عنصر تشبیه و پیوند آن با جهان‌‌بینی و درون‌‌مایۀ مقتل سر الأسرار فی مصیبة أبی الأئمة الأطهار(ع)

نوع مقاله : بلاغی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه. ایران

2 پژوهشگر پسادکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22091/jls.2024.11205.1629

چکیده

مقتل‌‌نویسی از گونه‌‌های تاریخی روایت و در شمار شاخه‌‌های تاریخ‌‌نگاری است. از آنجا که رویداد تاریخی عاشورا، تأثیرات اجتماعی، اعتقادی و سیاسی بسیاری داشته ‌‌است، روایت تاریخی آن نیز با علوم مختلف از جمله ادبیات پیوند می‌‌خورد. تشبیه، از موضوعات اصلی علم بیان است که با بازتاب اندیشه و احساس در آثار مختلف، زمینۀ این پیوند را فراهم ساخته است. مقتل «سر الأسرار فی مصیبة أبی الأئمة الأطهار(ع)» از مقتل‌‌های تاریخی برجستۀ معاصر، اثر جلیلی کرمانشاهی است که تا کنون مورد غفلت پژوهشگران واقع شده ‌‌است. این پژوهش بررسی کرده تشبیهات با چه ساختار و هدفی در مقتل سر الأسرار ظهور یافته‌‌اند. ارکان تشبیه در انتقال فضا و درون‌‌مایۀ مقتل چه نقشی دارند و چگونه جهان‌‌بینی نویسنده را منعکس کرده‌‌اند. پژوهش حاضر بر آن بوده است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی ارتباط عنصر تصویری تشبیه را با درون‌‌مایۀ مقتل سر الأسرار بررسی کند. نگارندگان ابتدا ساختار تشبیهات، بسامد گونه‌‌های آن را استخراج، تشبیه را به اعتبار طرفین بررسی و سپس ارتباط این عنصر را با درون‌‌مایۀ مقتل مذکور تبیین کرده‌‌اند تا از طریق ساختمان تشبیه، پیوند جهان‌‌بینی نویسنده با درون‌‌مایۀ اثر روشن شود. یافته‌‌های پژوهش نشان داده‌‌اند که میان مقتل سر الأسرار با عنصر تشبیه پیوند معنایی حاکم است و اغلب تشبیهات با هدف روشن‌‌سازی، بیان اندیشه و احساس نویسنده ایجاد شده‌‌اند تا آفرینش تشبیهات ادبی و هنری. بررسی انواع شگردهای تشبیه، وجه‌‌شبه و عناصر تشبیه‌‌ساز سهم عمده‌‌ای در تبیین فضا و درون‌‌مایۀ این روایت تاریخی دارد و از سویی معرّف اندیشه‌‌ها و جهان‌‌بینی‌‌های نویسنده هم هست‌‌ که اغلب با جلوه‌‌های حماسی، غنایی، اعتقادی و عرفانی نمایان می‌‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Simile and its Connection with the Worldview and Themes of Maqtals in Serr Al-Asrar fi Mosibat e-Abi Al-Aeimate Al-Athaar

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ibrahim Maalmir 1
  • Sahar Yousefi 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran.
2 Researcher in postdoctoral course in Persian language and literature, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Maqtals are historical narratives under historiography. As Ashura has had many social, religious and political implications ever since its happening, its historical narrative has also been reflected in humanities and social sciences, including literature. Simile is one of the main topics in rhetoric that provides the basis for this connection by reflecting thought and feeling in various literary works. Serr Al-Asrar fi Mosibat e-Abi Al-Aeimete Al-Athaar, as a remarkable contemporary maqtal, by Jalili Kermanshahi is less known in this regard that deserves more attention. The research questions include: what kinds of structures and objectives do the similes in the book serve? What is the role of the elements of simile in conveying the space and themes of the book and how have they reflected the author's worldview? The present study tries to investigate the relationship between similes and the themes of this book through a descriptive-analytical method. The authors first extract the structure, frequency and types of similes of the book and examine them to explain the connection of the similes with the author's themes and worldview. The findings show that most of the similes in the book serve to clarify and express the author's thoughts and feelings than suggesting aesthetic and rhetorical functions. Examining the types of similes, grounds of comparison and associated issues has a major role in explaining the space and theme of this historical narrative and introducing the author's thoughts and worldviews which are often reflected through epic, lyrical, doctrinal and mystical manifestations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simile
  • Tenor
  • Vehicle
  • Worldview
  • Serr Al-Asrar fi Mosibat e-Abi Al-Aeimate Al-Athar
  1. احمدنژاد، کامل. (1382). معانی و بیان. چاپ اوّل. تهران: زوّار.
  2. الأمینی، الشیخ هادی. (1413). معجم رجال الفکر و الأدب فی النجف خلال الف عام. الطبعة الاولی. نجف: مطبعة الآداب.
  3. آقابزرگ تهرانی، محمّد محسن. (1374). طبقات اعلام الشیعه. جلد اوّل. چاپ اوّل. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  4. پورنامداریان، محمّدتقی. (1381). سفر در مه. چاپ اوّل. تهران: نگاه.
  5. جلیلی کرمانشاهی، شیخ عبدالرحیم؛ جلیلی کرمانشاهی، محمّد هادی. (بی‌‌تا). سر الأسرار فی مصیبة أبی الأئمة الأطهار(ع). تصحیح، تحشیه و تعلیقۀ محمّدابراهیم مالمیر و محمّدعلی مرادی کارخانه. کرمانشاه: مؤسسۀ شیفتگان کمال.
  6. خطیب قزوینی، محمّد بن عبدالرحمن. (بی‌‌تا). الایضاح فی علوم البلاغة. شرح و تعلیق عبدالمنعم خفاجی. بیروت: دارالکتاب العلمیة.
  7. خطیبی، حسین. (1390). فن نثر در ادبی فارسی. چاپ چهارم. تهران: زوّار.
  8. رضایی جمکرانی. احمد. (1384). «نقش تشبیه در دگرگونی‌‌های سبکی». پژوهش زبان و ادب پارسی. شمارۀ 5. صص: 100-85.
  9. رضوانیان، قدسیه؛ مقدّسی، زهرا. (1394). «دیالکتیک در تاریخ بیهقی». مطالعات زبانی و بلاغی. شمارۀ 11. صص: 120-95.
  10. زارع، میثم. (1397). «طبقه‌‌بندی تشبیهات در دو مجموعه داستان چمدان و ورق‌‌پاره‌‌های زندان از بزرگ علوی». علوم ادبی. سال 8. شمارة 14. صص: 118-97.
  11. سجادی، سید ضیاءالدین. (1389). مقدّمه‌‌ای بر مبانی عرفان و تصوّف. چاپ شانزدهم. تهران: سمت.
  12. شریف‌‌رازی، محمّد. (1393). گنجینۀ دانشمندان. جلد ششم. چاپ اوّل. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  13. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی. چاپ سوم. تهران: آگاه.
  14. شمیسا، سیروس. (1387). بیان. چاپ سوم. تهران: میترا.
  15. شمیسا، سیروس. (1389). انواع ادبی. چاپ چهارم. تهران : میترا.
  16. عسگری، انسیه؛ رفعت، محسن. (1399). «بازخوانی و آسیب‌‌شناسی گونه‌‌ها و سبک‌‌های مقاتل امام حسین(ع)». تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی. شمارۀ 38. صص: 76-47.
  17. علوی‌مقدم، محمّد؛ اشرف‌‌زاده، رضا. (1376). معانی و بیان. چاپ اوّل. تهران: سمت.
  18. فتوحی رود‌‌معجنی، محمود. (1389). بلاغت تصویر. چاپ دوم. تهران: سخن.
  19. فتوحی رود‌‌معجنی، محمود. (1395). سبک شناسی: نظریه‌‌ها، رویکردها و روش‌‌ها. چاپ سوم. تهران: سخن.
  20. کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. چاپ اوّل. تهران: شادگان.
  21. کزازی، میرجلال‌‌الدین. (1388). بیان: زیبایی‌‌شناسی سخن پارسی. چاپ هشتم. تهران: کتاب ماد.
  22. لامعی، مهرناز؛ انواری، سیدمحمود و سعید فرزانه‌فرد. (1399). «مقایسه و تحلیل تشبیه و ساختار آن در اشعار فروغ و ابتهاج». بلاغت کاربردی و نقد بلاغی. سال 5. شمارة 2 (پیاپی 10). صص: 186-177.
  23. مظفری، علیرضا. (1381). خیل خیال. چاپ اوّل. ارومیه: دانشگاه ارومیه.
  24. میرصادقی، جمال. (1388). عناصر داستان. چاپ ششم. تهران: سخن.
CAPTCHA Image