نحو و پیوند آن با اندیشه در سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی

نوع مقاله : دستوری

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل،زابل، ایران

10.22091/jls.2025.12672.1686

چکیده

خرقانی یکی از عارفان برجستة قرن چهارم و پنجم هجری که با وجود اُمّی بودن، سخنانش از طراوت و تازگی خاصی برخوردار است. هرچند به­دلیل غرابت واژه­های نامأنوس، کاتبان و تذکره­نویسان تغییرات و تصرّفاتی در کلام او روا داشته­اند، اما سخنانش هم از حیث لفظ و هم از لحاظ معنی، ویژگی­هایی دارد که زبان او را از زبان دیگران متمایز می­کند. لذا در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، به­منظور دست­یابی به ویژگی­های سبکی سخنانش، نحو و پیوند آن با محتوای کلامش بر اساس سبک­شناسی لایه­ای از حیث پیوند و طول جمله­ها، وجه فعل و صدای دستوری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. سبک جملات او هم گسسته است و هم پیوسته و در مواردی بسیار اندک متصل و تودرتو. جملاتش کوتاه و متناسب برای بیان تجربه­های عاطفی و شهودی است. در مواردی که او از احوال خود سخن می­گوید و هیجان­های عاطفی­اش را در لحظات کشف و شهود بیان می­کند، وجه فعل اخباری است. در چنین حالتی گوینده مغلوب ضمیر ناخودآگاه و عواطف شدید باطنی خویش است و صدای دستوری سخنانش غالباً انعکاسی است. در مواردی هم که به توصیه­ای اخلاقی و عرفانی می­پردازد، وجه فعل التزامی (امر، نهی، التزام) است و سخنانش متأثر از ضمیر خودآگاه وی بوده و به­دلیل جهت­گیری کلام به­سوی مخاطب، جنبۀ ترغیبی و تشویقی می­یابد. خرقانی آن­گاه که به توضیح و تشریح نکته­ای عرفانی و اخلاقی می­پردازد، کلامش حالت ارجاعی دارد. با توجه به نظریۀ ارتباط زبانی یاکوبسون، در این حالت نیز وجه فعل، اخباری و صدای دستوری غالب در این­گونه سخنان، صدایی منفعل است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Syntax and its Connection with Thought in the Words of Sheikh Abulhasan Kharqani

نویسنده [English]

  • ahmad sanchooli
Associate Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Zabol University. zabol. Iran
چکیده [English]

Despite being an illiterate, Kharghani is one of the prominent mystics of the 4th and 5th centuries of Hijri, whose words are particularly fresh and new. Although, due to the strangeness of unfamiliar words, scribes and writers of biography have allowed changes and manipulations in his words, but his words have characteristics both in terms of words and of meaning that distinguish his language from the language of others. Therefore, in this research, which was conducted in a descriptive-analytical method, in order to achieve the stylistic features of his speech, the syntax and its connection with the content of his speech based on layered stylistics in terms of connection and sentence length, verb form and grammatical voice, have been investigated and studied. The style of his sentences is both discrete and continuous and in very few cases connected and complicated. His sentences are short and appropriate to express emotional and intuitive experiences. In cases where he talks about his situation and expresses his emotions in the moments of discovery and intuition, the mood of the verb is indicative. In such a situation, the speaker is dominated by his subconscious mind and strong inner emotions, and the commanding voice of his words is often reflexive. In cases where he deals with moral and mystical advice, the object of the verb is obligatory (command, prohibition, obligation) and his words are influenced by his conscious mind and because of the orientation of the words towards the audience, they have a persuasive and encouraging aspect. When Kharghani explains and describes a mystical and moral point, his speech is in the referential mood. According to Roman Jakobson's theory of linguistic communication, in this case too the verb mood is in the adverbial mood and the dominant grammatical voice in such speech is the passive voice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abolhasan Kharqani
  • Layered stylistics
  • Syntax
  • Verb form
  • Grammatical voice

