انسجام واژگانی و دستوری با رویکرد به واژه های مکرّر در دیوان منوچهری (بر اساس نظریۀ هلیدی و حسن)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان وادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ساوه

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) تهران

3 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ساوه

چکیده

در این پژوهـش با بهـره­ گیـری از نظـریۀ تکامل­ یافته انسجـام هلیـدی و حسن (۱۹۸۵) در زبـان ­شناسـی نقش ­گـرا، به تحلیل انسجام و پیوستگی در ابیاتی که با رویـکرد به «واژه­های مکرّر» در دیوان منوچهری بوده پرداختـه ­ایم تا روشن نماییم ابیات این دیـوان ارتباط معنـایـی زنجیـره­ های انسجـامی را چگونه محقق می ­سـازند. بر اساس این نظـریه، «انسجـام» روابط میان عناصـر سازنـدۀ متن است اما صرف دست یافتـن به عـوامـل انسجـام در متن، آن متن را منسجـم نمی ­کند؛ بلکه پس از نشـان دادن این عـوامـل، بررسی پیوستگی متن مورد نظر بر پایۀ هماهنگی انسجامی ضروری است. در این پژوهش اثبات شد که ابیات منوچهری از انسجـام و پیوستگی بالایی برخوردار است. از کُل ۴۵۶ گره انسجامی این مقاله، در «انسجام واژگانی»، از مجموع «4/41%» گره به ترتیب: «تکرار با بسامد 1/26%»، «باهم آیـی 4/7%»، «تضاد معنایی 2/4%»، «هم معنایی 2%» و «شمول معنایی 1/7%» کمترین بسامد واژگانـی را به خود اختصاص داده­ اند. در «انسجـام دستوری» نیز به ترتیب: «ارجاع شخصی و اشـاری 7/21% »، «ادات ربـط 8/15%»، «حذف 9/14% »، «ارجـاع سنجشی 4% » و «جـانشینی 2/2%» به چشم می ­خورند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Grammatical and Lexical Cohesion in Manoochehri’s Poetry with Recurrent Words Approach (Based on Halliday and Hasan’s Theory)

نویسندگان [English]

  • fatemeh yavari 1
  • Abbas Ali Vafaei 2
  • Malak Mohammad Frokhzad 3
  • Rahim Taher 3
1 Language and Literature Teacher /Education
2 Full Professor of Persian Language and Literature / Allameh Tabataba& University
3 Docter / Language and Literature Persian Azad Islamic University Saveh
چکیده [English]

Using the cohesion theory of Halliday and Hassan (1985) in functional linguistics, this study aims to analyze cohesion and coherence in Manoochehri’s poetry with approach to “recurrent words” in his verses. The objective of the research is to verify how the verses of his Diwan fulfill the semantic relation of cohesive chains. According to Hasan and Halliday theory, cohesion is the relations of meaning that exist within the elements of the texts. However, having cohesion elements in the text does not necessarily make it cohesive as after verifying cohesive elements, it is also essential to evaluate the coherence in the text in terms of cohesive harmony. The results of this study confirm that there is high cohesion and coherence in the verses of Manoochehri. From among 456 cohesive ties studied in this article, it was found that in “lexical cohesion” out of 189 ties, “reiteration” (41.4%), ”repetition” with 119 ties (26.1%), "collocation” with 34 times (7.4%), “semantic contrast” with 19 times (4.2%), “synonymy” with 9 items (2%), and “hyponymy” with 8 items (1.7%) had the lowest  lexical frequency respectively. As for “grammatical cohesion”, the results indicated that the frequencies are respectively as follows: “personal and referential references” with 99 items (21.7%), “conjunctives” with 72 items 915.8%), “ellipsis” with 68 items (14.9%), “comparison reference” with 18 item (4%), and “substitution” with 10 times (2.2%)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cohesion
  • coherence
  • cohesive harmony
  • Manoochehri

