بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار صباحی بیدگلی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

10.22091/jls.2020.4556.1197

چکیده

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقّت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجّه به وجود چاپ‌‌های منقّح از دواوین و منظومه‌‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌‌رسد؛ خاصّه از آن جهت که جای چنین فرهنگی ـ البتّه با ویژگی‌‌های مذکور فوق ـ در حوزۀ پژوهش‌‌ها و منابع موجود خالی است. بدیهی است اوّلین قدم در راه تدوین چنین فرهنگی، بررسی یک یک دیوان‌‌های شعر فارسی موجود و استخراج نتایج آن به عنوان مواد و عناصر اوّلیه و اساسی مورد نیاز است. این مقاله، پاسخی است به این نیاز ضروری که در آن دیوان اشعار صباحی بیدگلی را از جهت ردیف، قافیه و اوزان عروضی بررسی کرده‌ایم. روشی که برای این کار مد نظر است، روش توصیفی ـ تحلیلی است. صباحی در اشعار خود 7 بحر از بحور عروضی استفاده کرده‌است که در این میان بحر هزج بسامد بالایی دارد. اکثر اشعار وی در قالب مُثمّن و دارای قافیه اسمی هستند. در قصاید و غزلیات صباحی حروف روی «ن» و «ر» بیشتر بکار رفته‌‌اند. بسامد استفاده از ردیف و اشعار مردف در غزلیات شاعر زیاد است ولی در قصاید علاقۀ چندانی به این امر نشان نداده‌است. در موسیقی کناری، استفاده صباحی از کلمات خوش‌‌ آهنگ و مصوّت بلند در قافیه باعث زیبایی و گوش‌‌نوازی اشعار وی شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the External and Lateral Rhyme in the Poetry of Sabahi Bidguli

نویسندگان [English]

  • khodabakhsh asadollahi 1
  • Rahim Salamat Azar 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Muhaqqiq Ardibili University
2 Ph.D. Student in Persian Language and Literature, Muhaqqiq Ardibili University
چکیده [English]

Compiling a historical dictionary of Persian prosody can meticulously determine the creation time for certain meters, their frequency during later periods, as well as the rises and falls in the popularity of prosodic rhythms. Having access to the revised edition of Persian poetry books and Divans today makes this sort of research very essential and useful, particularly that there has not yet been any dictionary -with the above features- among current resources and research studies. It is evident that the first step to compile such an encyclopedia is to survey current Persian poetry books one by one, and then extract the results as the basic necessary foundation to start with. Using descriptive analysis, this article aims to meet the abovementioned essential need by analyzing the poems of Sabahi Bidguli in terms of their Radifs, rhymes, and prosodic meters. Sabahi has made use of 7 prosodic meters, among which Hajaz has more frequency. Most of his poems have Muthamman meter and noun rhyme. Furthermore, the prepositions are mostly used on letters “N” and “R” in his odes and Ghazals. The results also showed that Radif and rhythmic poems have high frequency in the Ghazals of Sabahi, whereas he has not shown much interest to them in his odes. As for lateral meter, his application of rhythmic words and vowel sounds in rhymes contributed to the beauty and melody of his poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meter
  • Sabahi Bidguli
  • Rhyme (Qaafiyaa)
  • Prosodic Meters
  • Zihafat (Metric Changes)
  • Radif
1. احمدنژاد، کامل.(1380). کلیات مسائل ادبی. تهران: پوران پژوهش.
2. آرین‌پور، یحیی.(1387). از صبا تا نیما (دورة بازگشت ـ بیداری). تهران: زوّار.
3. خاتمی، احمد.(1374). پژوهشی در نثر و نظم دوره بازگشت. تهران: پایا.
4. دهخدا، علی‌اکبر.(1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه. 
5. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا.(1379). موسیقی شعر. تهران: آگه.
6. ــــــــــــــــــــــــــ .(1386). زمینه اجتماعی شعر فارسی. چاپ دوم. تهران: اختران. 
7. شمیسا، سیروس.(1386). سیر غزل در شعر فارسی. ویرایش دوم. تهران: علم.
8. ــــــــــــــــــ .(1374). آشنایی با عروض و قافیه. چاپ یازدهم. تهران: فردوسی.
9. صباحی بیدگُلی.(1365). دیوان. به کوشش احمد کرمی. بیدگل: رسالت بیدگل.
10. لنگرودی، شمس.(1375). مکتب بازگشت. تهران: مرکز.
11. ملاح، حسینعلی.(1385). پیوند موسیقی و شعر.تهران: فضا.
12. ولک، رنه؛ وارن، آوستن.(1373). نظریة ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
13. همایی، جلال‌الدین.(1373). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
CAPTCHA Image