مراجع

References
Abrams, M. H. (2008). Farang-e Towsifi-ye Estelahat-e Adabi. Tarjome-ye Sa'id Sabzian Moradabadi. Tehran: Rahnama. [In Persian]
Arzhang, G. R. (2013). Dastoor-e Zaban-e Farsi-ye Emrooz. Tehran: Qatra. [In Persian]
Aristotle. (2010). Rhetorigha (Fan-e Khatabe). Tarjome-ye Parkhideh Maleki. Tehran: Iqbal. [In Persian]
Ansari Heravi, K. A. (1983). Tabaqat-ol-Sufiye. Be Ehtemam-e Mohammad Sarvar Mowlaei. Tehran: Toos. [In Persian]
Anvari, H. and Ahmadi Givi, H. (2011). Dastoor-e Zaban-e Farsi 2. Tehran: Fatemi. [In Persian]
Attar Neyshaburi, F. M. (2003). Tazkarat ol-Aowliya. Tashih-e Mohammad Este'lami. Tehran: Zovar. [In Persian]
Baloo, F. and Abbasi, H. (2015). “Tahlil-e Rabete-ye “Ensan va Khoda” Dar Miras-e Erfani-ye Abolhasan Khareqani Ba Elham Az Nazari-ye “Man-o To” Martin Boober”. Majalle-ye Adabiyat-e Erfani-ye Daneshgah-e Al-Zahra (S). 7th year, No. 12, pp. 43-71. [In Persian]
Caden, J. A. (2007). Farhang-e Towsifi-ye Adabiyat Va Naghd. Tarjome-ye Kazem Firouzmand, Tehran: Shadegan. [In Persian]
Fairclough, N. (1990). Tahlil-e Enteghadi-ye Gofteman. Gorouh-e Motarjeman. Virastaran: Mohammad Nabavi Va Mehran Mohajer. Tehran: Markaz-e Tahghighat-e Rasaneha. [In Persian]
Fotouhi, M. (2010). "Az Kalam-e Motamaken Ta Kalam-e Maghloob". Faslname-ye Naghd-e Adabi, Vol. 3, No. 10, pp. 35-62. [In Persian]
Fotouhi, M. (2012), Sabkshenasi: Nazariyeha, Rooykardha Va Raveshha. Tehran: Sokhan. [In Persian]
Farshidvard, K. (2003). Dastoor-e Mofassal-e Emrooz. Tehran: Sokhan. [In Persian]
Jacobsen, R. (2001). Sakhtargaraei, Pasasakhtargaraei Va Motale'at-e Adabi (Majmoo'e Maghalat), Tarjome Be Sarparasti-ye Farzan Sojoodi, Tehran: Howzeh Honari. [In Persian]
Crystal, D. (2003). A dictionary of Linguistics and Phonetices Blagkwell 5­­­th edition (July 11, 1985).
Kharqani, A. A. (2012). Naveshte Bar Darya, Az Miras-e Erfani-ye Abolhasan Kharqani. Moghademe, Tashih Va Ta'lighat: Mohammad Reza Shafi'i Kadkani. Tehran: Sokhan. [In Persian]
Klaiman, A. H. (1991). Grammatical Voice. Cambridge Studies in Linguistics. Cambridge University Press.
Meshkat ol-Dini, M. (2009). Dastoor-e Zaban-e Farsi: Vazhgan Va Peyvandhaye Sakhti. Tehran: Samt. [In Persian]
Mohammadian, A. and Shahsanam, F. (2019). “Jelveha-ye Surrealism Dar Miras-e Erfani-ye Bayazid Va Abolhasan-e Khareghani”. Pajuheshnam-ye Erfan. 10th year, No. 20, pp. 141-165. [In Persian]
Minovi, M. (1993). Ahval Va Aghval-e Sheikh Abolhassan-e Khareghani. Tehran: Ketabkhne-ye Tahouri. [In Persian]
Suhrawardi, S. (1976). Mosanafat-e Sheikh-e Eshraq. Be Tashih Va moghdame-ye Henry Corbin. Tehran: Anjoman-e Falsafe-ye Iran. [In Persian]
Shafiei Kadkani, M. R. (2012). Naveshte Bar Darya, Az Miras-e Erfani-ye Abolhasan Kharqani. Tehran: Sokhan. [In Persian]
Tortel, C. (1999). Sheikh Abolhassan-e Khareghani. Tarjome-ye Abdolhamid-e Rooh-Bakhshan. Tehran: Markaz. [In Persian]
Tufte, V. (1971). Grammar as Style. USA: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 14، شماره 26
پاییز و زمستان
اسفند 1403
صفحه 187-202

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار