محمد رضا معصومی؛ امین مجلی زاده؛ مهدی سلمانی
چکیده
قافیه در شعر فارسی اهمیّت فراوان و جایگاه قابل توجهی دارد؛ به همین دلیل و برای سهولت کار شاعران، از گذشته‌های دور تا دوران معاصر، کتبی در قالب فرهنگ‌های قافیه تألیف شده است. یکی از معتبرترین و معروف‌ترین این فرهنگ‌‌ها، «الوافی فی تعداد القوافی» اثر محمّد عصّار تبریزی، شاعر قرن هشتم هجری قمری است. دست‌نوشته‌هایی از این اثر ...
بیشتر
قافیه در شعر فارسی اهمیّت فراوان و جایگاه قابل توجهی دارد؛ به همین دلیل و برای سهولت کار شاعران، از گذشته‌های دور تا دوران معاصر، کتبی در قالب فرهنگ‌های قافیه تألیف شده است. یکی از معتبرترین و معروف‌ترین این فرهنگ‌‌ها، «الوافی فی تعداد القوافی» اثر محمّد عصّار تبریزی، شاعر قرن هشتم هجری قمری است. دست‌نوشته‌هایی از این اثر در کتابخانه‌های ایران و جهان نگهداری می‌شود که تاکنون معرّفی، بررسی و تصحیح نشده‌اند. مقالۀ پیش رو به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و با استناد از منابع کتابخانه‌ای، به معرفی و تحلیل متن «الوافی فی تعداد القوافی» همراه با جداول و نمودارها می‌پردازد. عصار تبریزی این رساله را در یک دیباچه و چند فصل تنظیم کرده و به مباحث قافیه مثل حروف، حرکات، رویّ و عیوب قافیه و همچنین اوزان و بحور شعر پرداخته است. وی در فصل آخر کتاب نیز، بیش از ده هزار لغت دو تا هفت حرفی را که میتواند در قوافی فارسی مورد استفادۀ شعرا باشد، به صورت الفبایی و فرهنگ‌گونه آورده است. نتایج این پژوهش که پس از تصحیح و مقابلۀ دو نسخه از نسخ خطی کتاب به دست آمده است، نشان می‌دهد که معرفی و چاپ این فرهنگ ارزشمند میتواند کمک شایانی به پژوهش‌‌های علم بلاغت و تدوین تاریخ این علم و قافیه‌‌پژوهی نماید. همچنین با توجّه به این‌که در این کتاب، کلمات قافیه از نظر پسوند و هجاهای پایانی مورد تجزیه و تحلیل دستوری قرار گرفته‌اند، میتواند مورد استفادۀ زبان‌شناسان و پژوهشگران دستور زبان فارسی قرار گیرد و به عنوان یک فرهنگ زانسو و پسوند کهن استفاده شود.
