بررسی و تحلیل اقتباس از آیات و احادیث در مکاتیب سنایی از جهت لفظی (دستوری و بلاغی) و معنوی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی/دانشگاه قم

چکیده

اقتباس و استفاده از آیات وحی و احادیث نبوی در متون نثر فارسی و عربی بعد از اسلام امری رایج بود که به اقتضای معنی یا برای آرایش و زینت کلام به روش‌‌های مختلف به کار می‌‌رفت. این کاربرد در انواع متون نثر فارسی اعم از عرفانی، مکاتیب، قصص و تواریخ و... کم و بیش رایج بود. مکاتیب سنایی از جمله متون نثر فنی در قرن ششم است که در آن، آیات و احادیث، به وفور و برای اغراض مختلف و به شیوه‌‌های متعدد با رعایت پیوستگی لفظی و معنایی با متن فارسی آن به کار رفته‌‌است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا جنبه‌‌های مختلف ارتباط لفظی و معنوی عبارات قرآنی و حدیثی با متن فارسی آن بررسی شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در «مکاتیب» سنایی از جهت لفظی، آیات و روایات به عنوان جزئی از نثر فارسی دارای نقش‌‌های مختلف دستوری هستند و از نظر بلاغت هم در بعضی عناصر بلاغی به کار می‌‌روند. اقتباس‌‌های قرآنی و حدیثی از نظر معنوی نیز با متن فارسی پیوستگی دارند و برای تتمیم و تکمیل کلام و تأیید و تأکید آن استعمال شده‌‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Verbal (Grammatical and Rhetorical) and Semantic Adaptation of the Quranic Verses and Ahadith in Makatib-e Sanaii .

نویسنده [English]

  • Maryam Baghi
qom
چکیده [English]

Adaptation and using the divine verses and Ahadith from Prophet Muhammad (PBUH) in Persian and Arabic prose has been common after Islam and it has been applied in different methods for semantic or word embellishment purposes. This application has been more or less common in various Persian prose including mystical texts, letters, stories, historical books, and so on. Makatib-e Sanaii is a technical prose in the sixth century in which abundant Quranic verses and Ahadith have been used with different purposes and in various methods with adherence to verbal and semantic coherence with the Persian text. The present study aims to explore different aspects of verbal and semantic coherence between the Quranic phrases/Ahadith and the Persian text. The results of the study show that from verbal point of view, the verses and narrations in Makatib-e Sanaii are as a part of the Persian prose and they have different grammatical functions. They are also used in some rhetorical elements. The Quranic and Hadith adaptations have semantic coherence with the Persian Text as well and they are applied to complete, confirm, and emphasize the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verses
  • Ahadith (Traditions)
  • Makatib
  • Sanaii
  • Adaptation
1. قرآن کریم.
2. احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن. (1389). دستور زبان فارسی 1. چاپ پنجم. تهران: فاطمی.
3. انصاری، خواجه عبدالله. (1377). مجموعه رسائل فارسی. به تصحیح و مقابله محمّد سرور مولایی. جلد 2. چاپ دوم. تهران: توس.
4. انوری، حسن و احمدی‌‌گیوی، حسن. (۱۳۷۰). دستور زبان فارسی ۲. چاپ ششم. تهران: فاطمی.
5. آقاحسینی، حسین و همتیان، محبوبه. (۱۳۹۴).  نگاهی تحلیلی به علم بیان. چاپ اول. تهران: سمت.
6. خطیبی، حسین. (1366). فن نثر در ادب پارسی. چاپ اول. تهران: زوّار.
7. رجایی، محمّدخلیل. (۱۳۹۲). معالم‌‌البلاغه در علم معانی، بیان و بدیع. چاپ چهارم. شیراز: دانشگاه شیراز.
8. زرین‌‌کوب، عبدالحسین. (1375). از گذشتة ادبی ایران، مروری بر نثر فارسی، سیری در شعر فارسی با نظری بر ادبیات معاصر. چاپ اول. تهران: الهدی.
9. سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1362). مکاتیب سنایی. به اهتمام و تصحیح و حواشی نذیر احمد. چاپ اول. تهران: کتاب فرزان.
10. شمیسا، سیروس. (۱۳۷۰). بیان. چاپ اول. تهران: فردوس.
11. غزالی، احمد. (1359). سوانح. بر اساس تصحیح هلموت ریتر و تصحیحات، مقدمه و توضیحات نصرالله پورجوادی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
12. غزالی، محمّد. (1363). مکاتیب فارسی غزالی به نام فضائل الانام من رسائل حجة الاسلام. به تصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی. تهران: سنایی و طهوری.
13. فرشیدورد، خسرو. (1388). دستور مفصل امروز بر پایة زبان شناسی جدید. چاپ سوم. تهران: سخن.
14. قشیری، ابوالقاسم. (1379). رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
15. قلقشندی، احمد بن علی. (1407 ق). صبح الاعشی فی صناعة الإنشاء. جلد 1. الطبعة الاولی. لبنان: دارالکتب العلمیة و دارالفکر.
16. مالکی، هیبت‌‌الله. (1380). «مکاتیب سنایی غزنوی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. دی و بهمن. صص: 31-24.
17. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1371). کشف‌‌الاسرار و عدة الابرار. جلد 5. به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: امیر کبیر.
18. هجویری، ابوالحسن علی‌‌بن‌‌عثمان. (1383). کشف‌‌المحجوب. تصحیح محمود عابدی. چاپ اول. تهران: سروش.
19. همایی، جلال‌‌الدین. (۱۳۷۵). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ دوازدهم. تهران: هما.
20. ــــــــــــــــــ . (1387). نامه‌‌های عین القضات. جلد 2. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
21. همدانی، عین القضات. (1392). تمهیدات. مقدمه عفیف عسیران. چاپ نهم. تهران: منوچهری.
CAPTCHA Image