مقاله پژوهشی
واکاوی شگردهای بلاغی تشبیه در رسالة الطیور

محمدرضا نجاریان؛ حکیمه ایزدی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 9-43

https://doi.org/10.22091/jls.2022.7717.1351

چکیده
  رسالة الطیور، اثر نجم‌‌الدین رازی (654-573 ه.ق) دارای نثری خیالی و تمثیلی است و از جمله نثرهای آراسته و فنّی اواخر قرن ششم هجری به حساب می‌‌آید. نویسندۀ این اثر بنا به دلایل اجتماعی روزگار سخت خود سعی دارد با استفاده از محتوای تمثیلی و رمزی داستان و سیر در دنیای معقولات، از شگردهای ادبی مانند تشبیه استفاده کند تا وقایع را محسوس و عینی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
بررسی انواع استعاره در اشعار شاعران عاشورایی بر پایۀ زبان‌‌شناسی شناختی

سمیه آقابابایی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 45-81

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8433.1419

چکیده
  زبان‌‌شناسی شناختی از جمله علومی است که از دیدگاهی متفاوت با رویکرد بلاغت سنتی، به بررسی استعاره می‌‌پردازد. در دیدگاه شناختی، استعاره‌‌ها ابزارهایی برای فهم هستند که کاربرد آنها در ارتباط مستقیم با نوع تفکر انسان و ایدئولوژی حاکم بر آن قرار می‌‌گیرد. روابط معنایی موجود در واژه‌‌ها، در استعاره‌‌های مفهومی روند درک امور غیرمحسوس ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه

سید ناصر جابری اردکانی؛ مجاهد غلامی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 83-113

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8335.1406

چکیده
  «مبالغه» در زبان و ادب فارسی جایگاه ممتازی دارد امّا برخلاف بسیاری از دیگر عناصر بلاغی به آن توجّه اندکی شده‌‌ و حتی دربارۀ شیوه‌های ساخت آن اغلب به همان دیدگاه‌‌های سنّتی اکتفا شده ‌‌است. در دیدگاه‌‌های سنّتی، مبالغه بی‌‌آنکه به شیوه‌‌های ساخت آن توجّه شده ‌‌باشد، بر اساس میزان بزرگ‌نمایی در آن به سه نوعِ «مبالغه»، ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
بررسی توصیفی– تحلیلی نوآوری‌های وزنی فروغ فرخ‌زاد در تولدی دیگر

عبدالرضا زند؛ محسن ذوالفقاری فرد؛ حسن حیدری؛ حجت اله امیدعلی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 115-143

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8558.1430

چکیده
  زبان صریح و شفاف فروغ فرخ‌‌زاد تأثیر شگرفی در انتخاب اوزان عروضی او داشته است. این پژوهش با هدف بررسی مهم‌‌ترین جلـوه‌‌هـای اوزان عروضی اشعار مجموعۀ «تولدی دیگر» در پی پاسخ به این سؤال است که مهم‌‌ترین ابداعات وزنی فروغ فرخزاد در تولدی دیگر چیست؟ روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است که پس از بررسـی اوزان عروضی اشعار «تولدی دیگر» ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
پژوهشی در مبادی بلاغی و دستوری تحمیدیه‌نویسی با تکیه بر دیباچه‌های آثار نثر فنّی

علی شهلازاده؛ میرجلیل اکرمی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 145-173

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8415.1417

چکیده
  شاعران و نویسندگان ادب پارسی از دیرباز، طلیعه آثار منظوم و منثور خود را به نام و یاد خداوند آراسته‌اند. این سنّت که در اساس، ریشه در عواطف دینی و خداشناسانه مولّفان دارد، گویی با محدودیّت‌هایی نیز مواجه بوده است. یکی از این محدودیّت‌ها، رعایت اسلوب آغاز کلام است که از عهود پیشین همواره با ستایش خداوند همراه بوده و دیباچه‌نویسان ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تأملی در زیرساخت‌های تشبیهی سه‌گانه انواع «مَثَل»

سعید طاهری؛ قدرت الله طاهری

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 175-197

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8545.1428

چکیده
  بحث مربوط به پدیده‌‌ای به نام «مَثَل»، بحثی قدیمی و گسترده است و مرور منابع بلاغی و فرهنگ‌های امثال نشان می‌‌دهد که بلاغت‌نویسان و نیز فرهنگ‌نویسان که به جمع و تدوین مَثَل‌ها اهتمام داشته‌اند، مباحث عدیده‌ای در خصوص ماهیت و ساخت مَثَل دارند، اما چون در بلاغت کلاسیک اسلامی، زبان ادبی حوزه‌‌ای خاص و مجزا از زبان عامیانه ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تحلیل رتوریکی صناعات ادبی در قصاید ناصرخسرو

فاطمه سادات طاهری

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 199-232

https://doi.org/10.22091/jls.2022.8661.1440

چکیده
  مقالۀ حاضر نقش رتوریکی صناعات ادبی در قصاید ناصرخسرو را بررسی ‌‌می‌‌کند. از میان عوامل مؤثر بر فرایند ارتباط، تأکید بر پیام موجب ایجاد نقش شعری و ادبی زبان می‌‌شود؛ ازاین‌‌رو گاهی برخی از شاعران برای انتقال پیام و اندیشۀ خود از زبان شعر استفاده‌‌ می‌‌کنند؛ چنانکه ناصرخسرو با تبیین حقایق عقلی و اعتقادات مذهبی خود در قصاید خطابه‌‌مانند ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تحلیل عناصر زبانی، موسیقایی، بلاغی و محتوایی «غزل3» مهدی اخوان ثالث

یحیی کاردگر؛ سوده عباسی سرداری

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 233-259

https://doi.org/10.22091/jls.2022.7986.1378

چکیده
  پژوهشگران، «غزل 3» از دفتر «آخر شاهنامه» مهدی اخوان ثالث را یکی از بهترین تغزلات معاصر دانسته‌اند اما چندان به دلایل برتری و جایگاه این غزل در شعر معاصر اشاره نکرده‌‌اند. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیلی _ توصیفی، اثبات کردیم که این غزل در چهار حوزۀ زبانی، موسیقایی، بلاغی و محتوایی، مرزهای شعر را درنوردیده و به ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
جایگاه قید و بسامد آن در روایت امیرارسلان رومی

وحید مبارک؛ مریم لک

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 261-290

https://doi.org/10.22091/jls.2021.5973.1257

چکیده
  داستان عامیّانۀ امیرارسلان مانند یک صحنۀ نمایش، روحیّات مردم دورۀ قاجار را با همۀ ناملایمات و اوضاع نامساعد آن به تصویر درمی‌آورد و نمایانگر ذهنیّت و وضع مردم آن عصر است. به همین دلیل، داستان‌های عامّه را می‌توان آینۀ تمام‌نمای دوران تألیفشان دانست. با بررسی ساختار دستوری این آثار می‌توان به سبک دوره یا نویسنده نیز دست یافت. بررسی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
سوسنِ ده زبانِ آزاده؛ بررسیِ تصاویر شعری گل سوسن در ادبیات فارسی

علیرضا نبی لو

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 291-326

https://doi.org/10.22091/jls.2022.6129.1270

چکیده
  سوسن، از موضوعات و عناصری است که در شعر اغلب شاعران به کار رفته و با توجه به اوصاف و ویژگی‌‌هایش، امکان تصویر سازی بسیاری ایجاد کرده است؛ هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل تصویرسازی شاعران از سوسن است. هدف دیگر، ترسیم نوع نگرش شاعران به این موضوع در طول تاریخ ادب فارسی است. از سوی دیگر، در این پژوهش میزان ابتکارها و تقلیدها در این تصویرسازی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تقابل‌های دوگانه و معنایی در ساختار بلاغی و نحوی کلام سعدی

سکینه یگانه؛ محمدعلی خالدیان؛ کبری نودهی

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 327-351

https://doi.org/10.22091/jls.2023.8685.1443

چکیده
  بررسی مبحث تقابل‌های دوگانه در آثار ادبی و هنری به ‌جهت درک و دریافت بهتر و عمیق‌تری از این آثار، امروزه مورد توجه زبانشناسان و روایت‌شناسان معاصر قرار گرفته است. در این پژوهش با نگاهی به آثار و اندیشه‌های سعدی، به بررسی تقابل‌های دوگانه یا زوج‌های متقابل به ‌عنوان یکی از ارکان و عناصر محوری در مؤلفه‌هایی که سعدی به بیان مضامین ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
نگاهی به ترفند ایهام در مثنوی شیرین و فرهاد سلیمی ‌جرونی

ایوب امیدی؛ علی اکبر کمالی نهاد

دوره 12، شماره 21 ، مهر 1401، صفحه 353-384

https://doi.org/10.22091/jls.2023.8604.1434

چکیده
  سلیمی جرونی از شاعران مثنوی سُرای قرن نهم و از پیروان خوش ذوق نظامی گنجوی است؛ اشعارش سرشار از صنایعِ معنوی و زیبایی های بدیعی است؛ ایهام از جمله صنایعِ معنوی و از ابزار هنجارگریزی در کلام است که سهم بسزایی در تصویرسازی و آرایشِ کلام سلیمی دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی می کوشد به بررسی این شگرد هنری در مثنوی شیرین و فرهاد سلیمی ...  بیشتر