فاطمه حیدری
چکیده
عنوان «حجت جزیرۀ خراسان» ناصرخسرو را بر آن داشته که با وجود باور عمیق به دین و نفوذ زبان عربی، با کاربرد برخی اصطلاحات فارسی به غنای زبان فارسی و اعتدال وام‌‌ستانی از زبان عربی کمک کند. وی در آثار خود به گسترش ادبیّات تعلیمی در حوزۀ دین، مذهب، کلام و فلسفه پرداخته و آگاهانه کوشیده با شیوههای اصلی واژه‌‌سازی ...
بیشتر
عنوان «حجت جزیرۀ خراسان» ناصرخسرو را بر آن داشته که با وجود باور عمیق به دین و نفوذ زبان عربی، با کاربرد برخی اصطلاحات فارسی به غنای زبان فارسی و اعتدال وام‌‌ستانی از زبان عربی کمک کند. وی در آثار خود به گسترش ادبیّات تعلیمی در حوزۀ دین، مذهب، کلام و فلسفه پرداخته و آگاهانه کوشیده با شیوههای اصلی واژه‌‌سازی و واژه‌‌گزینی از طریق «ترکیب و اشتقاق» که در زبان فارسی میانه رایج بوده و شیوههای فرعی رایج و خود ساخته، اصطلاحات فارسی مانند: هم‌‌گوشکی، زادۀ راه، زیریدن، کاربندنده و... را به‌‌جای اصطلاحات عربی نشانده و قیمتی دُرِّ لفظ دری را پاس‌‌داری کند. پیگیری اصطلاحات دینی و کلامی ناصرخسرو در واژه‌‌نامه‌‌های متون پهلوی نشان می‌‌دهد که وی مُبدِع این اصطلاحات نیست و پیشتر بسیاری از آنها در زبان فارسی میانه موجود بوده و او آنها را بدون تغییر معنا یا با تغییر معنا به‌‌کار برده و به احیاء و گسترش معنایی واژگانِ از پیش‌‌موجود، پرداخته که نشانگر وجه تمایز نثر او با نثرهای مفاخره‌‌آمیز فاضلانه است. این پژوهش با روش کتابخانه‌‌ای و توصیفی-تحلیلی به این پرسش‌‌ها پاسخ می‌‌دهد که ناصرخسرو برابر نهادهای فارسی را طیّ کدام فرآیندهای واژه‌‌سازی و واژه‌‌گزینی در پنج اثر منثور خویش به‌‌کار بُرده و چگونه شیوۀ «ترکیب و اشتقاق» زبان پهلوی را دنبال کرده است.
عبدالحسین حیدری
چکیده
هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائۀ طبقهبندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» می‌‌باشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب‌‌‌شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظاممند تقسیم می‌‌‌‌شوند. با استناد به شواهد ...
بیشتر
هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائۀ طبقهبندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» می‌‌باشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب‌‌‌شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظاممند تقسیم می‌‌‌‌شوند. با استناد به شواهد و ملاک‌‌‌هایی از زبان فارسی و طبق معیارهای مدل چهارتکواژ، «تکواژهای نفی و سببی‌‌‌ساز فعل فارسی»، همچنین «مشخصه‌‌های تصریفی جهت و وجه امری آن سازه»، به‌‌علاوه «تکواژ جمع اسم»، «وندهای تفضیلی و عالی صفت» و «تکواژ تفضیلی قید»، به گروه تکواژهای نظاممند متقدم تعلق دارند؛ زیرا این سازه‌‌ها اطلاعات مفهومی را به هستۀ خود (فعل، اسم، صفت و قید) می‌‌افزایند و به‌‌صورت غیرمستقیم توسط هسته انتخاب می‌‌‌گردند. اما سازه‌‌هایی که ویژگی‌‌های شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی فعل فارسی را به نمایش می‌‌‌‌گذارند، در گروه تکواژهای نظاممند بیرونی متأخر جای می‌‌‌‌گیرند؛ چراکه این سازه‌‌ها برای تجلی در روساخت به اطلاعات خارج از فرافکنی بیشینۀ خود وابسته هستند و یا با سازه‌‌های دیگر در جمله هم‌‌نمایه‌‌اند. طبقهبندی تکواژها در چارچوب مدل چهار تکواژ، طبق فعال شدن و انتخاب تکواژها در سطوح و لایه‌‌‌های انتزاعی تولید گفتار انجام شده‌است و می‌‌‌تواند در تبیین ابعاد گوناگون مسائل زبانی (مانند ترتیب فراگیری تکواژها) کارآیی داشته‌باشد.
داود رفیعی
چکیده
مبحث تأکید و روش‌‌های مؤکّد کردن اقسام کلمه از جمله مسائلی است که در دستورزبان، زبان‌‌شناسی و بلاغت مطرح است. در خلال کتاب‌‌هایی که در زمینۀ دستور زبان نوشته شده، معمولاً به صورت گذرا اشاره‌‌هایی به روش‌‌های مؤکّد کردن اقسام کلمه شده است. گاهی نیز در مقالاتی که در این زمینه نوشته شده، به‌‌صورت موردی به روش‌‌های تأکید بر ...
بیشتر
مبحث تأکید و روش‌‌های مؤکّد کردن اقسام کلمه از جمله مسائلی است که در دستورزبان، زبان‌‌شناسی و بلاغت مطرح است. در خلال کتاب‌‌هایی که در زمینۀ دستور زبان نوشته شده، معمولاً به صورت گذرا اشاره‌‌هایی به روش‌‌های مؤکّد کردن اقسام کلمه شده است. گاهی نیز در مقالاتی که در این زمینه نوشته شده، به‌‌صورت موردی به روش‌‌های تأکید بر یک قسمِ کلمه پرداخته شده است. در این تحقیق کوشش بر این است که پاسخی به این پرسش دهیم که اقسام کلمه در زبان فارسی چگونه مؤکّد می‌‌‌‌شوند؟ بر این مبنا با تکیه بر پژوهشهای انجام شده، به شماری از روش‌‌های مؤکّد کردن اقسام کلمه اشاره شده است؛ از رهرو این بررسی دریافتیم که در زبان فارسی به منظورهای خاصِ دستوری و بلاغی،تماماقسامکلمه ـ از اسم و فعل گرفته تا شبهجمله و حتّی حروف اضافه ـ می‌‌‌تواند مؤکّد گردد. ضمن اینکه پیرامون مؤکّد کردن جمله نیز مطالبی در این مقال ارائه شده است. این مؤکّد کردن اقسام کلمه و جملات به روش‌‌های گوناگونی انجام میشود که برخی از این روشها در گذشته کاربرد بیشتری داشته است و برخی دیگر از آنها در فارسی امروز بیشتر به کار میرود.
