تشبیهات ابهام آفرین در غزل‌های اسیر شهرستانی

نوع مقاله : بلاغی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زابل، دانشگاه آزاد اسلامی، زابل، ایران

3 مدرس دانشگاه فرهنگیان و دبیر آموزش و پرورش، زابل، ایران

10.22091/jls.2022.8355.1410

چکیده

در سبک هندی، گروهی از شاعران هستند که در کاربرد تشبیهات و استعارات غریب و دور از ذهن افراط کرده‌‌اند؛ آن‌‌گونه که گاه مفهوم کلامشان به معمّا نزدیک می‌‌شود. از همین رو به شاعران «طرز خیال» مشهور شده‌‌اند. اسیر شهرستانی، یکی از پیروان این شیوه است که در برخی تذکره‌‌ها او را بانی این طرز دانسته‌‌اند. باید گفت اسیر برای انتقال معانی مورد نظرش، بیش از دیگر صورخیال، از تشبیه بهره برده است. مسأله اصلی پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، بررسی میزان تأثیر کاربردهای متنوع تشبیه، در ابهام معانی و مضامین غزلیات اسیر شهرستانی است. بر اساس یافته‌‌های این پژوهش می‌‌توان گفت اسیر شهرستانی در استفاده از تشبیه، رویکردهایی داشته که در ابهام و پیچیدگی کلام او تأثیر زیادی داشته است. از جملة این رویکردها می‌‌توان به بهرة زیاد از عناصر انتزاعی، کاربرد مشبّه و مشبّه‌‌به با اضافات متعدد و تلفیق طرفین تشبیه با مراعات نظیر اشاره کرد. افزون بر این‌‌ موارد، تراکم تشبیه در محور افقی شعر، در ایستایی و دیریابی مضامین کلام وی اثرگذار بوده است. از منظری دیگر بایدگفت خلق تشبیهات بدیع و تازه، در موارد بسیار زیادی موجب برجستگی و غرابت مفاهیم شعر وی شده است. هرچند در پاره‌‌ای موارد برخی لغزش‌‌های زبانی و بیانی هم در تشبیهات وی، مشاهده می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ambiguous Similes in Asir Shahrestāni's Ghazals

نویسندگان [English]

  • Mohammad Amir Mashhadi 1
  • Hossein Ettehadi 2
  • Mohammad Reza Mashhadi 3
1 Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Zabol Branch, Zabol, Iran
3 Teacher of Ministry of Education in Zabol, Lecturer at Farhangian University
چکیده [English]

There are a group of poets, who have indulged in the use of strange and far-fetched similes and metaphors in the Indian style to such an extent that the meanings of their words have sometimes become close to a riddle. Hence, they are known as imaginary poets. Asir Shahrestāni is one of the followers of this style. He has been considered the founder of this style in some biographies of poets. It must be said that he has employed similes more than any other imageries to convey his desired meanings. Using a descriptive-analytical method, the current research was to investigate the effects of various similes on the ambiguity of the meanings and themes of Asir's ghazalz. Based on the findings of this study, Asir Shahrestāni uses some approaches in using similes that have a great impact on the ambiguity and complexity of his speech. Among these approaches, we could mention his skillful use of abstract elements, use of topics and images with numerous additions, and integration of the two sides of comparison with symmetries. In addition, the density of similes in the horizontal axis of his poems was effective in the perpetuality of the themes in his poetry. On the other hand, it could be said that the creation of novel similes had in many cases made the themes and subjects of his poetry outstanding and strange. Moreover, some linguistic and expressive slips could sometimes be observed in his similes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asir Shahrestani
  • Ghazal
  • Simile
  • Abstract elements
  • Ambiguity
  1. اسماعیلی، زیبا. (1397). «نقش تداعی معانی برخلاقیت‌‌های اسیر شهرستانی با تکیه بر فنون بدیعی». سبک شناسی نظم و نثر فارسی. سال یازدهم. شمارة 39. صص: 41-23.
  2. اسیر شهرستانی، جلال‌‌الدین میرزا مؤمن. (1384). دیوان غزلیّات. تصحیح و تحقیق غلامحسین شریفی ولدانی. تهران: میراث مکتوب.
  3. اعتصامی، پروین. (1385). دیوان. به کوشش ولی الله درودیان. تهران: نی.
  4. انوری، حسن. (1383). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
  5. التفتازانی، مسعود بن عمر. (1370). مختصر المعانی. قم: مؤسسه دارالفکر.
  6. خوشنودی چروده، بهرام. (1392). «بررسی موسیقی شعر اسیر شهرستانی با تأکید بر تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکل گیری آن». هشتمین همایش بین‌‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. ایران: زنجان.
  7. رامپوری، غیاث‌‌الدین محمّد. (1375). غیاث اللغات. به کوشش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
  8. رجایی، محمّدخلیل. (1376). معالم البلاغه؛ در علم معانی و بیان و بدیع. چاپ چهارم. شیراز: دانشگاه شیراز. زرّین‌‌کوب، عبدالحسین. (1383). از گذشتة ادبی ایران. تهران: سخن.
  9. سعدی، مصلح بن عبدالله. (1385). غزل‌‌های سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
  10. شجاع کیهانی، جعفر. (1376). «اسیر شهرستانی و سبک شعر او». نامة فرهنگستان. شمارة 11. صص: 156-148.
  11. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1384). شاعر آیینه‌‌ها؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل. چاپ ششم. تهران: آگه.
  12. شمیسا، سیروس. (1379). سبک‌‌شناسی شعر. چاپ پنجم. تهران: فردوس.
  13. صفا، ذبیح الله. (1373). تاریخ ادبیات در ایران. جلد سوم. چاپ دهم. تهران: فردوس.
  14. عرفان، حسن. (1395). کرانه‌‌ها؛ شرح فارسی مختصر المعانی. جلد سوم. چاپ هشتم. قم: هجرت.
  15. غلامرضایی، محمّد. (1391). سبک‌‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو. چاپ چهارم. تهران: جامی.
  16. فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
  17. فرشیدورد، خسرو. (1382). دربارة ادبیات و نقد ادبی. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  18. کلانتر، نوش‌‌آفرین و محمّدحسن حائری. (1391). «مقایسه و تحلیل سبکی غزل‌‌های اسیر شهرستانی و صائب تبریزی». هفتمین همایش بین المللی انجمن زبان و ادب فارسی. ایران: تهران.
  19. لودی، شیرعلی خان. (1377). تذکرة مرآت الخیال. به اهتمام حمید حسنی. تهران: روزنه.
  20. نصرآبادی اصفهانی، محمّدطاهر. (1317). تذکرة نصرآبادی. تهران: چاپخانة ارمغان.
  21. نیشابوری، ابواسحاق. (1392). قصص الانبیاء. به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: علمی _ فرهنگی.
  22. واله ‌‌داغستانی، علیقلی‌‌خان. (1391). تذکرة ‌‌ریاض ‌‌‌‌الشعرا. تصحیح ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  23. وحیدیان‌‌کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی‌‌شناسی. تهران: دوستان.
  24. وطواط، رشیدالدین محمّد. (1362). حدایق‌‌ ‌‌السّحر فی دقایق ‌‌الشّعر. به تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: کتابخانة سنایی و کتابخانة طهوری.
  25. الهاشمی، احمد. (1381). جواهر البلاغه. ترجمه و شرح حسن عرفان. چاپ سوم. قم: بلاغت.
  26. همایی، جلال‌‌الدین. (1374). معانی و بیان. تهران: هما.
CAPTCHA Image