ساختارهای مقامه و یک مقامه کامل در بوستان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشگاه اصفهان

چکیده

عربی‌دانی و عربی‌خوانی سعدی به وجوه گوناگون بر آثار او تاثیر نهاده است. یکی از اثرپذیری‌ها گویا اثر پذیری او از مقامه‌ها است. این تاثیرگذاری تنها در گلستان که نمودهای مقامه‌گون دارد و بسیاری از فضلا راجع به ساختار مقامه‌گون آن اشاراتی ‌کرده‌اند، منحصر نیست. بوستان نیز با اینکه ساختارش نظم صرف است، در مواردی متعدد نمودهای مقامه‌گون دارد. حکایات با مضمون تکدی‌گری، مسافرت، مهمانی، شعردانی، نصیحت‌گری و مواردی دیگر در بوستان، همگی مضامین پر تکرار مقامات است. سعدی نیز به عنوان نویسنده حکایات گاه نقش مولف (بدیع‌الزمان یا حریری) را بازی می‌کند، گاه نقش راوی (عیسی‌بن‌هشام یا حارث‌بن-همام) و گاه نقش قهرمان (ابوالفتح اسکندری یا ابوزید‌سروجی). نمونه‌هایی از هرکدام از شاخصه‌های بالا با شواهدی تطبیقی در بوستان و نمونه‌های همسان آن درمقامات بدیعی، حریری و حمیدی خواهد آمد. نهایتاً یک مقامة مستقل در بوستان معرفی و شاخصه‌هایِ مقامه‌ای آن با ارائه و تطابق با شاخصه‌های مقامات مشهور تشریح خواهد‌شد. بدین صورت مشخص خواهد‌شد، بوستان تا چه حد ساختار مقامه‌ای دارد. حتی مشخص می‌شود، بعضی از سفرهای او که برخی در پی مستند‌سازی آن هستند، سفرهای خیالی از قبیل سفرهای قهرمانان و نویسندگان مقامه‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Structures of Maqama and a Complete Maqama in Bustan

چکیده [English]

Saadi‘s knowledge of Arabic language and culture and his familiarity with Arabic poetries have had an impact on different aspects of his works. They are said to be influenced by “Badiee” and “Hariri’s maqamat. This is not limited just to Golestan, which appeared like maqama and scholars have written a lot about its maqama-like structures. Although merely poetic, in several places Bustan appeared to be like maqamat. In Bustan, anecdotes containing subjects like panhandle, journeys, feasts, poetic knowledge, mentoring and other subjects are frequently seen in the content of maqamat. Saadi, the narrator of anecdotes, is appeared some times as the writer (Badi al- Zaman or Harriri), the narrator (Isa Ibn Hisham or Harith Ibn Homam) or the heroes (Abolfath eskandari or Abu Zaid Saroji). In this article, examples of each above mentioned examples will be presented with their comparative instances in Bustan and Badi and Hariri’s maqamat. Finally, an independent maqama of Bustan will be introduced and its features will be explained using and comparing features seen in Badi al- Zaman and Hariri’s maqamat. In this way, we can determine to what extent Saadi has benefited from their works and even prove that in cases, his journeys, some claim that they are really made are in fact fictional like the journeys of heroes and the creators of maqamat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saadi
  • Bustan
  • Maqamat
  • Badi al- Zaman Hamahani
  • Hariri
کتابنامه
1. آلن، گراهام ). 1385 (. بینامتنیت. تهران: مرکز.
2. ابراهیمی، فارس. (1346). مقامه‌‌نویسی در ادبیات فارسی و تاثیر مقامات عربی در آن. تهران: دانشگاه تهران.
3. انوشه، حسن و دیگران. (1376). فرهنگنامة ادب فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
4. بدیع‌‌الزمان همدانی،.بوالفضل احمدبن حسین. (1387). مقامات. تهران: امیرکبیر.
5. بهار،.محمدتقی.(1381). سبک‌‌شناسی ( جلد دوم و جلد سوم). تهران: زوار.
6. حافظ، خواجه‌‌شمس‌‌الدین. (1383). دیوان (تصحیح قزوینی). (به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر9. تهران: انتشارات صفی علیشاه.
7. حریری. (1364). مقامات حریری. تهران: موسسه فرهنگی شهید رواقی.
8. حمید‌‌الدین بلخی، عمربن‌‌محمود. (1339). مقامات حمیدی. (به کوشش علی‌‌اکبر ابرقویی). اصفهان: محمدی.
9. خطیبی، حسین. (1390). فن نثر (چاپ چهارم). تهران: زوار.
10. دهخدا، علی‌‌اکبر. ( 1377). لغت‌‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
11. ذکاوتی‌‌قراگزلو، علی‌‌رضا. (1364). بدیع‌‌الزمان و  مقامات‌‌ نویسی. تهران: اطلاعات.
12. رستگارفسایی، منصور. (1380). انواع نثر فارسی. تهران: سمت.
13. سعدی، مصلح‌‌الدین. (1366). کلیات سعدی. (به اهتمام محمد علی فروغی). تهران: امیرکبیر.
14. ---------------. ( 1384). بوستان (چاپ پنجم). (تصحیح غلامحسین یوسفی). تهران: علمی-فرهنگی.
15. -----------. (1381). گلستان (چاپ ششم). (تصحیح غلامحسین یوسفی). تهران: خوارزمی.
16. -----------. (1389). بوستان (چاپ یازدهم). (به کوشش خطیب‌‌رهبر). تهران: صفی‌‌علیشاه.
17. -----------. ( 1389). بوستان (شرح و تفصیل صدرالدین ‌‌زمانی). تهران: رشدآموز.
18. -----------. (1353). بوستان (چاپ دوم). (شرح محمد خزائلی). تهران: جاویدان.
19. سنایی، مجدودبن آدم. (1388). دیوان سنایی. (تصحییح مدرس رضوی). تهران: سنایی.
20. شریف‌‌پور، عنایت‌‌الله و همکاران. (1394). عناصر بینامتنیت در روایات پیکارسک و مقامه‌‌ها. پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت، 4(2)، 153-171.
21. شفق. اسماعیل و آسمندجونقانی، علی. (1394). بررسی ساختارشناسی مقامات حمیدی و گلستان. فنون ادب،. 7(12)، 9-22.     
22. شمیسا، سیروس. ( 1377). سبک‌‌شناسی نثر ( چاپ دوم). تهران: میترا.
23. -------------.  (1373). انواع ادبی. تهران. فردوس.
24. غنیمی‌‌هلال، محمد. (1373). ادبیات تطبیقی. ترجمه مرتضی آیت‌‌الله زاده. تهران: امیرکبیر.
25. گلشاهی، طواق‌‌گلدی. (1387). ترجمة مقامات حریری. تهران: امیرکبیر.
26. محظوظ، حسین‌‌علی. (1377) متنبی و سعدی. تهران: روزنه
27. مسعودی، علی‌‌بن مسعود. (1390). مروج‌‌الذهب و معادن‌‌الجوهر (جلد اول). (چاپ نهم.). ترجمه ابوالقاسم پاینده.. تهران: علمی ‌‌فرهنگی.
28. موحد، ضیاء. (1374). سعدی. تهران: نشر نو.
29. موید شیرازی، جعفر. (1362). متن مصحح و معرب اشعار عربی سعدی. شیراز: نوید.
30. نظامی‌‌عروضی، احمدبن‌‌عمر. (1382). چهارمقاله. (تصحیخ علامه‌‌قزوینی). تهران: جامی.
CAPTCHA Image