نگاهی به ترفند ایهام در مثنوی شیرین و فرهاد سلیمی ‌جرونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید بهشتی و مدرس دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22091/jls.2023.8604.1434

چکیده

سلیمی جرونی از شاعران مثنوی سُرای قرن نهم و از پیروان خوش ذوق نظامی گنجوی است؛ اشعارش سرشار از صنایعِ معنوی و زیبایی های بدیعی است؛ ایهام از جمله صنایعِ معنوی و از ابزار هنجارگریزی در کلام است که سهم بسزایی در تصویرسازی و آرایشِ کلام سلیمی دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی می کوشد به بررسی این شگرد هنری در مثنوی شیرین و فرهاد سلیمی پرداخته و توانایی شاعر را در این زمینه نمودار سازد. نتایج پژوهش نشان می دهد از مجموع 697 مورد از انواع ایهام، ایهام تناسب با 338 مورد و فراوانی 5/48 درصد، بیش-ترین بسامد را دارد؛ چراکه شاعر گنجینۀ لغات و عرصۀ فراخ‌تری در اختیار دارد. ذمّ شبیه به مدح با فراوانی صفر، بسامدی ندارد؛ زیرا این صنعت با روحیه عاشق-پیشۀ سلیمی سازگاری نداشته است. انتخاب واژگان ایهامی در محور هم نشینی و جانشینی بسیار هنرمندانه است؛ به گونه ای که تغییر هر یک از اجزای ابیات، باعث اختلال در کلام می شود. وی کوشیده است با استفاده از واژگان مربوط به برخی مواد خوشبو، میوه جات، بیماری ها، اصطلاحات تقویمی، نباتات، صفات تفضیل، افعال، حروف اضافه، ضمایر و شکستن پیوند واژگان بسیط در زمینۀ انواع ایهام،‌ نوآوری کند. به نظر می رسد سلیمی با استفادۀ آگاهانه از انواع ایهام در کنار صنایعی چون: تشخیص، جناس، تضاد، کنایه، تکرار، حس آمیزی، تشبیه تفضیل و تلمیح، این صنعت را در خدمت تصویرسازی و چندمعنایی ساختن کلام، جهت جلب توجه مخاطب قرار داده که این امر به نوبۀ خود بر مضامین شاعرانه و عاطفی شعر وی تأثیر گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

look at Ambiguity in Masnavi Shirin and Farhad Salimi Jaroni

نویسندگان [English]

  • Ayoob Omidi 1
  • Ali Akbar Kamalinahad 2
1 Ph.D. in Persian language and literature, Shahid Beheshti University and lecturer at Farhangian University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Salimi Jaroni is one of the 9th century poets and a follower of Nezami-Ganjavi's good taste. His poems are full of , Figures of thought and original beauties; ambiguity is one of the Figures of thought and a means of avoiding norms in speech, which has a significant contribution to the illustration and composition of Salimi's speech. This research tries to investigate this artistic technique in Shirin-Farhad Salimi's masnavi using a descriptive-analytical method and to demonstrate the poet's ability in this field. The results of the research show that out of a total of 697 cases of ambiguity has the highest frequency with 338 cases and a frequency of 48.5. His ideas are pleasant and have been used elegantly and in the form of new images and structures. The choice of idiomatic words in the axis of coexistence and substitution is very artistic in such a way that the change of each of the parts of the verses causes disturbance in the words. He has tried to innovate by using words related to some aromatic substances, fruits, diseases, calendar terms, plants, adjectives, verbs, prepositions, pronouns and breaking the link of simple words in the field of all kinds of ideas. It seems that Salimi, with the conscious use of all kinds of metaphors, along with other Figures of thought: recognition, puns, contrasts, irony, repetition, sensibility, similes, allusions, and used this Figures in the service of visualizing and creating multiple meanings of the word.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salimi-Jaroni
  • Masnavi Shirin-Farhad
  • ambiguity
  • Figures of thought
  • rhetoric

مراجع

  1. آقاسردار، نجفقلی میرزا. (1362). درّۀ نجفی. تصحیح حسین آهی. تهران: فروغی.
  2. احمدنژاد، کامل. (1372). فنون ادبی. تهران: پایا.
  3. ادیمی، حامد و مهدی حیدری. (1398). «توصیف و تصویرگری در مثنوی سلیمی». سومین کنفرانس ملی تحقیق در علوم انسانی. تهران. صص: 340-321.
  4. تقوی، نصرالله. (1370). هنجار گفتار. تهران: مجلس.
  5. حسینی‌مقدم، اسماء و همکاران. (1399). «عشق و عرفان؛ تحلیل گشتاری و دگرگونی شخصیّت‌ها از خسرو و شیرین نظامی تا شیرین ‌و فرهاد سلیمی». نقد ادبی. شمارة 52. صص: 110-65.
  6. خرقانی، حسن. (1389). «ایهام و آرایه‌های ایهام‌آمیز در قرآن». آموزه‌های قرآنی. شمارۀ 12. صص: 49-23.
  7. راستگو، سیدمحمّد. (1370). «ایهام در شعر فارسی». معارف. شمارۀ 1. صص: 83-37.
  8. رامی تبریزی، شرف‌الدین حسن. (1385). حدائق ‌الحدایق. تصحیح محمّدکاظم امام. چاپ دوّم. تهران: دانشگاه تهران.
  9. رجایی، محمّد خلیل. (1359). معالم ‌البلاغه. چاپ سوم. شیراز: دانشگاه شیراز.
  10. سبزعلی‌پور، جهان‌دوست. (1389). «فهمی از رندی‌های حافظ». بوستان ادب. شمارۀ 4. صص: 146-127.
  11. سلیمی جرونی. (1382). مثنوی شیرین و فرهاد. تصحیح نجف جوکار. تهران: میراث مکتوب.
  12. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1373). موسیقی شعر. چاپ چهارم. تهران: آگاه.
  13. شمس قیس. (1360). المعجم. تصحیح محمّد قزوینی. چاپ سوم. تهران: زوار.
  14. شمیسا، سیروس. (1386). نگاهی تازه به بدیع. چاپ دوم. تهران: میترا.
  15. صادقیان، محمّدعلی. (1388). زیور سخن. چاپ دوم. یزد: دانشگاه یزد.
  16. طاهری، حمید. (1389). «رویکردی به ایهام در غزلیات حافظ». ادب و زبان. شمارة 28. صص: 137-113.
  17. غنی‌پور ملکشاه، احمد. (1384). «حافظ و ایهام». نامة پارسی. شمارۀ 1. صص: 115-99.
  18. غنی‌پور ملکشاه، احمد. (1390). «سبک سعدی در ایهام‌سازی». بهار ادب. شمارۀ 2. صص: 89-75.
  19. کزازی، جلال‌الدین. (1373). زیباشناسی سخن پارسی. تهران: مرکز.
  20. کزازی، میرجلال الدین. (1382). «گنجه در جرون». آیینۀ میراث. شمارۀ 3. صص: 156-138.
  21. گرکانی، محمّدحسین شمس العلماء. (1377). ابدع ‌البدایع. به ‌اهتمام حسین جعفری. تبریز: احرار.
  22. نقوی، حسام‌الدین. (1392). «اندیشۀ ایرانشهری در مثنوی شیرین‌ و فرهاد سلیمی». پژوهشگاه فرهنگی ‌هرمزگان. شمارة 5. صص: 44-25.
  23. نوروزی، جهانبخش. (1372). زیورهای سخن و گونه‌های شعر پارسی. شیراز: راهگشا.
  24. هاوکس، ترنس. (1394). ساختارگرایی و نشانه‌شناسی. ترجمۀ مجتبی پُردل. تهران: ترانه.
  25. همایی، جلال‌الدین. (1364). فنون بلاغت و صناعات ادبی. 2 جلد. تهران: توس.
  26. وحیدیان‌کامیار، تقی. (1383). بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی. تهران: سمت.
  27. وطواط، رشیدالدین. (1362). حدایق السحر. تصحیح عباس اقبال. تهران: طهوری.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 12، شماره 21
مهر 1401
صفحه 353-384

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار