تکرار؛ وجه مشترک اشعار عربی و فارسی خاقانی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

خاقانی شروانی از سرآمدان عرصۀ قصیده‌‌سرایی در شعر فارسی می‌‌باشد و بخشی از اشعار وی به زبان عربی است که همچون اشعار فارسی وی دشواری‌‌های خاص خود را دارد. همین امر عامل کم‌‌توجهی محقّقان به این بخش از اشعار وی شده‌است. برای تبیین و فهم این بخش از اشعار خاقانی می‌‌توان از اشعار فارسی وی بهره گرفت. پژوهش حاضر با هدف بررسی اشتراکات اشعار عربی و فارسی خاقانی، در پی پاسخ دادن به این پرسش است که اشعار عربی خاقانی از نظر سبک و بن‌‌مایه‌‌های شعری با اشعار فارسی وی چه قرابتی دارد؟ آیا اشعار عربی و فارسی وی، طرح و ساختار شبیه به هم دارند؟ این پژوهش که به روش تحلیل محتوایی است، به این نتیجه رسید که میان این دو بخش از اشعار خاقانی ارتباط و تعامل شدیدی حاکم است، تا جایی که گویی اشعار عربی شاعر از منظر سبکی تکرار اشعار فارسی وی است. در این مقاله، اشعار عربی و فارسی خاقانی در سه محور اصلی «تکرار مضمون و محتوا»، «تکرار تصاویر شعری» و «تکرار عناصر زبانی» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Repetition as a Common Feature between Arabic and Persian Poems by Khaqani

نویسنده [English]

  • hojjat allah omidali
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Arak
چکیده [English]

Khaqani is a pioneer poet in writing Qasida (ode) in Persian poetry. Some of his poems are in Arabic that have their own special complexity, and it has led to the negligence of researchers to this part of his poetry. Khaqani’s Persian poems can be used to achieve a better understanding of his Arabic poetry. Aiming to analyze the commonalities between Khaqani’s Arabic and Persian Poetry, the present study seeks to find out which type of the similarity exists between his Arabic and Persian poems in terms of style and poetic motifs; and if his Persian and Arabic poems have identical pattern and structure. The results of this research conducted by descriptive analysis revealed that there is a significantly meaningful relation between the two abovementioned forms of poetry by Khaqani such that it is as if his Arabic poems repeat the style of his Persian poems. The article delves deep into the analysis of Arabic and Persian poems of this great poet in terms of 3 major categories, that is to say, “repetition of themes and contents”, “repetition of poetic images”, and “repetition of linguistic elements”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaqani
  • Persian and Arabic Poetry
  • Repetition
  • Theme
  • Images
  • Linguistic Elements

مراجع

 
1. قرآن کریم.
2. اصغری‌بایقوت، یوسف.(1395). غرائب الاشعار (تصحیح انتقادی، شرح و ترجمه اشعار عربی خاقانی). جیرفت: دانشگاه جیرفت.
3. اصغری‌بایقوت، یوسف؛ دهرامی، مهدی.(1391). «ضرورت تصحیح مجدد اشعار عربی خاقانی». مجله دانشکده زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت معلم تهران. شماره 72 . صص: 24ـ7.
4. بحتری، ولید بن عبید.(1421). دیوان البحتری. شرحه دکتور یوسف الشیخ محمّد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
5. تجلیل، جلیل.(1387). بیان و معانی. تهران: روزگار.
6. حسینی وردنجانی، سیّدمحسن؛ رادمرد، عبدالله.(1396). «تازی سروده‌‌های خاقانی». مجلۀ متن‌‌شناسی ادب فارسی. سال 9. شمارۀ 3، صص: 84-67. 
7. حیدری، علی؛ فروغی‌پویا، اعظم.(1390). «ایهام تناسب در قصائد خاقانی». مجلۀ بوستان ادب. دورۀ3. شمارۀ 4. صص: 66-45.
8. خاقانی، بدیل‌بن‌علی.(1388). دیوان اشعار. مقابله و تصحیح و مقدمه و تعلیقات ضیاءالدین سـجادی، تهـران: زوّار.
9. خانلری، پرویز.(1345).شعر و هنر. بی‌جا.
10. دشتی، علی.(1381). خاقانی شاعری دیر آشنا. اهران: زوار.
11. ذوالفقاری، محسن.(1392). «کارکردهای هنری و تصویری حروف در شعر (با تأکید بر شعر خاقانی)». مجلۀ فنون ادبی دانشگاه اصفهان. سال 5. شمارۀ 9. صص: 66-49.
12. رستگارفسایی، منصور.(1357). مقالاتی درباره زندگی و شعر حافظ. شیراز: دانشگاه شیراز.
13. رسول‌نژاد، عبداالله؛ پارسا، سیداحمد.(1391). «بررسی مضمونی سروده‌‌های عربی خاقانی و مقایسه آنها با چکامه‌‌های پارسی وی». مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی. دورۀ 8. شمارۀ 22. صص: 153-121.
14. رضایی‌‌حمزه‌کندی، علیرضا.(1389). آفتاب نهان خاقانی (شرح و ترجمه اشعار عربی خاقانی). ارومیه: بوتا.
15. زرین‌کوب، عبدالحسین.(1370). با کاروان حله. تهران: علمی.
16. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1366). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
17. ــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1381). «نکته‌های نویافته درباره خاقانی». مجلۀ دانشکده ادبیّات و علوم انسانی تبریز. دورۀ 45. شماره 185. صص: 6-1.
18. کزازی، جلال‌الدین.(1368). رخسار صبح. تهران: مرکز.
19. کندلی‌هریسچی، غفار.(1374). خاقانی شروانی (حیات، زمان و محیط او). ترجمه میرهدایت حصاری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
20. ماهیار، عباس.(1394). نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی. چاپ دوم. تهران: اطلاعات.
21. ـــــــــــــ .(1382). شرح مشکلات خاقانی، دفتر اول (ثری تا ثریا).  کرج: جام گل.
22.  ــــــــــــ .(1384). شرح مشکلات خاقانی، دفتر چهارم (پنج‌‌نوش سلامت). کرج: جام گل.
23. متنبّی، ابوطیب.(1428ه). دیوان الاشعار. وضعه عبدالرحمن البرقوقی، راجعه و فهرسه د. یوسف الشیخ محمّد البقاعی. لبنان: دارالکتاب العربی. 
24. محسنی‌‌نیا، ناصر؛ جهادی، سیدامیر.(1389). «نقد و بررسی مدایح نبوی کعب بن زهیر و خاقانی شروانی». فصلنامه لسان مبین. دورۀ 2. شماره 2. صص: 195-171.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار