نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• رقیه همتی
• عبداله ولی پور

هیات علمی پیام نور

چکیده

«طنز» به عنوان یکی از صنایع بلاغی و از ابزارهای نقّادی، از وجیه‌ترین وجه‌های شعری حافظ محسوب می‌شود. حافظ علاوه بر بهره‌گیری از طنزهای ساده و همه‌فهم، گاهی از ترفندهای پیچیده و عمیق دیگری نیز برای طنازی‌های نقادانه رندانه بهره‌ می‌گیرد. در این شیوه که قابل انطباق با «آیرونی سقراطی» است، حافظ همانند «آیرون» خود را خوار می‌دارد و هرچه ننگ و عار و گناه و ... است به خود می‌چسباند تا از این طریق چهرۀ حقیقی «آلازون‌»های عصر(ریاکاران، مدعیان دیانت و...) عصر خود را آشکار سازد. نکتۀ اساسی در این میان آن است که همان طوری که یک کاریکاتوریست چیره‌دست، برای بهتر نمایاندن «قامت ناساز» افراد، از اغراق استفاده می‌کند، مثلاً اگر کوچکترین انحرانی در چشم و یا دهان و... طرف مقابل باشد، آن را در تصویر دوبرابر کج نشان می‌دهد، حافظ نیز برای این که چهرۀ حقیقی «آلازون»های عصر را در آینۀ وجود «آیرون» فاش کند، از اغراق خاص خود استفاده می‌کند؛ از این جهت است که چهرۀ آیرونی حافظ هم «می‌خواره» است و هم «غلامباره»، یا هم «بدعت‌گذار» است و هم «تارک فرایض»، یا هم «ریاکار» است و هم «آلوده به چندین خباثت» و... . طبق بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که حافظ برای دستیابی به این مقصود، از ترفندهای هنری و رندانۀ خاصی، از جمله تراشیدن «عذر بدتر از گناه»، آوردن «دلیل عکس» و ارتکاب «گناه مضاعف» بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

• حافظ
• طنز
• آیرون
• آلازون
• گناه مضاعف

عنوان مقاله [English]

Hafez's Double Sin (A New Look at Satire Techniques of Hafez)

چکیده [English]

"Satire" as one of the rhetorical figures and critical devices is considered as the most distinguishing feature of Hafez poetry. In addition to applying simple and comprehensible satire, Hafez sometimes uses complex and profound tricks for critical satire. In this method which corresponds to "Socratic irony", he humiliates himself like "Eiron" and attributes dishonor, shame and sin to himself so that to reveal the true nature of "Alazons" in his time (hypocrites, claimants of religion, and etc.). The main point is that as a dexterous cartoonist applies exaggeration and hyperbole in order to represent the "incompatible figur" of people well, for example if there is the slightest deviation in the eyes or mouth or other parts of the opposite party that deviation is displayed twice as much in the picture, in the same way Hafez uses his own specific hyperbole in order to reveal the true nature of his time "Alazons" in the existence of "Eiron". Therefore, Eiron in Hafez poetry is "drunkard", "Sodomite", "heretic ", "quitter of obligations"," hypocrite", "sentenced to several betrayals" and so on. According to studies conducted, it is concluded that Hafez applied certain roguish and artistic tricks including "feeble excuse", "reverse reason" and “committing a double sin" in order to achieve this goal.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hafez
• satire
• Eiron
• Alazon
• double sin