نوع مقاله : دستوری

نویسندگان

• سیدجعفر سپهرسیدزیادی ¹
• محمود بشیری ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نظام‌مند نقشگرا هر دو متشکل از یک سری روش برآمده از رشته‌هایی همچون زبان‌شناسی و جامعه‌شناسی برای مطالعه‌ی روابط میان متون و مناسبات قدرت‌اند. در رویکرد فرکلافِ تگفا با مدل سه مرحله‌ای توصیف، تفسیر و تبیین و در نظریه‌ی نقشگرا با محورهای سه‌گانه‌ی اندیشگانی، میان فردی و متنی تحت عنوان فرانقش مواجهیم. ما در این مقاله برای مطالعه‌ی موردی کاربست همزمان ابزارهای تحلیلی دو نظریه‌ی مذکور بر ادبیات فارسی، یعنی استفاده از دستور نقشگرا در سطوح توصیف و تفسیرِ تگفا، شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» فروغ فرخزاد را انتخاب کردیم و دو هدف کارکردی عمده را مورد توجه قرار دادیم؛ نخست ارائه‌ی تصویری دقیق از دو نظریه و سپس تحلیل زبان‌شناختی شعر و رسیدن به پاسخ این پرسش که ایدئولوژی حاکم بر متن و نحوه‌ی برخورد آن با ساختارهای اجتماعی و در یک کلام گفتمان مفصل‌بندی شده در آن و ارتباط آن با مناسبات قدرت زمانه‌اش چیست. در واقع با بررسی ظواهری همچون بسامد فرایندها، وجه، زمان و نوع فعل‌ها، ضمایر، ادات تأکید، لحن و نمادها و گردآوری آمار مورد نیاز، به این رسیدیم که ایدئولوژی فرستنده در شکل‌گیری سازه‌های زبانی و این سازه‌ها در انتقال این ایدئولوژی نقش دارند. یافته‌ها نشان داد که شعر هم گفتمان شبه‌مدرنیته‌ی حاکم بر ایران زمان خود و هم گفتمان‌های سنتی و بی‌طرف، نظام سیاسی استبدادی، ناسیونالیسم و مردسالاری را طرد می‌کند و در مقابل گفتمان‌های مبارزه‌ی سیاسی _ اجتماعی، فمنیسم و انسان‌سالاری در آن بازتولید و مفصل‌بندی شده‌اند. لحن گوینده در مورد نگاه خوف‌آلود به دین منفی است. نمادهای شعر که امکان تفاسیر متکثر را می‌دهد با مناسبات دموکراتیک و مبتنی بر چندصدایی رابطه‌ی دو سویه دارد. بسامد نمادها، تقدّم و تأخّر آن‌ها و جنسیت انتخاب شده برای‌شان نیز روشنگر واقعیاتی بود که در تحلیل‌ها به کمک پژوهشگران آمد.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف
• نظریه‌ی دستور نقشگرا
• دلم برای باغچه می‌سوزد
• فروغ فرخزاد

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Relationship between Language and Power in the Poetry “I miss the garden” from Forough Farrokhzad using Critical Discourse Analysis and Systemic Functional Grammar Approaches

نویسندگان [English]

• SayedJa’Far SepehrSayedZiadi ¹
• Mahmud Bashiri ²

¹ Ph.D Candidate in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University

² Associate professor in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University

چکیده [English]

Both critical discourse analysis and the theory of systemic-functional linguistics use a variety of approaches from disciplines such as linguistics and sociology to investigate the interconnections between texts and social, political, and cultural issues, and overall power relations. The three-stage model of description, interpretation, and explanation, as well as terms and concepts, are connected in Fairclough's Approach, while the functional theory is linked to different functions of language and clause terminology, as well as the three interpersonal, interpersonal, and textual axes.We chose Forough Farrokhzad's poem "I miss you" in this article to investigate the simultaneous application of analytical tools from two theories mentioned in Persian literature, namely the use of functional grammar at the level of description and interpretation of the critical discourse analysis, and we considered two main functional purposes; First, a review and organization of these two theories, followed by a linguistic analysis of this poem and an answer to the question of the ideology and worldview governing this text, as well as how to deal with social structures and, in a word, discourse articulation in it, and what is its relationship to the power relations of its time. The findings show that this poem inveighs against and rejects not just the modernity discourse, or more particularly the Pseudo-modernity that ruled Iran during her time, but also traditional and unbiased discourses, as well as tyrannical, nationalistic, and male-dominated systems. On the contrary, Political-social battles, feminism, and humanism-related discourses are reproduced and articulated. Meanwhile, the tone of the message is critical of the dangerous religious attitudes held by some religious individuals. A two-way relationship exists between democratic and multiplicity relations and some poetic symbols that allow for multiple interpretations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fairclough’s critical discourse analysis
• the systemic-functional linguistics
• “I miss the garden”
• Forugh Farrokhzad