پروین گلی زاده؛ مختار ابراهیمی؛ رضا گورویی
چکیده
بیدل دهلوی یکی از قله‌های ادب پارسی در دورة سبک هندی است. بیشتر توجّه پژوهشگران سبک هندی، به مضمون‌آفرینی، نکته سنجی و تصویرگری شاعران است. لیکن توجه به هنرهای زبانی این شاعران کمتر بوده است. در این مقاله، تلاش بر آن است که به هنر ترکیب‌سازی بیدل و کارکردهای این هنر زبانی پرداخته شود. هنر ترکیب‌سازی، با توجه به قابلیّت زبان فارسی ...
بیشتر
بیدل دهلوی یکی از قله‌های ادب پارسی در دورة سبک هندی است. بیشتر توجّه پژوهشگران سبک هندی، به مضمون‌آفرینی، نکته سنجی و تصویرگری شاعران است. لیکن توجه به هنرهای زبانی این شاعران کمتر بوده است. در این مقاله، تلاش بر آن است که به هنر ترکیب‌سازی بیدل و کارکردهای این هنر زبانی پرداخته شود. هنر ترکیب‌سازی، با توجه به قابلیّت زبان فارسی از آغاز شعر پارسی در میان شاعران جریان داشته امّا در دورة سبک هندی نمودی برجسته‌تر به خود گرفته است. اکثر ترکیبات موجود در شعر بیدل، برساختة قلم خود اوست و نمونههای کمتری از آن را می‌توان حتّی در میان شاعران ترکیب‌ساز معاصرش یافت. کاربرد فراوان ترکیبات در شعر بیدل مقاصد متعددی دارد؛ تازه و پویا کردن کلام، برجسته‌سازی صورت سخن، مهارت در گزینش واژگان و اظهار فضل، آرایش و زینت بخشیدن به اشعار و آهنگین و گوشنواز کردن کلام، از جملة آنهاست. الگوهای ترکیب‌سازی بیدل در این مقاله عبارتند از: ترکیبات وندی، ترکیبات شبه‌ونددار، صفات فاعلی مرکّب، صفات مرکّب و ترکیبات مصدری. چینش ترکیبات زبانی در محور افقی و عمودی ابیات با نظم و دقّت خاصی صورت می‌گیرد تا صورت‌گرایی شاعر بیشتر نمود پیدا کند. تجلّی ترکیبات اشتقاقی فراوان در شعر بیدل علاوه بر بلیغ ساختن صورت کلام او، موجب ایجاد تشخّص سبکی برای سخن او نیز شده است.
خدابخش اسداللهی؛ ولی علی منش؛ زهرا فتحی
چکیده
در زبان فارسی فرآیندهای متعددی برای واژه‌‌سازی وجود دارد. ساخت انواع واژه بر پایۀ موازین و معیارهایی پذیرفته شده و معهودی در زبان است که عدول از آن به هنجارشکنی زبانی منجر می‌‌شود. در شعر سبک هندی، واژه‌‌های تازۀ فراوانی ساخته شدند. یکی از مهم‌‌ترین فرآیندهای ساخت واژه در سبک هندی که موجب غنای زبان هم شده، اشتقاق است. در این سبک، ...
بیشتر
در زبان فارسی فرآیندهای متعددی برای واژه‌‌سازی وجود دارد. ساخت انواع واژه بر پایۀ موازین و معیارهایی پذیرفته شده و معهودی در زبان است که عدول از آن به هنجارشکنی زبانی منجر می‌‌شود. در شعر سبک هندی، واژه‌‌های تازۀ فراوانی ساخته شدند. یکی از مهم‌‌ترین فرآیندهای ساخت واژه در سبک هندی که موجب غنای زبان هم شده، اشتقاق است. در این سبک، علاوه بر ساخته شدن واژه‌هایِ مشتق جدید بر اساس قواعد عادی و متداول واژه‌‌سازی، نوعی واژه‌‌های مشتق نیز به وجود آمدند که از قواعد و نظام حاکم بر ساخت واژه عدول کرده‌‌اند. ساختار این نوع واژه‌‌ها، دور پروازی خیال و ارادۀ معنای جدید را به شکل بهتر نشان می‌‌دهند. طالب آملی از شاعران بنام و برجستۀ سبک هندی، از جمله کسانی است که انواع واژه‌‌های تازه آفریده‌است. در این میان، واژه‌‌های مشتق فراهنجاری وجود دارند که در ساختار آن‌‌ها، در محور هم‌‌نشینی وندهای اشتقاق‌‌ساز با تکواژ پایه، تخطّی و عدول صورت گرفته‌است. در مقالۀ حاضر با بررسی و تحلیل این نوع واژه‌‌ها در اشعار طالب آملی بدین نتیجه رسیدیم که طالب آملی با استفاده از انعطاف زبان فارسی و نوآوری در قاعدۀ اشتقاق هم موجب انکشاف زبان فارسی و هم موجب برجستگی کلامش شده‌است تا به سهم خود نشان دهد زبان فارسی از حیث صرفی کم‌‌مایه نیست.
عصمت خوئینی
چکیده
در مقاله حاضر، نویسنده با بیان اینکه پس از حدود یک قرن فترت در شعر سدة نهم، سبک هندی حرکت تازه ای را در شعر و به تبع آن در زبان فارسی پدید آورد، به جستجوی عوامل این نو شدگی در شعر نظیری - به عنوان یکی از نمایندگان برجستة این سبک- می‌‌پردازد و از طریق بررسی200 غزل وی و جمع آوری نمونههای متعددی از این نوع تحولات زبانی و تجزیه و تحلیل ساختاری ...
بیشتر
در مقاله حاضر، نویسنده با بیان اینکه پس از حدود یک قرن فترت در شعر سدة نهم، سبک هندی حرکت تازه ای را در شعر و به تبع آن در زبان فارسی پدید آورد، به جستجوی عوامل این نو شدگی در شعر نظیری - به عنوان یکی از نمایندگان برجستة این سبک- می‌‌پردازد و از طریق بررسی200 غزل وی و جمع آوری نمونههای متعددی از این نوع تحولات زبانی و تجزیه و تحلیل ساختاری آن‌‌ها، نشان میدهد که شاعر چگونه در شعر خود تلاش میکند تا زبان شعرش را با مضامین نو همگام کند؛ به عبارتی، چون شاعر برای بیان مضامین تازه نیازمند زبانی تازه است، راه های مختلفی از قبیل واژه سازی، تغییر در کاربرد کلمات رایج، معادل سازی، وام گیری از زبان محاوره، ساخت ترکیب‌های غنی شده و خروج از هنجارهای دستوری زبان را می آزماید. برخی از این شیوهها مانند واژه سازی و تغییر در کاربرد کلمات رایج، زبان شعر وی را غنیتر میسازد، اما برخی دیگر نظیر خروج از هنجارهای صرفی و نحوی اغلب با موفقیت همراه نبوده، سبب ابهام و سستی زبان شعری او می گردد.
