سوسنِ ده زبانِ آزاده؛ بررسیِ تصاویر شعری گل سوسن در ادبیات فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

10.22091/jls.2022.6129.1270

چکیده

سوسن، از موضوعات و عناصری است که در شعر اغلب شاعران به کار رفته و با توجه به اوصاف و ویژگی‌‌هایش، امکان تصویر سازی بسیاری ایجاد کرده است؛ هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل تصویرسازی شاعران از سوسن است. هدف دیگر، ترسیم نوع نگرش شاعران به این موضوع در طول تاریخ ادب فارسی است. از سوی دیگر، در این پژوهش میزان ابتکارها و تقلیدها در این تصویرسازی و نیز تنوع تصاویر شعری گل سوسن مشخص می‌‌گردد. با بهره‌‌گیری از روش کتابخانه‌‌ای، 53 شاعر انتخاب شده و از طریق تحلیل و طبقه‌‌بندی به بررسی تصاویر شعری گل سوسن در آثار این شاعران پرداخته شده و طبق معیار تقّدم و تأخّر تاریخی، تصاویر تقلیدی و ابتکاری مشخص گردیده و با استفاده از جدول و نمودار، یافته‌‌ها عینی و ملموس‌‌تر نشان داده شد. برخی از یافته‌‌های این پژوهش بدین قرار است: در شعر این شاعران، بیش از 753 تصویر متنوّع و 396 تصویر منحصر به‌‌فرد از گل سوسن دیده می‌‌شود. رابطه سوسن با گل، لاله، سرو، آزادی، چهره و عارض، نرگس، زبان، بو، ده زبانی، خاموشی، آزادگی، سنبل، یاسمن، بنفشه، نسرین، تازگی، بندگی و سیر و... در شعر آنان به ترتیب، بیشترین بسامد را دارد. مولوی، امیر معزی، حسن غزنوی، قطران، فرخی و جامی بیشترین تصاویر ابتکاری را از سوسن پدید آورده‌‌اند. همچنین رابطه سوسن با اوصاف و اعمال انسانی (50 درصد) و عناصر طبیعت (5/15 درصد) پر بسامدتر از سایر موضوعات است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Liberally Gladiole with ten language; An Investigation of the Image of Gladiole in Persian poetry

نویسنده [English]

  • Alireza Nabilou
Professor of the Department of Persian language and literature, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Persian poets have made use of gladiole in their poetry and paid attention to particulars and descriptions of gladiole. The purpose of this study is to investigate numerous and various images of gladiole. The evolution of this image in different periods at the vertical axis of Persian literary history is studied as well. All images for gladiole are classified and studied in 53 poets and, according to the factor of initiator and imitator poet, original and imitative images are presented. Tables and charts are used to show the frequency and images of gladiole. The results of the study indicate that more than 753 various images and 396 original images appear in these works, and that images referring to relation between gladiole and flower, gladiole and cedar, gladiole and liberally, gladiole and face, gladiole and narcissus, gladiole and language, gladiole and smell, gladiole and ten languages, gladiole and silence and etc are respectively more frequent. Mavlana Rumi, Amirmoezi, Hassan Qaznavi, Qatran, Farokhi and Jami peresent the more original images of gladiole.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gladiole
  • Images
  • Original images
  • Imitative images
  • Persian poetry
  • Persian poets

