علمی و پژوهشی
مریم افرافر؛ ابراهیم محمدی
چکیده
رمان نو که در فرانسه با آثاری از «ساروت» و «رب گریه» آغاز شده بود، چند دهه بعد توانست با رمان شازده احتجاب گلشیری به عنوان گونه‌ای از رمان وارد ایران شود. گلشیری توانست با به کارگیری خلاقانۀ عناصر رمان نو به خوبی از عهدۀ این نوع برآید؛ به گونه‌ای که هم اثرش تقلید صرف نیست و هم از ویژگیهای رمان نو خارج نشده‌است. گرچه امروزه ...
بیشتر
رمان نو که در فرانسه با آثاری از «ساروت» و «رب گریه» آغاز شده بود، چند دهه بعد توانست با رمان شازده احتجاب گلشیری به عنوان گونه‌ای از رمان وارد ایران شود. گلشیری توانست با به کارگیری خلاقانۀ عناصر رمان نو به خوبی از عهدۀ این نوع برآید؛ به گونه‌ای که هم اثرش تقلید صرف نیست و هم از ویژگیهای رمان نو خارج نشده‌است. گرچه امروزه رمان نو حضور چشمگیری ندارد اما عناصر باقی مانده از آن در رمان‌‌ها مشهود است؛ لذا پرداختن به این نوع و عناصر آن ضروری به نظر می‌‌رسد. با توجه به اهمیّت رمان شازده احتجاب به عنوان آغاز رمان نو فارسی و تأثیراتی که در تحول رمان‌‌نویسی ایران داشته‌است، در این مقاله به بررسی یکی از عناصر رمان نو یعنی «مرگ شخصیّت» یا «رد شخصیّت» ـ که در شازده احتجاب نمود برجسته‌تری دارد ـ پرداخته‌ایم. ازاینرو در این پژوهش ابتدا ویژگیهای رمان نو را گفته‌‌ایم و خلاصه‌ای از شازده احتجاب آورده و سپس به بررسی مرگ شخصیّتهای این رمان پرداخته و نشان داده‌ایم که مراد از مرگ شخصیّت، خالی بودن آن از افراد انسانی نیست، بلکه حضوری آمیخته با خاطره، تلفیقی و سایه‌وار است که خواننده با تخیّل و ذوق ادبی خود در ساخت آن مشارکت میکند. گلشیری بدون دور شدن از هویت ایرانی، عناصر رمان نو و رد شخصیت را به بهترین شکل به کار گرفته و در این باره از رمان‌‌های نو غربی کم ندارد.
علمی و پژوهشی
مهتاب اوتاری؛ محمدعلی خزانه دارلو
چکیده
فرج بعد از شدّت، از جمله آثار ارزندۀ قرن ششم به شمار می‌‌رود که در بردارنده مسائل اخلاقی و اعتقادی همانند: صبر در برابر سختی‌‌ها، توکل به خداوند در حل مشکلات، ایثار و از خودگذشتی، انسان‌‌دوستی، امیدواری در نیل به آرزوها با توکل به خداوند است. همان‌‌گونه که از عنوان کتاب برمی‌آید، نویدبخش گشایش و فرج برای انسان‌‌هایی است ...
بیشتر
فرج بعد از شدّت، از جمله آثار ارزندۀ قرن ششم به شمار می‌‌رود که در بردارنده مسائل اخلاقی و اعتقادی همانند: صبر در برابر سختی‌‌ها، توکل به خداوند در حل مشکلات، ایثار و از خودگذشتی، انسان‌‌دوستی، امیدواری در نیل به آرزوها با توکل به خداوند است. همان‌‌گونه که از عنوان کتاب برمی‌آید، نویدبخش گشایش و فرج برای انسان‌‌هایی است که خود را در معرض مصائب و سختی‌‌ها می‌‌بینند. درواقع، نویسنده، با بهره‌‌گیری از آیۀ شریفۀ «إنّ مع‌‌العُصرِ یُسری» راه رهایی از سختی‌‌ها را در قالب حکایات و داستانهای دینی و تاریخی آموزش میدهد. فرج بعد از شدت، علاوه بر اشتمال بر درون‌‌مایه‌‌ها‌‌ی اخلاقی و تعلیمی، دارای جنبه‌‌های ادبی و هنری به منظور تأثیرگذاری بیشتر در ذهن خواننده نیز است. یکی از جنبه‌‌های هنری و ادبی کتاب، بهره بردن نویسنده از ویژگی‌‌ها رمانتیکی و غنایی در داستان‌‌هاست که میتوان این ویژگی‌‌ها را در درون برخی از حکایات و روایات‌‌های کتاب مشاهده نمود. تعمیم دادن عناصر رمانتیسم به کتاب‌‌هایی از این قبیل با توجه به این‌‌که در دوره‌‌های قبل از پیدایش این مکتب هستند، خارج از تسامح نیست و نمی‌‌توان آنها را مطابق با ویژگیهای رمانتیسم غرب که در قرن هجدهم پدید آمد، بررسی نمود؛ امّا ویژگیهای رمانتیکی همچون: بیان آزادانۀ احساسات و عواطف انسانی، توصیف‌‌های مخیّل و هنری، قهرمان‌‌گرایی، فردیّت‌‌گرایی، عشق و مغازله را در معنای غالب آن، یعنی ویژگیهای عاشقانه که در ادبیّات فارسی از آن به ادبیات غنایی تعبیر می‌شود، میتوان در حکیات فرج بعد از شدت بررسی و تطبیق نمود.
علمی و پژوهشی
مهری تلخابی؛ مصطفی محمدی
چکیده
صادق چوبک از نویسندگان نسل اول پس از انقلاب مشروطه به عنوان شاخص‌ترین نویسندۀ ایرانی در ارائۀ آثاری در مکتب ناتورالیسم و پرچمدار این مکتب توانسته جایگاهی ویژه برای خود در ادبیات ایران بدست آورد. نگاه بدبینانه و سیاه به حوادث و رخدادهای جامعۀ ایران برگرفته از مؤلفه‌هایی همچون: جبر محیط، اقتصاد و وراثت از عناصر اصلی و ساختار نوشته‌های ...
بیشتر
صادق چوبک از نویسندگان نسل اول پس از انقلاب مشروطه به عنوان شاخص‌ترین نویسندۀ ایرانی در ارائۀ آثاری در مکتب ناتورالیسم و پرچمدار این مکتب توانسته جایگاهی ویژه برای خود در ادبیات ایران بدست آورد. نگاه بدبینانه و سیاه به حوادث و رخدادهای جامعۀ ایران برگرفته از مؤلفه‌هایی همچون: جبر محیط، اقتصاد و وراثت از عناصر اصلی و ساختار نوشته‌های چوبک در آفرینش آثارش بوده‌است؛ در این مقاله سعی گردیده با دیدگاهی اختصاصی، تأثیری را که چوبک از مکتب ناتورالیسم پذیرفته، برجسته کرده و ردِّ پای این مکتب در دو داستان شاخص وی در مجموعۀ چراغ آخر به نام‌های «اسب چوبی» و «آتما، سگ من» به بوتۀ تحلیل گذاشته شود. در این راه ابتدا رابطۀ مکتب ناتورالیسم با مشخصات آثار چوبک مورد بررسی قرار گرفته، سپس اصول و مشخصات خاص آثار ناتورالیستی در اثر مورد بحث از چوبک مورد تحلیل و کنکاش قرار گرفته است و سعی نموده‌ایم تا پاسخگوی این درگیری ذهنی باشیم که آیا معیارها و اصولی که سنگ بنا و پایه‌های مکتبی آن توسط امیل زولا ـ به عنوان سردمدار مکتب ناتورالیسم ـ پایه‌ریزی شده، تا چه حد در این داستان نمود داشته و آیا چوبک در این مقوله موفق به خلق اثری طبیعت‌گرایانه گردیده‌است؟ این پژوهش به شیوۀ توصیفی و تحلیلی بر آن است تا میزان تأثیرپذیری چوبک از مکتب ناتورالیسم را دراین دو اثر به منصۀ ظهور برساند.
علمی و پژوهشی
عبدالحسین حیدری
چکیده
هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائۀ طبقهبندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» میباشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب‌‌‌شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظاممند تقسیم میشوند. با استناد به شواهد ...
بیشتر
هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائۀ طبقهبندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» میباشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب‌‌‌شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظاممند تقسیم میشوند. با استناد به شواهد و ملاک‌‌‌هایی از زبان فارسی و طبق معیارهای مدل چهارتکواژ، «تکواژهای نفی و سببی‌‌‌ساز فعل فارسی»، همچنین «مشخصه‌‌های تصریفی جهت و وجه امری آن سازه»، به‌‌علاوه «تکواژ جمع اسم»، «وندهای تفضیلی و عالی صفت» و «تکواژ تفضیلی قید»، به گروه تکواژهای نظاممند متقدم تعلق دارند؛ زیرا این سازه‌‌ها اطلاعات مفهومی را به هستۀ خود (فعل، اسم، صفت و قید) می‌‌افزایند و به‌‌صورت غیرمستقیم توسط هسته انتخاب می‌‌‌گردند. اما سازه‌‌هایی که ویژگیهای شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی فعل فارسی را به نمایش می‌‌‌‌گذارند، در گروه تکواژهای نظاممند بیرونی متأخر جای می‌‌‌‌گیرند؛ چراکه این سازه‌‌ها برای تجلی در روساخت به اطلاعات خارج از فرافکنی بیشینۀ خود وابسته هستند و یا با سازه‌‌های دیگر در جمله هم‌‌نمایه‌‌اند. طبقهبندی تکواژها در چارچوب مدل چهار تکواژ، طبق فعال شدن و انتخاب تکواژها در سطوح و لایه‌‌‌های انتزاعی تولید گفتار انجام شده‌است و میتواند در تبیین ابعاد گوناگون مسائل زبانی (مانند ترتیب فراگیری تکواژها) کارآیی داشته‌باشد.
علمی و پژوهشی
اکبر حیدریان؛ مریم صالحی نیا
چکیده
دیوان خاقانی شروانی علی‌‌رغم چند تصحیح موجود از آن، همچنان پژوهش‌‌های بسیاری در راستای تنقیح می‌‌طلبد. ازاینرو، خاقانی‌‌پژوهانِ بسیاری در پی بررسی و تحلیل ضبط‌های دیوان خاقانی برآمده‌اند. نگارندگان این مقاله تلاش دارند که کوشش‌‌های برخی خاقانی‌‌پژوهان را که نظراتی در خصوص بررسی تصحیف و تحریف در دیوان خاقانی شروانی ...
بیشتر
دیوان خاقانی شروانی علی‌‌رغم چند تصحیح موجود از آن، همچنان پژوهش‌‌های بسیاری در راستای تنقیح می‌‌طلبد. ازاینرو، خاقانی‌‌پژوهانِ بسیاری در پی بررسی و تحلیل ضبط‌های دیوان خاقانی برآمده‌اند. نگارندگان این مقاله تلاش دارند که کوشش‌‌های برخی خاقانی‌‌پژوهان را که نظراتی در خصوص بررسی تصحیف و تحریف در دیوان خاقانی شروانی ارائه کردهاند، بررسی کنند. بر همین اساس، از میان مقالات منتشرشده در نشریات و همایشهای گوناگون ادبی و نیز کتاب‌‌هایی که در میان بحث خود بخشی را به تصحیف اختصاص داده‌اند، به صورت گزینش خوشهای و تصادفی چند نمونه انتخاب شد. نتایج به دست آمده نشان دهندۀ آن است که عدم توجّه به سبکِ شخصی خاقانی بر اساس معیارهای تصویرآفرینی او، عدم احصای کُل متون و نیز عدم توجّه به متون جانبی، گاه خاقانی‌‌پژوهان را بر آن داشته‌است که متن اصلی را با پژوهش خود در نظر خواننده ناصواب جلوه دهند.
علمی و پژوهشی
حجت کجانی حصاری
چکیده
تنسیق‌صفات، آوردن صفات متوالی با نظمی خاص برای یک موصوف است. استفاده از تنسیق‌صفات در نثرهای مصنوع، کاری رایج است و نویسندگان این متون به دلایلی چون ایجاز یا اطناب، ایجاد موسیقی، خیال‌انگیز کردن متن و القای مفاهیم تازه، آن را بهکار می‌برند. استفادۀ فراوان از این صنعت در تاریخ وصاف، آن را به ویژگی سبکی تبدیل کرده‌است. ارزش تنسیق‌صفات ...
بیشتر
تنسیق‌صفات، آوردن صفات متوالی با نظمی خاص برای یک موصوف است. استفاده از تنسیق‌صفات در نثرهای مصنوع، کاری رایج است و نویسندگان این متون به دلایلی چون ایجاز یا اطناب، ایجاد موسیقی، خیال‌انگیز کردن متن و القای مفاهیم تازه، آن را بهکار می‌برند. استفادۀ فراوان از این صنعت در تاریخ وصاف، آن را به ویژگی سبکی تبدیل کرده‌است. ارزش تنسیق‌صفات در تاریخ وصاف، به ساخت صفات مرکب و بدیعی است که نویسنده با خلاقیّت خود، هم بر غنای واژگانی ـ زبانی متن افزوده و هم موسیقی و خیال را وسعت داده‌است. هدف از انجام این پژوهش، نمایش زایایی کلام در تنسیق‌صفات مرکب، شیوه‌های ساخت صفات، ارزش‌های بلاغی این صنعت و تأثیراتی است که بر متن و خوانندۀ آن می‌گذارد. روش پژوهش، مطالعۀ کتابخانه‌ای و توصیفی‌ـ تحلیلی است. نتایج پژوهش مبنی بر آن است که ساخت صفات بهکار رفته در تنسیق‌صفات تاریخ وصاف بیشتر از ترکیب دو واژۀ ساده (اسم/ صفت/ بن)+ اسم شکل گرفته‌اند و وصاف‌الحضره با این ساختار، واژه‌سازی‌های فراوانی کرده‌است. بیشتر تنسیق‌صفات آمده در این کتاب، عینی و در وصف انسان‌ها و حیوانات اهلی، با موضوع مدح هستند که در بیشتر موارد با کسره به هم وصل شده‌اند و بیشتر صنایع ایجادشده در آنها، مراعات نظیر، واج‌آرایی، تضمین‌المزدوج، تشبیه و نماد است.
علمی و پژوهشی
سعید کریمی قره بابا
چکیده
این مقاله بر پایه این گمان اولیه شکل گرفته‌است که عناصر و نشانه‌هایی از گفت‌وگومندی در رمان «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» بازتاب یافته‌است. نویسنده، رمان را در تقابلِ راویِ زنِ داستان با امر سیاسی سامان داده‌است. ظاهراً راوی داستان، سیاست را با مردانگی یکی می‌پندارد. کلاریس مادر خانواده و شخصیّت اصلی داستان سعی میکند تا ...
بیشتر
این مقاله بر پایه این گمان اولیه شکل گرفته‌است که عناصر و نشانه‌هایی از گفت‌وگومندی در رمان «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» بازتاب یافته‌است. نویسنده، رمان را در تقابلِ راویِ زنِ داستان با امر سیاسی سامان داده‌است. ظاهراً راوی داستان، سیاست را با مردانگی یکی می‌پندارد. کلاریس مادر خانواده و شخصیّت اصلی داستان سعی میکند تا محیط معنوی خانواده را از امواج سیاست‌بازی‌های شوهرش دور نگه دارد. او با آن که تحصیل‌کرده و اهل مطالعه است، ولی می‌پندارد که سیاست هیچ ربطی به زندگی آنان ندارد. وی سیاست را امری مردانه و از عوامل تهدیدکننده آرامش و آسایش خانه می‌داند. راوی در کشمکش با صدای سیاست‌گرا به یک عشق ممنوعه پناه می‌بَرَد؛ لیکن در پایان با سرکوب و عبور از این عشق که نوعی طغیان در برابر صدای مقتدر و مردانه سیاست‌گرا محسوب می‌شود، به شناختی واقع‌گرایانه از موقعیت خود دست می‌یابد. او به‌ناچار با صدای سیاست‌محور شوهرش کنار می‌آید اما با تحوّلی روحی به هویت، فردیّت و زندگی شخصی خود نگاهی دوباره می‌افکند. براساس یافته‌های این پژوهشِ توصیفی‌ـ‌تحلیلی، زنان نویسنده در ایران اغلب با دلایل و انگیزه‌هایی فمنیستی، سیاست‌گرایی را به چالش کشیده‌اند اما این سیاست‌زدایی دلایل کلانِ درون‌متنی و برون‌متنی نیز دارد. از میان عواملِ برون‌متنی میتوان به توسعه‌یافتگی تدریجی جامعه ایرانی و رشد فردیت نویسندگان زن اشاره کرد و از عوامل درون‌متنی و تاریخ‌ادبیاتی دلزدگی و ملالتِ مخاطبان از شعار و کلیشه را میتوان برشمرد.
علمی و پژوهشی
سمانه کیانی بیدگلی؛ اقدس فاتحی
چکیده
نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تاکنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی ...
بیشتر
نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تاکنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار میدهد. دو هنر مذکور دارای شباهتهایی همچون: تقسیم دوگانة آواها یعنی: 1. «آواهای مختلف نقال در نمایش» و 2. «تقسیم بازیگران تعزیه به دو دستة مخالفخوانو موافقخوان»، «ایجاد جریان موضوعی واحد در زمینة ستیز حق و باطل و خیر و شر» و «همچنین نگاشتن نمایش صحنه در نسخه و طومار» است. از سوی دیگر، تعداد بازیگر، چهرة ظاهری بازیگران، داشتن لباس مخصوص و موسیقی میانمتن از وجوه افتراق بین دو هنر نقالی و تعزیه است. یافته‌های پژوهش این انگاره را نیز سامان میدهد که تعزیه، گونه‌ای منشعب از هنر نقالی است. اما نمایش تعزیه به واسطه جریان یافتن آیین و مذهب در جوهرة آن، در میان مردم بیشتر جلوه یافته و صورت ساخته پرداختة آن، روند رو به رشدی را طی کرده‌است و نسبت به نقالی، نمود شکوهمندتری را در عناصر اجرایی داشته‌است.
علمی و پژوهشی
مهدی محمدی؛ ایمان مطهری‌نیا
چکیده
در ادبیات کودک و نوجوان به‌ویژه در سالهای اخیر، موضوعات مذهبی حضور پررنگ و چشمگیری داشته و شاعران و نویسندگان، اقبال زیادی به نگارش داستان و سرودن شعر با مضامین دینی نشان داده‌اند. ادبیات کودک و نوجوان مخصوصاً به زبان شعر که جنبه تأثیرگذاری‌‌اش به دلیل آهنگ و قافیه آن و نیز کوتاه بودنش نسبت به داستان، متجلّی‌تر است، رسانه‌ای ...
بیشتر
در ادبیات کودک و نوجوان به‌ویژه در سالهای اخیر، موضوعات مذهبی حضور پررنگ و چشمگیری داشته و شاعران و نویسندگان، اقبال زیادی به نگارش داستان و سرودن شعر با مضامین دینی نشان داده‌اند. ادبیات کودک و نوجوان مخصوصاً به زبان شعر که جنبه تأثیرگذاری‌‌اش به دلیل آهنگ و قافیه آن و نیز کوتاه بودنش نسبت به داستان، متجلّی‌تر است، رسانه‌ای جذّاب و کم هزینه برای فرهنگ هر جامعه میباشد. در این راستا، محتوا و مفهوم اشعاری که برای کودکان بهکار برده میشوند، بسیار مهم هستند. توجه به محتوا و آنچه اشعار به کودکان و نوجوانان انتقال می‌دهند، برای هر شخص بزرگسال در مقام پدر، مادر، آموزگار، مربی و... امری مهم و با اهمیّت تلقی می‌شود و میتواند در تعلیم و تربیت کودکان نقش بسزایی داشته باشد. به همین منظور، کتابهای شعر کودکان و نوجوانان بین سالهای 1390 الی 1393 مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌است. هدف آن است که میزان استفاده شاعران از انواع موضوعات و مفاهیم دینی مشخّص و همچنین کیفیّت محتوای اشعار نیز بررسی شود. نتایج پژوهش نشان میدهد که در برخی از موضوعات دینی، اشعار کمی توسط شاعران سروده شده‌است و همچنین برخی از محتوای اشعار به خوبی نتوانسته‌‌اند مفاهیم دینی را ارائه نمایند. لذا، یافته‌های این پژوهش میتواند راهگشای شاعران، در سرودن شعر در این حوزه باشد.
