تحلیل و بررسی وجهیت فعل در غزل‌های «لالۀ سیراب» و «حراج عشق» از شهریار با تأکید بر نظریۀ نقش‌گرای هلیدی

نوع مقاله : دستوری

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

10.22091/jls.2024.10571.1594

چکیده

زبان از ابتدای پیدایش خود حامل قطعیت و احتمال بوده و نظریۀ نقش‌گرای هلیدی محملی برای ارزیابی این امر است. در این پژوهش، غزل‌های لالۀ سیراب و حراج عشق از شهریار با تکیه بر نظریۀ نقش‌گرای هلیدی و با استفاده از روش تحلیل کیفی، جایگاه قطعیت یا احتمال در متن را به‌میانجی وجهیت در کاربرد افعال مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهیم و به این پرسش پاسخ داده خواهد شد که بر اساس نظریۀ نقش‌گرای هلیدی در غزل‌های لالۀ سیراب و حراج عشق از شهریار، مشخصاً کدام‌یک از وجوه افعال در زبان فارسی بیشتر از وجوه دیگر بسامد دارند و این امر در نسبت با رابطۀ دوسویۀ لفظ و معنا حاکی از چیست؟ نظریۀ نقش‌گرای هلیدی این امکان را به ما می‌دهد که میزان قطعیت یا احتمال در متن را با توجه به انتخاب الفاظی که شاعر در پی انتقال معنا از آن‌ها استفاده کرده، مشخص و بررسی نماییم. قراین کمی و کیفی به ‌دست‌آمده از تحلیل وجهیت در دو غزل مذکور با تکیه بر نظریۀ نقش‌گرای هلیدی نشان می‌دهد که در مقولۀ فعل، وجه اخباری با بیشترین بسامد و میزان بالای قطعیت، موضع قوی و اقتدار شاعر را در بیان واقعیت حالات عاشقانه خود و سوز و گداز حاصل از آن و اعراض از معشوق و اعتراض به او نمایان می‌سازد. بعد از وجه اخباری، وجه امری و التزامی البته با بسامد کم وجود دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing and examining the form of the verb in the sonnets "Laleh Sirab" and "Haraj Eshgh" by Shahriar with an emphasis on Halliday’s role-oriented theory

نویسنده [English]

  • Gholamreza Mastali Parsa
Associate Professor Department of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Since the beginning of its origin, language has been a carrier of certainty and possibility, and Halliday’s role-oriented theory is a vehicle for evaluating this matter. In this research, we examine and evaluate the place of certainty or probability in the text by relying on Halliday’s role-oriented theory and using the method of qualitative analysis, through the form of verbs in the use of verbs and this question will be answered that according to Halliday’s role-oriented theory, in Laleh Sirab's and Haraj Eshgh's poems by Shahryar, which of the aspects of verbs in Persian language have more frequency than others, and what does this indicate in relation to the two-way relationship between word and meaning? Halliday's role-oriented theory allows us to determine and examine the degree of certainty or probability in the text according to the choice of words that the poet has used to convey the meaning. Quantitative and qualitative evidences obtained from the analysis of the aspect in the two mentioned sonnets based on Halliday’s role-oriented theory show that in the category of the verb, Informative form with the highest frequency and high degree of certainty is the strong position and authority of the poet in expressing the reality of his romantic situations. The resulting lava shows symptoms of the lover and objections to him. After the informative case, imperative and imperative cases exist with low frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahryar
  • Halliday’s role-oriented theory
  • verb form
  • Lale Sirab
  • Haraj Eshgh
  1. ثروتیان، بهروز. (1389). عشق پرشور شهریار و پری. چاپ سوم. تبریز: آیدین.
  2. درپر، مریم. (1392). «قطعیت بالای متن و قاطعیت نویسنده در سبک نگارش غزالی». جستارهای ادبی. سال 46. شمارۀ 2. صص: 92-73.
  3. درپر، مریم. (1396). سبک‌‌شناسی انتقادی (سبک‌‌شناسی نامه‌‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی). چاپ دوم. تهران: علم.
  4. رحیمیان، جلال؛ عموزاده، محمّد. (1392). «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت». پژوهش‌های زبانی. دورۀ 4. شمارۀ 1. صص: 21-40.
  5. سادات دربندی، مائده. (1401). «سبک‌‌شناسی لایه‌‌ای ابومسلم‌‌نامه و حسین‌‌کرد شبستری». رسالۀ دکتری. به راهنمایی محمّدحسن حسن‌‌زادۀ نیری. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
  6. ستوده‌‌نیا کرانی، صدیقه؛ محمّدی‌‌پور سعادت‌‌آبادی، اعظم. (1395). «تأثیر اشعار شهریار بر ادب فارسی معاصر». بهارستان سخن. سال 13. شمارۀ 32. صص: 94-79.
  7. شهریار، محمّدحسین. (1389). کلیات اشعار فارسی شهریار. چاپ چهل و سوم. تهران: نگاه.
  8. صدری، نیره. (1394). «بررسی سبک‌شناختی گلستان سعدی با تکیه بر زبانشناسی نقشگرا (بر اساس حکایت‌‌های برگزیده از هر باب)». به راهنمایی احمد تمیم‌داری. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
  9. فتوحی، محمود. (1391). سبک‌‌شناسی (نظریه‌‌ها، رویکردها و روش‌‌ها). تهران: سخن.
  10. فرشیدورد، خسرو. (1388). دستور مختصر امروز بر پایۀ زبان‌‌شناسی جدید. تهران: سخن.
  11. مختاری خیاوی، بهرام؛ ذوقی، مسعود و نادر اسدی. (1401). «وجهیت احتمالی/ تداولی در زبان ترکی آذربایجانی با رویکرد نظام دستور نقشی هلیدی». زبانشناسی گویش‌‌های ایرانی. سال 7. شمارۀ 1. پیاپی 10. صص: 191-173.
  12. مهاجر، مهران؛ نبوی، محمّد. (1393). به سوی زبانشناسی شعر. چاپ سوم. تهران: آگه.
  13. نصراللهی، یدالله؛ رمضانی، مهدی. (1395). «بث‌الشکوی در شعر شهریار». فنون ادبی. دورۀ 8. شمارۀ 2. پیاپی 15. صص: 214- 201.
  14. Thompson, G. (2014). Introducing functional grammar. 3rd ed. London: Routledge.
CAPTCHA Image