نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شیرزاد طایفی ¹
• محمّد شیخ الاسلامی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران، تهران، ایران

² دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی تهران، تهران، ایران.

چکیده

از جمله دست افزارهای پژوهشگر حوزۀ ادبیات در تحلیل یک متن، نقدِ بلاغی و نقدِ جامعه شناسی است. حال، اگر بتوان میان این دو نوع نقد ارتباطی روشمند و هدفمند برقرار کرد، مرز باریک میان جامعه شناسی ادبیات و نقدِ جامعه شناسی مشخص‌تر، پویایی و سیالیت دست‌افزارها تقویت و توانمندیِ خالقِ متن و ظرفیت-های اثرش، بیش از پیش، شناخته می‌شود. پرسش بنیادین این پژوهش را می‌توان چنین طرح نمود که ارتباط میان نقد بلاغی و نقد جامعه‌شناسی در انجام پژوهش-های ادبی تا چه میزان قابل اعتنا و بررسی است؟ و اساساً چگونه می‌توان از این رهگذار به سیالیت و پویایی نقد رسید؟ در این پژوهش کوشیده‌ایم به روش تلفیقی (بنیادی و کاربردی با محوریت کیفی و کمّی) و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، در سه داستان کم‌تر خوانده‌شدۀ غلامحسین ساعدی (داستان‌های مرغ انجیر، پیگمالیون و صداخونه)، مرز میان جامعه‌شناسی ادبیات و نقد جامعه‌شناسی را در مقام عمل، مشخص کنیم و ارتباطی روشمند میان نقد بلاغی (دانش معانی، بیان و بدیع) و نقد جامعه‌شناسی(کنش پیر بوردیویی) برقرار کنیم. در مجموع، دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد: 1. به کمک دانش بلاغت می‌توان به عادت-وارۀ افراد، سرمایه و موقعیت ایشان در میدان فضای اجتماعی پی برد. 2. به محض تغییر در سرمایه و موقعیت افراد در میدان، در بخش بلاغی نیز، تغییراتی هدفمند صورت می‌گیرد. 3. توجّه به این مسأله، متن داستان را صرفاً در لایۀ ادبیت متن بررسی نمی‌کند، بُعد کاربردی ‌بودن و پویاییِ این ادبیت را هم تبیین و تحلیل می-کند. 4. بیش از پیش می‌توان به توانمندی‌های نویسنده‌ای چون غلامحسین ساعدی پی برد که هوشمندانه و جمله به جمله، مترصّد اوضاع است و جملات را به فراخور جریان روایت، رنگ و لعابی بلاغی می‌بخشد و با این تغییر، ویژگی‌های جامعه‌شناسانۀ متن هم دچار تغییر می‌شود. می‌توان گفت که این مقاله، درآمدی بر پژوهش‌های نوین حوزۀ ادبی است و پرتوی میان پرتوهای گوناگون.

کلیدواژه‌ها

• پیر بوردیو
• نظریۀ کنش
• بلاغت
• غلامحسین ساعدی
• مرغ انجیر
• پیگمالیون
• صداخونه

عنوان مقاله [English]

Rhetorical-action (Bourdieusian) reading of Morgh-e-Anjir, pygmalion and Seda-Khone by GholamHossein Sa’edi

نویسندگان [English]

• Shirzad Tayefi ¹
• Mohammad SheikholEslami ²

¹ * Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

² Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The rhetorical and sociological criticism are two writing tools available to literature researchers. If we can provide a methodological and purposeful relationship between these two types of criticism, the narrow boundary between sociology of literature and sociological criticism becomes more clear. Meanwhile the dynamism and fluidity of writing tools are strengthened and the capabilities of author and the capacities of his/her writing are more tangibly discovered. The main question of current research is how relevant and discussable the relationship between rhetorical and sociological criticism in literary research is. And essentially how can we can achieve the dynamism and fluidity of critique through this path. In the current study, we tried to apply mixed method (basic and applied researches with quantitative and qualitative focuses) coupled with library research on three less-known stories of Gholamhossein Saa’edi (Morgh-e-Anjir, Pygmalion and Seda-Khone), to identify the boundary between sociology of literature and sociological criticism in a practical manner. In addition, a methodological relationship is created between rhetorical (knowledge semantics, expression and prosody) and sociological criticism (Pierre Bourdieu’s action). Overall, Research findings indicate that 1)Using the knowledge of rhetoric, one can understand the habits of people, their cultural capital and position in social space, 2) As soon as there are changes in the cultural capital and position of individuals, purposeful changes take place in their rhetoric. 3) With regard to this, not only the literariness of the story is examined, but also the functionality and dynamics of literariness are explained 4) It is also possible to figure out the abilities of a writer like GholamHossein Saa’edi who delicately writes and gives a rhetorical color to sentences. This research could be an introduction to new research in literature.

کلیدواژه‌ها [English]

• Pierre Bourdieu
• Theory of Action
• Rhetoric
• Fiction
• GholamHossein Sa’edi