نگاهی تحلیلی به حرف اضافۀ«به» وکاربردها ومعانی آن در مرزبان نامۀ سعدالدین وراوینی

نوع مقاله : دستوری

نویسنده

استاد گروه زبان وادبیات دانشگاه بین المللی امام خمینی

10.22091/jls.2025.12326.1664

چکیده

    چنین به نظر می­رسد، حروف اضافه  از این جهت که تکواژهای تهی وغیرقاموسی­اند و مفهوم و دلالتی ثابت دارند، کمتر دستخوش تحول می­شوند؛ اما دقت و تأمل در این مقولۀ زبان نشان می­دهد که این نوعِ دستوری، کمتر از دیگر مقوله­ها، تحول و تطور نمی­پذیرد وگذشت زمان، ریخت، صورت، معنا و حوزۀ دلالت آن­ها را تغییر می­دهد. حروف، با گذشت زمان در دلالت ضعیف می­شوند و باید دوباره آن­ها را تقویت کرد. حروف اضافۀ فارسی در قرون شکل­گیری وتکوین زبان فارسی، دلالت­های متعدد و مختلف داشته­اند که به مرور زمان به­ویژه در زمان حاضر، معنا و دلالت آن­ها، منحصر وگاه خاص شده است؛ البته برخی نظریه­های زبان­شناسی برآنند که قضیه برعکس است. خلاصه اینکه حروف اضافه، با گذشت زمان، به­خصوص دورۀ حاضر، معانی متعدد و متنوعی را به خود گرفته­اند. در این مقاله به بررسی کاربرد حرف اضافۀ «به» در مرزبان نامۀ سعدالدین وراوینی پرداخته شده و دلالت­ها و معانی مختلف آن همراه با ذکر شواهد مطرح شده است. حرف اضافۀ «به» بیش از هزار و سیصد بار، در مرزبان­نامه با معانی و مفاهیم متعدد به­کار رفته و حوزۀ دلالت آن بیشتر از دلالت­های امروزین آن در زبان فارسی است. به طور کلی معانی و کاربردهای این حرف از قرن هفتم تا به امروز به سمت تخصیص و کاهش حرکت کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analytical Look at the Preposition “ to” (be) and Its Uses and Meaning in Sad al–Din Varavini’s Marzban–nameh

نویسنده [English]

  • Hamid Taheri
Professor of Language and Literature Department of Imam Khomeini International University
چکیده [English]

At first glance, prepositions – being empty, non-lexical morphemes with fixed meaning – appear less susceptible to linguistic change. However, a closer examination of this grammatical category reveals that it undergoes no less transformation than other linguistic elements over time. The passage of time alters their form, structure, meaning, and semantic scope. Prepositions weaken in meaning over time and must be reinforced, or “recharged”, so to speak. Persian prepositions weaken in meaning over time and must be reinforced, or “recharged” so to speak. Persian prepositions had multiple and varied meanings during the formative and developmental centuries of the Persian language, but over time – particularly in the modern era- their meaning have become more restricted and sometimes specialized. That said, some linguistic theories argue the opposite: that prepositions, especially in contemporary usage, have acquired multiple and diverse meaning. In this article, the author examines the preposition "به" (be) in Marzban-nameh by Sad al-Din Varavini, presenting its various meaning and implications along with textual evidence. Additionally, drawing from Persian grammarians and the usage of prepositions in different Persian texts. This study demonstrates that the preposition "به" appears over 1,300 times in Marzban-nameh with multiple meaning, concepts, and semantic function, indicating a broader range of significations than its modern Persian usage. The research is conducted through a library–based, descriptive-analytical method, focusing on textual examination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Preposition "به" (be)
  • Meaning
  • Signification
  • Marzban-nameh
  • Persian grammar
References
 
-Abolghasemi, M. (1995). Dastoor-e tarikhi-ye zaban-e farsi. Tehran: Samt. [In Persian]
-Alinezhad, M, Aryanpoor,Mahlaa (2019). Rooykard-e Manashenakhti Be Harf-e Ezafe-ye “Be” Dar Shahname-ye Ferdosi Journal of Linguistic Studies, 10(1), 81–97. [In Persian]
-Bateni, M. (1999). Tosife sakhtemane dastooriye zabane farsi. Tehran: Amirkabir. [In Persian]
-Farshidward, Kh. (2009). Dastoor-e Moffassal-e Emrooz. Tehran:  Sokhan. [In Persian]
-Gelfam, A & Asi, M & Yousefi, F. (1388). Barrasiy-e Harfe Ezafe-ye "Az" Dar Charchoob-e Manashenasiy. Journal of Language and Linguistics. number 10. Ps: 80-69. [In Persian]
-Ghassabpour, Z &. shabanloo,A & others (2019). Moghayese-ye Maani-ye Harfe Ezafeye "Be" Dar Tarikh-e Bal'ami Ba Harfe Jar-e "Ba" Dar Arabi. Adabiyat-e Tatbighi, 11(20), 165–193. [In Persian]
-Gholamalizadeh, K. (2007). Sakht-e Zaban-e Farsi (5th ed.). Tehran: Ahya-e Ketab. [In Persian]
-Khatib Rahbar, K. (1993). Dastoor-e zaban-e farsi. Tehran:  Mahtab. [In Persian]
-Khayyampour, A. (2007). Dastoor-e Zaban-e Farsi. Tehran:  Sotudeh. [In Persian]
-Mashkoor, M. (1977). Dastoorname. First edition. Tehran: Moassese-ye matbooati-ye shargh. [In Persian]
-Meshkatoddini, M. (1991). Dastoor-e Zaban-e Farsi Bar Payeye Nazariye-ye Gashtari (2nd ed.). Mashhad: Firdausi university press. [In Persian]
-Natle Khanlari, P. (1995). Tarikhe Zabane Farsi (5th ed.). Simorgh
Rezavian, H & Khanzadeh, M. (1393). «Chandmanayi-ye Harfe Ezafe-ye Be. Motaleate zaban va gooyeshha-ye gharbe Iran». Journal of Language and Dialect Studies of West Iran. number 7. Ps: 79-57. [In Persian].
-Roshan, B & Ardabil, L. (2013). Moghaddameyi Bar Manashenasiye Shenakhti. First edition. Tehran: Elm Publishing. [In Persian]
-Sadeghi, A. (1970). Horoof-e Ezafe Dar Farsiye Moaser. Journal of Literature and Humanities, University of Tabriz, 95–96, 441–470. [In Persian]
-Shariat, M. (1985). astoore Zabane Fārsi. Tehran: Asatir. [In Persian]
-Taheri, H. (2007). *Barrasiha-ye Tarikhi va Tahlili Dar Pishvandha-ye Feli. Majalle-ye daneshkade-ye adabiyat va oloom-e ensani(Bahonar Kerman), 21, 113–135. [In Persian]
Varavini, S. (2010). Marzban-Nameh* (Tashih-e Khatib Rahbar, Khalil; 50th ed.. Tehran: Alishah. [In Persian].
Zomorrodian, R & Raghibdoos, S. (2003). Tahavvole Harf-e Ezafe Dar Zaban-e Farsi. Majalle-ye takhassosi-ye Zaban va Adabiyat-e daneshkade-ye adabiyat va oloom-e ensani,Mashhad 142, 1–16. [In Persian].
CAPTCHA Image