نقد رمانِ «تهران، شهر بی‌‌آسمان»، از منظر منطق گفت‌‌وگویی باختین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس

10.22091/jls.2020.5514.1231

چکیده

می‌‌توان رمان «تهران، شهر بی‌‌آسمان» را یکی از مهم‌‌ترین رمان‌‌های اجتماعی- سیاسی دانست که از جهات مختلف می‌‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از رویکردها، نظریۀ چندآوایی باختین است که دربارۀ شاخص‌‌های گفت‌‌وگو و چندصدایی در یک اثر بحث می‌‌کند. میخائیل باختین یکی از بزرگ‌‌ترین منتقدان و نظریه‌‌پردازان روسی است که در نظریۀ «منطق مکالمه»، خوانش گفت‌‌وگویی در ژانر رمان را مطرح می‌‌کند. در پژوهش پیش‌‌رو، ضمن معرفی رمان «تهران، شهر بی‌‌آسمان» و بیان مبانی نظریۀ باختین، به میزان مطابقت این نظریه با رمان پرداخته و مصداق‌‌های آن را در رمان به شیوۀ تحلیل کیفی مورد واکاوی قرار داده‌‌ایم که در نتیجۀ آن «تهران، شهر بی‌‌آسمان»، به عنوان رمانی چندصدایی معرفی می‌‌شود. دستاوردهای پژوهش، نشان می‌‌دهد با این که در مواردی صدای نویسنده با صدای شخصیّت‌‌ها در هم می‌‌آمیزد، اما وجود مؤلفه‌‌های دیگری مانند: سبک‌‌بخشی، جدل، نقیضه، آوای الفاظ و گفت‌‌وگوی مرکّب، این رمان را در شمار رمان‌‌های چندصدایی قرار می‌‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The critique of the novel "Tehran, the city without a sky" from the perspective of Bakhtin's Dialogism

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Haniyeh Hajitabar 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Allameh Tabatabaʼi
2 PhD student in Persian language and literature, University of Tarbiat Modares
چکیده [English]

Tehran, city without a sky, novel can be considered one of the most important socio-political novels which can be studied in different approaches. One of the approaches is Bakhtin's polyphonic theory which discusses the indicators of dialogue and polyphony in a literary work. Mikhail Bakhtin is one of the greatest critics and theorists of Russia who expresses dialogic reading in the genre of the novel in the dialogical principle. In present research, while introducing the novel of "Tehran, the city without a sky" and expressing the fundamentals of Bakhtin's theory, we have considered the compatibility level of this theory with the novel and have examined cases in the novel in terms of qualitative analysis which as a result "Tehran, the city without a sky"has been introduced as a Polyphony novel. The research's achievements depict that while the author's voice blends with the voices of characters, but the existence of other components such as stylization, controversy, parody, voice of words, and compound dialogue make the novel a part of the polyphony novels.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dialogism
  • Polyphony Dialogism
  • Bakhtin
  • Cheheltan

مراجع

اُجاکیانس، آناهید.(1382). «تهران، شهر بی‌‌آسمان». نامۀ فرهنگستان. دورۀ 6. شمارۀ 2 (پیاپی 22). صص: 172-164.
احمدی، بابک.(1378). ساختار و تأویل متن، نشانه‌‌شناسی و ساختارگرایی. چاپ 14. تهران: مرکز.
اکبری، علی‌‌اکبر.(۱۳۵۲). لمپنیسم. تهران: سپهر.
آلن، گراهام.(1385). بینامتنیّت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
باختین، میخائیل.(۱۳۸۴). زیبایی‌‌شناسی و نظریۀ رمان. ترجمۀ آذین حسین‌‌زاده. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری، گسترش هنر.
تسلیمی، علی و فاطمه ادراکی.(1394). «رویکردی باختینی به سنگ صبور صادق چوبک». پژوهش‌‌های نقد ادبی و سبک‌‌شناسی. دورۀ 6. شمارۀ 2 (پیاپی 22). صص: 95-79.
تسلیمی، علی.(۱۳۸۸). نقد ادبی، نظریه‌‌‌های ادبی و کاربرد آن‌‌ها در ادبیات فارسی. تهران: کتاب آمه.
تودوروف، تزوتان.(۱۳۷۳). سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخائیل باختین. ترجمة محمّد پوینده. تهران: آرست.
ـــــــــــــــــــ.(۱۳۷۷). منطق گفت‌‌و‌‌گویی. ترجمۀ داریوش کریمی. تهران: مرکز.
چهل‌‌تن، امیرحسن.(1380). تهران، شهر بی‌‌آسمان. چاپ اول. تهران: نگاه.
علّامی، ذوالفقار و زهرا عظیمی‌راد.(1395). «پیوند مخاطب و متن در آفرینش چندصدایی در رمان جای خالی سلوچ». کاوش‌‌نامه. دورۀ 17. شمارۀ 33. صص: 223-195.
غفاری، سحر و سهیلا سعیدی.(1393).«کارناوال‌‌گرایی در شطرنج با ماشین قیامت». نقد ادبی. سال 7. شمارۀ 25. صص: 119-99.
مقدادی، بهرام و مقداد بوبانی.(۱۳۸۲). «جویس و منطق مکالمه، رویکردی باختینی به اولیس جیمز جویس». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ 8. شمارۀ 15. صص: 29-19.
ــــــــــــــــــ.(۱۳۷۸). فرهنگ اصطلاحات ادبی: از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.
مقدسی، احسان.(۱۳۸۶). «ادبیات چندصدایی و نمایشنامه با بررسی مهاجران از اسلاومیر میروژک». صحنه. شمارۀ 40 و 41. صص: 59-53.
Barford, Richard. (1997). Stylistics. London: Routledge.
Belova, olga. (2010). Polyphony and sense of self in flexible organisations. Scandinavian jou.
Brandis, Craig. (2002). The Bakhtin Cricle philosophy, Culture and Politics. London: Pluto press.
Lodge, David. (2000). Modern criticism and theory. revised by Nigel Wood. New York: pearson education.
Morris, P (Ed). (1994). The Bakhtin Reader Selected Writings of Bakhtin, Medvedev & Voloshinov. Oxford: oxford University Press.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 10، شماره 17
شهریور 1399
صفحه 147-172

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار