دستوری
محمد فولادی
چکیده
مجالس سبعه یکی از آثار مهم جلال‌الدین مولوی است که از هفت خطابه یا هفت مجلس وعظ فراهم آمده است.این گونه نثر که نثر خطابی نامیده می‌شود و عالی‌ترین اندیشه‌ها را به وسیله ساده ترین اشکال منطقی القا می کند، به وسیله بزرگانی مانند خواجه عبداله انصاری، ابوسعید،ابوالفتح شهرستانی،روزبهان بقلی،بهاءولد، مولوی، شمس تبریز و نیز سعدی در مجالس ...
بیشتر
مجالس سبعه یکی از آثار مهم جلال‌الدین مولوی است که از هفت خطابه یا هفت مجلس وعظ فراهم آمده است.این گونه نثر که نثر خطابی نامیده می‌شود و عالی‌ترین اندیشه‌ها را به وسیله ساده ترین اشکال منطقی القا می کند، به وسیله بزرگانی مانند خواجه عبداله انصاری، ابوسعید،ابوالفتح شهرستانی،روزبهان بقلی،بهاءولد، مولوی، شمس تبریز و نیز سعدی در مجالس بیان شده‌است.در این گونه نثر برای اقناع مخاطب و القای مفاهیم عرفانی و اخلاقی به نیکی بهره گرفته می-شود. مهمترین ویژگی این گونه نثر، نزدیکی به زبان گفتاری است که گاه با نثر ادبی در آمیخته است و سادگی نثر و مسجع بودن از ویژگی‌های آن است. با توجه به همین جایگاه مجالس سبعه و ویژگی‌های زبانی آن، در این مقاله، با شیوه توصیفی- تحلیلی، موضوع کاربرد فعل مرکب، که از مهمترین مباحث دستوری است و کاربرد درست آن و نیز به کاربردن نابجای آن، در استواری و نا استواری سخن بسیار تاثیرگذار است، در مجالس سبعه جلال‌الدین مولوی بررسی شده است. کاربرد افعال در این مجالس، ما را با کاربرد طبیعی در آن روزگار و تحلیل دقیق از نظر دستوری یاری می-رساند. در این پژوهش دریافتیم که مولانا بیشتر به کاربرد افعال ساده توجه داشته است و در بسیاری موارد افعال سادۀ فراوان از یک ریشه یا ریشه‌های گوناگون پیاپی یا با فاصله اندک به کار برده است؛ گاه نیز شکل ساده و مرکب یک فعل را درکنار هم آورده است. برخی از افعال مرکب نیز متآثر از وجود کلمات عربی در ساختار فعل مرکب است و گرچه خود در عربی به شکل بسیط به کار می‌روند ولی در فارسی و مجالس سبعه، به فعل مرکب تبدیل شده‌اند.رعایت سجع نیز عاملی برای کاربرد ساختار فعل به صورت ساده یا مرکب بوده است.