علمی و پژوهشی
حمزه محمدی ده چشمه؛ اسماعیل صادقی؛ فریبا معینی
چکیده
زبان شعر نظامی که از برجسته‌ترین شاعران سبک آذربایجانی است، کاملاً تصویری و کنایی است و در شعر او استفاده هنرمندانه از انواع صورخیال بسیار دیده می‌شود. اگرچه ماجرای خسرو و شیرین در قرن ششم داستانی مشهور و آشنا برای عام و خاص بوده‌است، هنرنمایی نظامی در شیوه بیان از جمله در توصیف و تصویر زیبارویان و صحنه‌های طبیعت، آشکارا دیده می‌شود. ...
بیشتر
زبان شعر نظامی که از برجسته‌ترین شاعران سبک آذربایجانی است، کاملاً تصویری و کنایی است و در شعر او استفاده هنرمندانه از انواع صورخیال بسیار دیده می‌شود. اگرچه ماجرای خسرو و شیرین در قرن ششم داستانی مشهور و آشنا برای عام و خاص بوده‌است، هنرنمایی نظامی در شیوه بیان از جمله در توصیف و تصویر زیبارویان و صحنه‌های طبیعت، آشکارا دیده می‌شود. در بین آثار نظامی درباره خسرو و شیرین بایدگفت پرداختن به موضوعی غنایی، آن هم عشقِ اشرافی، همچنین علاقه نظامی و حوصله کم نظیر او در توصیف شخصیّتی همچون خسرو و شیرین و حوادث پیرامون آنها، از دلایلی است که موجب شده خسرو و شیرین در ادبیّات فارسی و حتّی در میان آثار خود نظامی از لحاظ بلاغی و ادبی جایگاهی خاص داشته‌باشد. هدف از پژوهش حاضر آن است که تصاویر عاشق و معشوق و نیز جلوههایی از تصاویر طبیعت را در هنرمندانهترین منظومه غنایی ادب فارسی ـ خسرو و شیرین ـ بررسی و هنرنمایی های نظامی را در تصویرآفرینی و خیالپردازی بیان نماید. از ویژگیهای تصاویر نظامی در خسرو و شیرین میتوان به تنوّع طلبی و پرهیز از تکرار، بهره‌‌گیری از عناصر اشرافی، دقّت و ظرافت در تصویرآفرینی، استفاده گسترده از رنگها و خلاقیّت و ابتکار اشارهکرد.
علمی و پژوهشی
جلیل مشیّدی؛ احمد حیدری گوجانی
چکیده
آیرونی یکی از عوامل نارسایی و پیچیدگی متن است که در زبان فارسی معادل طنز و طعن میباشد که با هدف تأدیب و تنبیه، در متن توازن و انسجام ایجاد کرده و لازمه هر اثر هنری است. مولوی در مثنوی معنوی که اثری تعلیمی‌ـ‌عرفانی است در قالب حکایت‌های حکمت‌آمیز قصد تعلیم و آگاهی بخشی دارد؛ لذا آیرونی بازتاب گسترده‌ای در این اثر تمثیلی دارد ...
بیشتر
آیرونی یکی از عوامل نارسایی و پیچیدگی متن است که در زبان فارسی معادل طنز و طعن میباشد که با هدف تأدیب و تنبیه، در متن توازن و انسجام ایجاد کرده و لازمه هر اثر هنری است. مولوی در مثنوی معنوی که اثری تعلیمی‌ـ‌عرفانی است در قالب حکایت‌های حکمت‌آمیز قصد تعلیم و آگاهی بخشی دارد؛ لذا آیرونی بازتاب گسترده‌ای در این اثر تمثیلی دارد و از این نظر میتوان مولوی را با شکسپیر در ادبیّات مغرب زمین مقایسه کرد. در این پژوهش مصداق‌های آیرونی نمایشی را در پیوند با عناصر آیرونی‌ساز، از جمله عنصر معصومیّت یا اعتماد بی‌خبرانه، خنده‌آوری، تضاد ظاهر با واقعیّت و عنصر فاصلۀ نمایشی به مسائل عرفانی مانند: جهد، توکل، صبر، قناعت و فقر بررسی شده‌است. عناصر آیرونی‌ساز در مثنوی مسائلی مانند: نادانی، ناآگاهی از سِرّ و حقیقت امور، حقیقت‌نمایی به‌جای حقیقت، کج‌اندیشی، ریا، دنیا‌پرستی، معصومیّت، لاف و گزاف مبتنی بر ادعا، حرص، نقص و ضعف نفس و اخلاق، بخل و... باعث گرفتاری آدمی است. بیان روایی‌ـ‌تمثیلی مولوی در مثنوی، زمینه‌ساز آیرونی نمایشی با طنزی خفیف است که نشانه‌هایی از ساده‌دلی و موذی‌گری دارد و داستان را در مرز جِد و هزل قرار میدهد. درون‌مایۀ داستانهای آیرونیک، به‌ظاهر حاوی مزاح، تخفیف و آسیب‌پذیری شخصیّت داستان است، امّا در فحوای کلام نتایج عرفانی آموزنده‌اش قابل فهم است. آثار غیر طنز مانند مثنوی معنوی مولوی و شاهنامۀ فردوسی به‌دلیل غیرمنتظره بودن حوادث داستانی، اغلب آیرونی نمایشی دارند. توجّه به محتوای متن و بررسی دقیق آن بهترین راه تشخیص آیرونی است.
علمی و پژوهشی
یعقوب نوروزی؛ سیف الدین آب برین
چکیده
سنّت، اساس بنای استوار شعر است و هر شاعری متأثر از سنّت ادبی و اشعار پیشینیان است. این تأثیرپذیری در شعر برخی شاعران کم و در شعر برخی، پُر رنگ است. شفیعی از شاعرانی است که سنّت و اشعار پیشینیان و جلوه‌های آن در شعر او پر‌رنگ‌تر از اغلب شاعران معاصر است. او به سبب دلبستگی به میراث کهن ادب فارسی، از شاعران پیشین متأثر شده‌است. در این میان، ...
بیشتر
سنّت، اساس بنای استوار شعر است و هر شاعری متأثر از سنّت ادبی و اشعار پیشینیان است. این تأثیرپذیری در شعر برخی شاعران کم و در شعر برخی، پُر رنگ است. شفیعی از شاعرانی است که سنّت و اشعار پیشینیان و جلوه‌های آن در شعر او پر‌رنگ‌تر از اغلب شاعران معاصر است. او به سبب دلبستگی به میراث کهن ادب فارسی، از شاعران پیشین متأثر شده‌است. در این میان، حافظ نقشی برجسته در ذهن و زبان شفیعی‌کدکنی دارد. شفیعی، شیفتة حافظ است و این علاقه سبب شده تا حافظ در شعر او تأثیر بسزایی داشته‌باشد. این تأثیر، گاه در قالب تضمین ابیات، مصراع‌ها و نیم مصراع‌ها، وگاه در قالب تکرار واژگان شعری دیده می‌شود. در کنار این، تفکّر غالب شعر حافظ که ریاستیزی و انتقاد از شخصیّتهای دینی و حکومتی ریاکار است، در شعر او دیده می‌شود و شفیعی برخی از واژگان مرتبط با این تفکّر از جمله: رند، محتسب، شحنه، عسس و... را از حافظ گرفته و با انطباق آن با تفکّر سیاسی ـ اجتماعی خود و چون حافظ در قالب شخصیّت‌هایی مثبت و منفی، بکار می‌گیرد. برخی از ابیات و مصراع‌های حافظ نیز منبعِ الهامی برای سرودن شعر و پرداخت مضمونی در شعر شفیعی می‌شود. علاوه بر این در بُعد تصویرسازی نیز نشان تأثیرپذیری از حافظ، دیده‌می‌شود. مطالعه و تطبیق زبان شعری، موضوعات و تصاویر شعری دو شاعر، این تأثیرپذیری را آشکار می‌سازد و مقالة حاضر با ذکر نمونه‌ها و به شیوه تحلیلی ـ توصیفی، این تأثیر را مورد بررسی قرار داده‌است. بررسی شعر شفیعی‌کدکنی از این لحاظ، ما را به این نتیجه می‌رساند که حافظ یکی از شاعران بسیار اثرگذار سنّتی بر ذهن و زبان شفیعی‌کدکنی است.
