نقش استعاره و مجاز در فرآیند میل‌ورزی در رمان «نگران نباش» بر مبنای آموزه‌های لکان

نوع مقاله : بلاغی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانش آموختة دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22091/jls.2024.10511.1590

چکیده

ژاک لکان از اندیشمندانی است که از استعاره و مجاز- که اصطلاحاتی تخصصی در دانش بلاغت و زبان‌شناسی به‌شمار می‌آیند- برای تبیین مفهوم روانکاوانۀ میل استفاده می‌کند. در نگاه وی، میل‌ورزی به‌میانجی مداخلۀ استعارۀ پدری شروع می‌شود و ممکن است در فرآیندی مجازی همواره خود را تثبیت نماید. بر اساس بروز اختلال در فرآیند استعاری و مجازی، لکان تبیین نمود که بیمار به کدام گونه از روان‌پریشی دچار شده و سبب رنج بردن او چه چیزی است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل کیفی و بر اساس فرآیند استعاری و مجازی مورد نظر لکان، چگونگی میل‌ورزی سوژه (شادی) در داستان «نگران نباش» مهسا محب‌علی تبیین شده است. همچنین بر اساس الگو و معیار ذکر شده، چگونگی روان‌پریشی و بیرون افتادن از محدودۀ سوژه‌بودگی در شخصیت اصلی داستان (شادی) تشریح گردیده است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد فرآیند میل در شخصیت شادی به‌صورت استعاری عمل می‌کرده و بر این اساس، او سوژه‌ای وسواسی بوده است. شادی برای اینکه بتواند هرچه زودتر فالوس را احراز نماید، می‌خواهد ارضای میل خود را به ‌تعجیل بیندازد. او از اختلال مجاورت- که ناظر بر عدم امکان ساخت مجاز است- رنج می‌برد. شادی نمی‌تواند میل‌ورزی کند؛ مگر زمانی‌که دال‌های مربوط به مسأله‌ای که در وی ایجاد تروما کرده، در اختیارش قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Metaphor and Metonymy in the Process of Desire in the Novel Don't Worry based on Lacan's Theory

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Tohid Shalchian Nazer 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Ph.D. of Persian language and literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Jacques Lacan is one of the thinkers who uses metaphor and metonymy - which are specialized terms in the science of rhetoric and linguistics - to explain the psychoanalytic concept of desire. In his view, desire begins through the intervention of a paternal metaphor and may always establish itself in a virtual process. Based on the occurrence of disorder in the metaphorical and figurative process, Lacan explained what type of psychosis the patient suffered from and what caused him/her to suffer. In this research, using the qualitative analysis method and based on the metaphorical and metonymic process intended by Lacan, the subject's desire (Shadi) in Mahsa MohebAli’s novel "Don't Worry" has been explained. Also, based on the mentioned model and criterion, the main character’s psychosis and her falling out of the scope of subjectivity have been explained. The results of the research show that the process of desire in Shadi's character worked metaphorically and accordingly, She was an obsessional subject. Shadi wants to hasten the satisfaction of his desire in order to achieve the phallus as soon as possible. She suffers from contiguity disorder, which refers to the impossibility of making metonymy. Shadi can not desire except when the signifiers related to the problem that caused her trauma are available to her.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jacques Lacan
  • Metaphor
  • Metonymy
  • Desire
  • Psychoanalysis
  • Don't Worry
  1. آسون، پل لوران. (1399). لکان. ترجمۀ مرضیه خزائی و مهرگان نظامی‌زاده. چاپ اول. تهران: ثالث.
  2. بوتبی، ریچارد. (1400 الف). فروید در مقام فیلسوف: فراروان‌‌شناسی پس از لاکان. ترجمۀ سهیل سُمّی. چاپ اول. تهران: ققنوس.
  3. بوتبی، ریچارد. (1400 ب). مرگ و میل: نظریۀ روان‌کاوی در بازگشت لکان به فروید. چاپ اول. تهران: بیدگل.
  4. پیر کلرو، ژان. (1398). واژگان لکان. ترجمۀ کرامت موللی. چاپ چهارم. تهران: نی.
  5. جزنی، برژانت. (1400). روانکاوی لکانی: از بالین تا فرهنگ. چاپ اول. تهران: کتاب ارجمند.
  6. دُر، ژول و فرگورویچ، جودیت. (1399). مقدمه‌ایی بر مطالعۀ لکان: ناخودآگاهی ساختاریافته به مانند زبان. ترجمۀ رضا سویزی و تورج بنی‌رستم. چاپ اول. تهران: گستره.
  7. دور، جوئل. (1397). روانکاوی بالینی لاکان. ترجمۀ رضا سویزی و تورج بنی‌رستم. چاپ اول. تهران: کیان افراز.
  8. زنجانبر، امیرحسین؛ بستانی، فاطمه و کریمی‌‌دوستان، غلامحسین. (1399). «تحلیل استعاره-روانکاوی داستان کودکانۀ «یک داستان محشر»: بر پایۀ نظریۀ ناخودآگاه زبانی». پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. سال 9. شمارۀ 1. صص: 66-43.
  9. زوپانچیچ، آلنکا. (1397). چرا روانکاوی: سه مداخله. ترجمۀ علی حسن‌زاده. چاپ اول. تهران: بان.
  10. ضیایی، حسام. (1398). «سیر تحول رویکرد روانکاوانه در نقد ادبی». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. شمارۀ 4. صص: 190-163.
  11. طایفی، شیرزاد. (1402). «از فقدان تا مازاد در کلام: خوانش لکانی داستان‌های قصر پرندگان غمگین و سکتۀ قبلی». پژوهشنامۀ ادبیات کردی. سال 9. شمارۀ 1. پیاپی 15. صص: 16-1.
  12. طایفی، شیرزاد؛ شالچیان‌‌ناظر، توحید. (1402). «زبان، ابزاری در احراز یا عدم احراز ابژۀ میل در داستان‌های خون‌خورده و بازگشت». مطالعات زبانی و بلاغی. شمارۀ 32. صص: 258-217.
  13. فینک، بروس. (1397). سوژۀ لاکانی: بین زبان و ژوئیسانس. ترجمۀ محمّدعلی جعفری. چاپ اول. تهران: ققنوس.
  14. کالویانف، رادوستین. (1398). هگل، کوژو، لکان: دگردیسی‌های دیالکتیک به همراه پنج‌ نامۀ منتشرنشدۀ لکان به کوژو. ترجمۀ احسان کریمخانی. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
  15. کدیور، میترا. (1381). مکتب لکان: روانکاوی در قرن بیست‌ویکم. چاپ اول. تهران: اطلاعات.
  16. لاکان، ژاک. (1398). اضطراب: بازبینی وضع ابژه. ترجمۀ صبا رستگار. جلد 5. چاپ اول. تهران: پندار تابان.
  17. لواین، استیون زد. (1395). لکان در قابی دیگر. ترجمۀ مهدی ملک. چاپ دوم. تهران: شَوَند.
  18. محب‌علی، مهسا. (1396). نگران نباش. چاپ دوازدهم. تهران: نیماژ.
  19. موللی، کرامت. (1383). مبانی روان‌کاوی فروید- لکان. چاپ اول. تهران: نی.
  20. موللی، کرامت. (1398). مقدماتی بر روانکاوی لکان: منطق و توپولژی. چاپ پنجم. تهران: دانژه.
  21. نژادمحمّد، وحید. (1397). «تأملی بر «سوژه» ژاک لکان در بستر «زبان» دگردیسی و یا تکامل زبان؟». پژوهش‌های زبان و ترجمۀ فرانسه. شمارۀ 1. صص: 131- 105.
  22. نصرت‌نژاد، وحید. (1398). من کیست؟ تو چه می‌خواهی؟: روان‌پریشی از منظر ژاک لکان. چاپ اول. تهران: سیب‌ سرخ.
  23. نوربخش، سیدمرتضی. (1398). زبان؛ کافی نیست: کوششی در ماهیت روان‌آگاهی. چاپ سوم. تهران: وانیا.
  24. وقفی‌پور، شهریار. (1398). ایده روان‌کاوی: مقدمه‌ای بر ساختارهای روانی (روان‌نژندی، انحراف، روان‌پریشی). چاپ اول. تهران: سیب سرخ.
CAPTCHA Image