مراجع

  1. آقا گل ­زاده، حسین. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی.چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
  2. افراشی، آزیتا. (۱۳۸۱). اندیشه­ هایی در معنی ­شناسی. تهران: فرهنگ کاوش.
  3. تاکی، گیتی. (۱۳۷۸). «پیوستگی و همبستگی متن در زبان فارسی». مجلّه علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان. بهار و تابستان. صص:140 ـ 129. 
  4. تجلیل، جلیل. (1390). معانی و بیان.تهران: مرکز نشر دانشگاهی.         
  5. ترسک، رابرت لارنس. (۱۳۸۰). مقدمات زبان ­شناسی. ترجمۀ فریار اخلاقی. چاپ اول. تهران: نی.
  6. حافظ شیرازی، شمس ­الدین. (۱۳۶۱) دیوان اشعار حافظ. به کوشش یحیی قریب. تهران: صفی علیشاه.
  7. سارلی، ناصرقلی و ایشانی، طاهره. (1390). «نظریة انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینة فارسی (قصة نردبان)». دو فصلنامه زبان پژوهی. دانشگاه الزهرا (س). شمارۀ 4. صص: 77 ـ 51.
  8. شقاقی، ویدا. (۱۳۹۴). «نقش زدودگی و همتابینی در زبان فارسی».  مجلّه زبان پژوهی. شماره ۱۷. صص: 75 ـ 55.
  9. شمیسا، سیروس. (۱۳۸۳). نگاه تازه به بدیع. تهران: فردوس.  
  10. صفوی، کورش. (۱۳۸۷)‌. درآمدی بر معنی ­شناسی. تهران: سورۀ مهر.
  11. ــــــــــــــــــ . (۱۳۹۱). آشنایی با زبان­ شناسی در مطالعات ادب فارسی.تهران: علمی.
  12. غلامحسین‌ زاده، غلامحسین و نوروزی، حامد. (1387). «نقش ارجاع شخصی و اشاره‌ای در انسجام شعر عروضی فارسی». فصلنامة پژوهش‌ های ادبی. شمارۀ 19. صص: 138 ـ 117.  
  13. فروزانفر، بدیع الزمان. ( 1385). زندگانی مولانا جلال ‌الدین محمّد بلخی مشهور به مولوی. تهران: نشر معین.
  14. لطفی ­پور ساعدی، کاظم. (۱۳۷4). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  15. مظفرزاده رودسری، لادن. (۱۳۷۶). حذف و جانشینی به عنوان ابزارهای انسجام متن در زبان فارسی. پایان نامۀ کارشناسی­ ارشد زبان شناسی همگانی. تهران: دانشگاه تهران.
  16. منوچهری، ابوالنجم احمد بن قوص. (1356). دیوان منوچهری. به کوشش محمّد دبیر سیاقی. تهران: زوّار. 
  17. مهاجر، مهران و نبوی، محمّد. (۱۳۹۳). به سوی زبان ­شناسی شعر.تهران: آگه.
  18. نظامی، ابومحمّد الیاس. (1388). خسرو و شیرین. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: قطره.
  19. نوبهار، مهرانگیز. (۱۳۷۲). دستور کاربردی زبان ­فارسی. تهران: رهنما.
  20.  وفایی، عباسعلی و اسپرهم، داوود و دیگران. (1396). «بررسی انسجام و روابط واژگانی در داستان گیومرث». مجلۀ متن پژوهی ادبی. شمارۀ 73. صص: 52 ـ 29.
  21. هلیدی، مایکل و حسن، رقیه. (1393). زبان، بافت و متن، ابعاد زبان از منظر نشانه­ شناسی اجتماعی. ترجمۀ محسن نوبخت. چاپ اول. تهران: سیاهرود.
  22. یول، جورج. (۱۳۸۵). بررسی زبان. ترجمۀعلی بهرامی. چاپ اول.تهران: رهنما.

23. Halliday, M.A.K & Matthiessen Christian M.I.M. (2004). AN Introdution to Functional Grammar.(3rd edn). London:Hodder Arnold.

24. Halliday, M.A.K & Ruqaiya Hasan. (1976). Cohesion in.English Language Series 9 Longman. London.

25. ____________________________ . (1985). Language, Context, and Text: Aspects of language in a social semiotic perspective.oxford: University press.

26. Hasan, R. (1984). Coherence and Cohesive Harmony. in J. Flood (ed.),Understanding Reading Comprehension. IRA, Newark: Delaware.

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 8، شماره 13
شهریور 1397
صفحه 163-192

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار