مقایسۀ کاربردِ افعال در غزل‌‌های عاشقانه و قلندری سنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22091/jls.2021.6196.1279

چکیده

فعل، مهمترین رکن جمله است و شیوۀ کاربرد فعل در یک اثر، دغدغه‌‌های نویسنده برای ایجاد لایه‌‌های معنا و ارتباط تأثیرگذار با مخاطبان و کارکردهای روانی او را نشان می‌‌دهد. آیا می‌‌توان همچون شخصیّت، فعل را به برون‌گرا، درون‌گرا و خنثی تقسیم کرد؟ پاسخ حاصل از یافته‌‌های این مقاله توصیفی- تحلیلی، به این پرسش مثبت است و بررسی غزل‌‌های سنایی نشان می‌‌دهد که چون سنایی در غزلیات عاشقانه به عشق‌‌های شهوانی و دست یافتنی دورۀ غزنویان می‌‌پردازد، گرایشی برون‌‌سو‌‌ گرایانه دارد و فعل‌‌هایی کُنشی، حرکتی و برون‌گرا را به‌‌کار می‌‌گیرد. اما، سنایی در غزل‌‌های قلندری که بیان رندانۀ مفاهیم و معانی عرفانی با واژگان تغزلی، عاشقانه و هنجارشکنانه است، معناگرایی و تازگی حال و هوا و عمق تجربه روحی خود و چندلایگی سخن را با کاربست فعل‌‌های درون‌گرا نشان می‌‌دهد. در این بخش، فعل‌‌های درون‌گرا، مفاهیمی چون: کشف و شهود، درون پروری، معرفت قلبی و توجه به احوال درونی و روحانی را نشان می‌‌دهند. تفاوت شیوۀ کاربرد فعل در غزل‌‌‌‌ها نشان می‌‌دهد که میان عمل و زندگی در حالِ تغییر سنایی با اندیشه‌‌های نو شوندۀ او رابطه‌‌ای منطقی برقرار بوده است. بسامد بالای کاربرد فعل امر و خبری (است، بود، بدان و...) در قلندریات، مؤید جنبۀ تعلیمی سخن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the Use of Verb in Love and Qalandari Lyrics of Sanayi

نویسندگان [English]

  • Vahid Mobarak 1
  • Zahra Sayyadi 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Razi, Kermanshah, Iran
2 MA in Persian Language and Literature, University of Razi, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Verb is the most important element of a sentence. The way verbs are used in a work shows the author's concern to create layers of meaning and effective communication with the audience as well as psychological functions. Can a verb be divided into extroverted, introverted, and neutral the same as characters are? The findings of this descriptive-analytical article give a positive answer. Examining Sanayi's sonnets, it suggests that because Sanayi, in love sonnets, deals with erotic and earthly loves of the Ghaznavid period, he has an extroverted tendency and uses action, movement and extroverted verbs. However, Sanayi in his Qalandari lyric poems which express the mystical concepts and meanings with lyrical words, romantic and norm-breaking, shows meaning, freshness of the mood, the depth of his spiritual experience, and the multilayered nature of speech, by using introverted verbs. In this section, introverted verbs show concepts such as revelation, intuition, inner knowledge, and attention to inner and spiritual conditions. The difference in the way verbs are used in his sonnets shows that there was a logical relationship between Sanayi 's changing life/action and his renewing ideas. The high frequency of the use of the imperative and indicative verbs (to be, to know...) in Qalandariat, confirms the didactic aspect of literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sanayi
  • Love and Qalandari Lyrics
  • Verb Usage
  • Extroverted-Introverted-Neutral
اتحادی، حسین.(1393). «بررسی مقایسه‌‌ای موسیقی بیرونی و کناری غزل‌‌های سنایی و خاقانی». مجموعه مقالات دهمین گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران. اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی. صص: 1361-1346.
احمدی، کی‌رخ و سید علی‌محمّد سجادی و شهین اجاق‌علیزاده.(1395). «سیر معانی توحید از سنایی تا عراقی». همایش بینالمللی شرق شناسی، تاریخ و ادبیّات پارسی. ارمنستان: دانشگاه ‌‌ایروان. صص: 1251-1235.
الهامی، فاطمه.(1392). «بررسی زوایای تاریک و روشن عصر سنایی». مجموعه مقالات هشتمین گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران. زنجان: دانشگاه زنجان. صص:1230-1211.
بشیری، محمود و طاهره خواجه‌‌گیری.(1390). «بررسی سه غزل سنایی بر پایۀ نقد فرمالیستی با تأکید بر آرای گرامون و یاکوبسن». پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی. سال سوم. شمارۀ 9. صص: 79 - 73 .
حسن‌پورآلاشتی، حسین؛ علی‌اکبر خلیلی و مهدیس کاظمی.(1395). «تحلیل شناختی فنای نفس در غزلیات سنایی بر اساس طرحواره حرکتی». ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی. شمارۀ 45. صص: 59 ـ 53.
دارابی، جعفر.(1388). نظریه‌‌های روانشناسی شخصیّت؛ رویکرد مقایسه‌‌ای. چاپ اول. تهران: آییژ.
رادمنش، عطامحمّد.(1388). «ردیف و تنوع و تفنن آن در غز‌‌ل‌‌های سنایی». کاوش‌‌نامۀ زبان و ادبیّات فارسی. دورۀ 10. شمارۀ 18. صص: 115 – 97.
راستی‌‌پور، مسعود.(1391). «بررسی انتقادی غزل‌‌های سنایی». کتاب ماه ادبیّات. شمارۀ 69. صص: 25-12.
رنجبر، مریم‌السادات.(1394). «بررسی برخی از واژه‌‌های سنایی». همایش بینالمللی جستارهای ادبی زبان و ارتباطات فرهنگی. دورۀ 1. شمارۀ 1. صص: 237-218.
سازواری، محمودرضا.(1394). «اندیشه‌‌های رندی و ملامتی در غزلیات و قصاید سنایی». کنفرانس جهانی افق‌‌های نوین در علوم انسانی، آینده‌پژوهی و توانمندسازی. دورۀ 1. صص: 201-183. 
سجادی‌راد، کریم و صدیقه سجادی‌راد. (1388). «با یونگ و سنایی، تأویل غزلی از سنایی بر مبنای روان‌شناسیِ تحلیلی یونگ». ادبیّات فارسی. دورۀ 15. شمارۀ 202. صص: 179-170.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1389). «بررسی نقاب و سایۀ یونگ در غزلیات سنایی». عرفانیات در ادب فارسی. دورۀ 2. شمارۀ 5. صص:80-97.
سنایی، مجدودبن‌آدم.(1386). غزل‌‌های حکیم سنایی غزنوی. به‌کوشش یدالله جلالی پندری. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــ .(1365). گزیدۀ سنایی غزنوی. به‌کوشش ضیاءالدین سجادی. چاپ دوم. تهران: زوار.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا.(1379). تازیانه‌‌های سلوک. تهران: آگه.
شمیسا، سیروس.(1375). معانی. چاپ چهارم. تهران: میترا.
شولتز، دوان پی و الن شولتز سیدنی.(1394). نظریه‌‌های شخصیّت. ترجمۀ یحیی سیدمحمّدی. چاپ 33. تهران: ویرایش.
صادقی‌‌نژاد، رامین.(1390). «ردیف در غزل‌‌های سنایی و خاقانی». پژوهش‌‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. شمارۀ30. صص: 82 – 63 .
صادقی، علیرضا و محمود مهدوی دامغانی. (1399). «تحلیل شخصیّت سعدی بر اساس تیپ‌‌های شخصیّتی (درون‌‌گرایی- برون‌‌گرایی)». علوم ادبی. شمارۀ 17. صص: 145-119.
صفا، ذبیح‌الله.(1390). تاریخ ادبیّات در ایران. جلد اول. چاپ 28. تهران: ققنوس.
طاهری، قدرت‌الله.(1387). «اصالت تجربه در غزل‌‌های سنایی». پژوهش‌‌های ادبی. سال 6. شمارۀ 22. صص: 137-108.
طغیانی، اسحاق.(1386). شرح مشکلات حدیقه سنایی. چاپ سوم. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
فرضی، سارا و سیدمهدی زرقانی.(1388). «تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریۀ ژک لکان». جستارهای ادبی.  شمارۀ 166. صص: 161-143.
فروزانفر، بدیع‌الزمان.(1369). سخن و سخنوران. چاپ 4. تهران: خوارزمی.
نوریان، مهدی؛ اسحاق طغیانی و سعید حاتمی.(1384). «جامعه‌‌شناسی موضوعی آثار سنایی». کاوش‌نامه. سال 6. صص: 92 – 63 .
CAPTCHA Image