تحلیل معنایی بندهای شرطی در داستان رستم و سهراب

نوع مقاله : دستوری-بلاغی

نویسنده

استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ‌ایران

10.22091/jls.2024.10249.1569

چکیده

چرایی و چگونگی حرکت زبان از سادگی به پیچیدگی از موضوعات قابل پژوهش در متون ادبی است. جمله‌های مرکّب وابستگی به‌دلیل قابلیّت گسترش با بندهای قیدی، بیش از سایر جمله‌ها موجبات پیچیدگی کلام و دشواری معنا را فراهم می‌سازند. این امر در متون ادبی به‌دلیل ماهیّت استعاری، افزون‌تر می‌گردد. بند شرطی از بندهای قیدی پرکاربرد و بیانگر شرط یا شروطی در بند مقدّم است که درصورت تحقق، بندِ تالی نیز محقق می‌شود. اهمیّت بندهای شرطی در این است که وجه گزاره را التزامی کرده، وجهیّت را پدید می‌آورند و لایة فکری و نگرشی گوینده را نسبت ‌به رخدادهای احتمالی یا بالقوه در گذشته، حال و آینده بازتاب می‌دهند. در تحلیل بندهای شرطی هم باید به روابط بینابندی آن‌ها پرداخت و هم از امکان یا عدم امکان تحقق‌شان رمزگشایی کرد. فردوسی در شاهنامه از بندهای شرطی برای پردازش داستان بهره می‌برد. این مقاله بندهای شرطی را در داستان رستم و سهراب به شیوة تحلیلی-توصیفی واکاوی کرده و می‌کوشد تا پاسخ دهد که چه رابطة بینابندی در گزاره‌های شرطی برقرار است و کدام رابطه با درون‌مایة حماسی سازگارتر است. براساس نتایج تحقیق، شرطی پیش‌بین به دلیل سه ویژگی «تخیّل»، «تعلیق» و «تعقیب»، شرطی ناممکن به علّت طرح ناتوانی انسان در برابر تقدیر و شرطی کارگفتی به‌سبب فراهم‌سازی بستر گفتمان، بیشترین سازگاری را با داستان رستم و سهراب دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semantic Analysis of Conditional Clauses in the Story of Rostam and Sohrab

نویسنده [English]

  • aliakbar bagherikhalili
Professor of Department of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Why and how can the language progresses from simplicity to complexity be a subject of research in literary texts? Subordinate complex sentences, due to their expandability through adverbial clauses, contribute to verbal complexity and semantic difficulty more than other types of sentences. In literary texts, this complexity is further intensified due to their metaphorical nature. Conditional clauses, as common adverbial clauses, express conditions in the introductory clause, which if realized, the consequent clause will also be realized. The significance of conditional clauses lies in changing the mode of proposition to a subjunctive mood, creating modality, and reflecting the speaker's intellectual and attitudinal layer towards probable or potential events in the past, present, and future. Analyzing conditional clauses requires examining their intra-clausal relationships and decoding the probability or improbability of their realization. Ferdowsi employs conditional clauses in the Shahnameh to develop the narrative. This paper employs analytical-descriptive methods to analyze conditional clauses in the story of Rostam and Sohrab. The study seeks to find the type of intra-clausal relationships in conditional propositions. It also tries to find out which relationship better suits the epic content. The findings suggest that predictive conditionals for having three characteristics of imagination, suspension, and pursuit; counterfactual conditionals for manifesting the human incapacity against fate, and speech act conditionals for paving the way for discourse exhibit the highest level of compatibility with the story of Rostam and Sohrab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Probability of occurrence
  • conditional clause
  • the story of Rostam and Sohrab
  • consequential conditional
  • non-consequential
  1. باطنی، رضا. (1385). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. چاپ هفدهم. تهران: امیرکبیر.
  2. بختیاری، مریم؛ نیک‌‌منش، مهدی و نسرین فقیه ملک مرزبان. (1402). «بررسی وجهیّت براساس نظریه‌‌ی پالمر در سه داستان پادشاهی فریدون، رستم و اسفندیار و پادشاهی یزدگرد». متن‌‌شناسی ادب فارسی. سال 15. شمارة 2 (پیاپی 58). صص: 80-57.
  3. دبیرمقدّم، محمّد و زهره صدیقی‌‌فر. (1391). «آموزش جمله‌‌های شرطی زبان فارسی به غیرفارسی‌‌زبانان». پژوهش‌‌نامة آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌‌زبانان. سال 1. شمارة 2. صص: 59-31.
  4. رحیمیان، جلال. (1390). «جنبه‌‌های صوری و معنایی عناصر وجهی در جمله‌‌های فارسی». زبان و زبان‌‌شناسی. دورة 7. شمارة 12. صص: 50-33.
  5. رفایی‌‌قدیمی مشهد، رضا؛ مهدوی، محمّدجواد و میلاد نویدپور. (1398). «ساختارهای شرطی گلستان سعدی و کارکردهای بلاغی-معنایی آن‌‌ها». کهن‌‌نامة ادب پارسی. سال 10. شمارة 2. صص: 23-1.
  6. صادقی‌‌تحصیلی، طاهره؛ خسروی شکیب، محمّد و عصمت دریکوند. (1395). «تحلیل لایه‌‌های منطقی استدلال در تمثیل‌‌های مرزبان‌‌نامه». پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. شمارة 40. صص: 79-51.
  7. فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. دفتر 2. به‌‌کوشش جلال خالقی‌‌مطلق. تهران: مرکز دایرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
  8. فرشیدورد، خسرو. (1384). دستور مفصل امروز. چاپ دوم. تهران: سخن.
  9. قادری‌‌نجف‌‌آبادی، سلیمان؛ عموزاد، محمّد و والی رضایی. (1398). «واکاوی شناختی-کاربردشناختی جمله‌‌های شرطی در زبان فارسی». جستارهای زبانی. دورة10. شمارة 6 (پیاپی 54). صص: 260-233.
  10. کبیری، رویا و علی درزی. (1394). «جملات شرطی رویدادی در زبان فارسی». پژوهش‌‌های زبان‌‌شناسی. سال 7. شمارة 12. صص: 48-31.
  11. کزازی، میرجلال‌‌الدین. (1385). نامة باستان. جلد 2. چاپ سوم. تهران: سمت.
  12. مشتاق‌‌مهر، رحمان و سردار بافکر. (1394). «شاخص‌‌های محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی». پژوهش‌‌نامة ادبیات تعلیمی. سال 7. شمارة 26. صص: 28-1.
  13. میرزایی، آزاده. (1399الف). «دسته‌‌بندی معنایی ساخت شرطی در زبان فارسی». علم زبان. سال 7. شمارة 11. صص: 350-323.
  14. میرزایی، آزاده. (1399ب). «ساختار جملات شرطی در زبان فارسی». زبان شناخت. سال 11. شمارة 2. صص: 259-239.
  15. نادری، محبوبه؛ دبیرمقدم، محمّد و مصطفی عامری. (1399). «توالی بندهای قیدی مرکزی در جمله‌‌های پیچیدة زبان فارسی». زبان و زبان‌‌شناسی. دورة ‌‌2. شمارة 30. صص: 50-19.
  16. نوبل، ویلیام. (1388). تعلیق و کنش داستانی. ترجمة مهرنوش طلایی. اهواز: رسش.
  17. وحیدیان‌‌کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی. (1379). دستور زبان فارسی. جلد 1. تهران: سمت.
CAPTCHA Image