مراجع

  1. اسکلتن، رابین. (1375). حکایت شعر. ترجمة مهرانگیز اوحدی. تهران: میترا.
  2. اعتصامی، پروین. (1384). دیوان اشعار. به اهتمام حسن برازان. تهران: سنبله.
  3. امیرخسرو دهلوی.(1362). دیوان اشعار. به اهتمام سعید نفیسی. تهران: جاویدان.
  4. انوری، علی. (1376). دیوان اشعار. به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.
  5. اوحدی مراغه‌‌ای. (1375). دیوان اشعار. به اهتمام سعید نفیسی. چاپ دوّم. تهران: امیرکبیر.
  6. براهنی، رضا. (1380). طلا در مس. تهران: زریاب.
  7. بهار، محمّدتقی. (1358). دیوان اشعار. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  8. بیدل، عبدالقادر. (1384). دیوان اشعار. به اهتمام خلیل‌‌الله خلیلی. تهران: سیمای دانش.
  9. بیلقانی، مجیر. (1358). دیوان اشعار. به اهتمام محمّد آبادی. تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
  10. پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
  11. جامی، عبدالرّحمن. (1366). هفت اورنگ. به اهتمام مرتضی مدرّس. چاپ دوم. تهران: سعدی.
  12. حافظ. (1369). دیوان اشعار. به اهتمام خطیب رهبر. چاپ ششم. تهران: صفی علیشاه.
  13. خاقانی، بدیل. (1374). دیوان اشعار. به اهتمام ضیاءالدّین سجّادی. چاپ پنجم. تهران: زوّار.
  14. خواجوی کرمانی، محمود. (1374). دیوان. به اهتمام احمد سهیلی. چاپ سوّم. تهران: پاژنگ و مرکز کرمان شناسی.
  15. خیّام، عمر. (1373). رباعیات. به اهتمام محمّدعلی فروغی و قاسم غنی. چاپ دوّم. تهران: اساطیر.
  16. رودکی، ابوعبدالله. (1382). دیوان اشعار. به اهتمام سید نفیسی. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  17. رونی، ابوالفرج. (1347). دیوان اشعار. به اهتمام محمود مهدوی دامغانی. چاپ اول. مشهد: باستان. 
  18. ساوجی، سلمان. (1367). دیوان اشعار. به اهتمام منصور شفق. چاپ دوم. تهران: صفی علیشاه.
  19. سعدی، عبدالله. (1365). کلیات. به اهتمام محمّدعلی فروغی. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
  20. سنایی، مجدود. (1369). حدیقه الحقیقه. به کوشش مدرّس رضوی. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
  21. سنایی، مجدود. (1362). دیوان اشعار. به کوشش مدرّس رضوی. چاپ سوم. تهران: سنایی.
  22. سیف فرغانی، محمّد. (1364). دیوان اشعار. به اهتمام ذبیح‌‌الله صفا. چاپ دوم. تهران: فردوسی. 
  23. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1369). «تکامل یک تصویر». دانشکده ادبیات مشهد. سال 23. شمارة 3 و4. صص 384 تا390.
  24. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1372). صورخیال در شعر فارسی. چاپ پنجم. تهران: آگاه.
  25. صائب، محمّدعلی. (1367 تا 1371). دیوان. به اهتمام محمّد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
  26. عبید زاکانی، عبیدالله. (1379). کلّیات. به اهتمام پرویز اتابکی. تهران: زوار.
  27. عراقی، ابراهیم. (1368). دیوان. به اهتمام سعید نفیسی. چاپ پنجم. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
  28. عطّار، فریدالدین محمّد. (1371). دیوان اشعار. به اهتمام تقی تفضّلی. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
  29. عمعق بخاری، شهاب‌‌الدین. (1399). دیوان اشعار. به اهتمام سعید نفیسی. تهران: فروغی.
  30. عنصری، ابوالقاسم حسن. (1366). دیوان اشعار. به اهتمام محمّد دبیرسیاقی. چاپ دوّم. تهران: سنایی.
  31. غزنوی، سیّد حسن. (1362). دیوان اشعار. به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی. چاپ دوّم. تهران: اساطیر.
  32. فرّخی سیستانی، علی. (1380). دیوان اشعار. به اهتمام محمّد دبیرسیاقی. چاپ ششم. تهران: زوّار. 
  33. فرّخی یزدی، محمّد. (1382). دیوان. به اهتمام حسین مکی. چاپ سیزدهم. تهران: امیرکبیر.
  34. فردوسی، ابوالقاسم. (1965م). شاهنامه. چاپ مسکو.
  35. قاآنی، حبیب‌‌الله. (1380). دیوان اشعار. به اهتمام امیرحسین صانعی. تهران: نگاه.
  36. قطران تبریزی، ابومنصور. (1333). دیوان اشعار. به اهتمام محمّد نخجوانی. تبریز: کتاب فروشی تهران.
  37. قوامی رازی، بدرالدّین. (1334). دیوان. به اهتمام میرجلال‌‌الدین حسینی. تهران: چاپخانه سپهر.
  38. کسایی، ابوالحسن. (1370). کسایی مروزی. به اهتمام محمّدامین ریاحی. چاپ سوّم. تهران: توس.
  39. محتشم، کمال‌‌الدّین علی. (1376). دیوان. به اهتمام محمّدعلی گرگانی. چاپ پنجم. تهران: سنایی.
  40. مختاری، عثمان. (1336). دیوان اشعار. به اهتمام رکن‌‌الدّین همایون فرخ. چاپ اوّل. تهران: علمی.
  41. مسعود سعد سلمان. (1374). دیوان اشعار. به اهتمام پرویز بابایی. تهران: نگاه.
  42. معزّی، ابوعبدالله محمّد. (1318). دیوان. به اهتمام عباس اقبال. تهران: کتاب فروشی اسلامیّه.
  43. منوچهری دامغانی، احمد. (1375). دیوان اشعار. به اهتمام محمّد دبیرسیاقی. چاپ دوّم. تهران: زوّار.
  44. مولوی، محمّد. (1355). کلّیات شمس. به اهتمام بدیع‌‌الزّمان فروزانفر. چاپ دوّم. تهران: امیرکبیر.
  45. مولوی، محمّد. (1378). مثنوی معنوی. به اهتمام عبدالکریم سروش. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.
  46. ناصرخسرو. (1384). دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق. چاپ ششم. تهران: دانشگاه تهران.
  47. نبی‌‌لو، علیرضا. (1388). «بررسی و تحلیل بسامد تصاویر لاله در شعر فارسی». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورۀ جدید. شمارۀ 26. صص327 تا 347.
  48. نشاط، عبدالوهّاب. (1379). دیوان اشعار. به اهتمام حسین نخعی. چاپ سوّم. تهران: گل آرا.
  49. نظامی، الیاس. (1384). کلیات اشعار. تصحیح وحید دستگردی. چاپ پنجم. تهران: نگاه.
  50. وحشی بافقی، محمّد. (1339). دیوان اشعار. به اهتمام حسین نخعی. تهران: امیرکبیر.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 12، شماره 21
مهر 1401
صفحه 291-326

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار