نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• محمود مهرآوران ¹
• مهدی قاسمی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

² دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

یکی از علت‌های د­لنشینیِ غزلیات حافظ چندصدایی بودن آنهاست. غزل­هایی که گرچه عرفانی­اند، اجتماعی نیز هستند. غزل­های اجتماعی‌ حافظ آمیخته با طنز، حدیث نفس و درد جامعه‌اند. در میان این آمیختگیِ نکات عرفانی و طنز، صدایی رسا شنیده می شود؛ صدایی که منتقدانه و زیرکانه به‌نقد جامعه برخاسته است تا در هیاهوی ادعاهای مدعیان و ستم‌های فرادستان، فریاد انسانیت سر دهد. در این نوشتار نگاه منتقدانۀ حافظ را در چهار عنوان بررسی و با شواهد مربوط تحلیل کرده‌ایم: نقدهای حکومتی، نقد نهادها و مظاهر عقیدتی- اجتماعی، نقد رفتارهای اخلاقی- اجتماعی و نقد صفات شخصی. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که حافظ شاعری منتقد و نقّادی تیزبین است؛ نقد‌های حافظ، نقدهایی درونی­اند که بیش از آنکه جامعه را مسئول نواقص اجتماعی بداند، خود انسان را به ایجاد نقص­های اجتماعی متهم می­کند؛ یعنی حافظ نقدهای اجتماعی خود را بیشتر به انسان و رفتار او ـ که نمود و نماد جامعۀ خود است ـ وارد می­کند. او انسان را سازندۀ اجتماع خود می­داند و به همین دلیل جامعه را ـ چه مثبت باشد و چه منفی ـ زاییدۀ نوع رفتار افراد همان جامعه می­داند

کلیدواژه‌ها

• نقد
• نقد اجتماعی
• حافظ
• جامعه

عنوان مقاله [English]

Hafiz And Social Criticism

نویسندگان [English]

• mahmoud mehravaran ¹
• mehdi ghasemi ²

چکیده [English]

Polyphony is one of the main secret of  Hafiz's poem beauty.At the first glance , ghazaliats seems to be mystical  poems but they are social ones.The social ghazals are combined with humour ،Soliloquy and  his society problem.In the middle of mentioned combination,Hafiz's audible sound can be heard while he criticize his society  smartly ,thereby calling humanities in the uproar of false- sage and wrongdoer .The research studies Hafiz in terms of  four viewes :the criticism of government, religious organization,the current behavior and the personal traits. The result shows Hafiz is a sharp _sighted critic.His criticism is internal that accused humans more than  society for causing social defect.Thus,Hafiz's  criticism pays attention to humans and behavior which are symbols of his society.He belives that human is founder society.For the same reason,  a society ,whether closed or open, is make by people who live in.

کلیدواژه‌ها [English]

• criticism
• Social criticism
• Hafiz
• Society