بررسی استعاره‌های شناختیِ وحدت وجود در مثنوی مولانا

نوع مقاله : بلاغی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

10.22091/jls.2024.10790.1606

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تحلیل استعاره‌های شناختی/مفهومی وحدت وجود در مثنوی مولانا با روش توصیفی-تحلیلی است. با بررسی وحدت وجود در قالب استعاره‌های شناختی، منظرهای جدید و تصاویر منسجمی از وحدت وجود برای مخاطبان نمایان می‌شود. براساس نظریة استعارة شناختی، استعاره پدیده‌ای شناختی است و آنچه در زبان ظاهر می‌شود، تنها نمود این‌پدیدة شناختی است و استعاره به هرگونه فهم و بیان تصوّرات انتزاعی در قالب تصوّرات ملموس‌تر اطلاق می‌شود. اساس رابطة این‌دو حوزة ادراکی به‌صورت تناظرهایی است که «نگاشت» نامیده می‌شود. در این‌تحقیق مفهوم ذهنی «وحدت وجود» قلمرو مقصد است (قلمرویی که نگاشت بر آن صورت می‌گیرد) و یکی از خوشه‌های تصویریِ عینیِ «نور»، «آب»، «باده، »«موسیقی»، «شیرینی»، «بهار»، «دلربا» و «آتش» قلمرو مبدأ است (قلمرویی که نگاشت می‌شود). می‌توان «وحدت وجود» (طرف انتزاعی/حوزة مقصد) را با این‌ محسوسات (حوزة مبدأ/دهنده) منطبق کرد و کلان ‌استعاره‌هایی را به‌ دست آورد که هر یک از آن‌ها خرده ‌استعاره‌هایی را در بر دارند. با این ‌اوصاف، تحلیل مفهوم «وحدت وجود» در چارچوب نظریة شناختی از این‌ منظر که دریچه‌ای جدید بر دریافت نظام ذهنی مولانا می‌گشاید و مفهوم انتزاعی وحدت وجود را عینی‌تر و ساختارمندتر می‌کند، اهمیت می‌یابد؛ کاری که نخستین‌بار این ‌پژوهش به آن می‌پردازد. این ‌موضوع زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم محور اصلی و مرکزی اشعار مولانا و هم‌ سلکانش وحدت وجود و تصاویر مربوط به آن است و مخاطبی که بر استعاره‌های شناختی وحدت وجود اشرافی ندارد، نمی‌تواند جهان شاعرانه-عارفانة کسانی همچون مولانا را درک و کشف کند و ظرایف ذهنی و لایه‌های پنهان اندیشگانی او را دریابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Cognitive Metaphors of the Unity of Existence in Rumi's Masnavi

نویسندگان [English]

  • Ali Alizadeh Amoli 1
  • Bahaeddin Eskandari 2
1 Ph.D. Student of Persian Literature, University of Qom, Qom, Iran
2 Associate Professor of Persian Literature Department, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The present research aimed to analyze the cognitive/conceptual metaphors of unity of existence in Rumi's Masnavi with a descriptive-analytical method. By examining the unity of existence in the form of cognitive metaphors, new perspectives and coherent images of the unity of existence are revealed to the audience. According to the cognitive metaphor theory, metaphor is a cognitive phenomenon, and what appears in language is the only manifestation of this cognitive phenomenon. Metaphor refers to any understanding and expression of abstract ideas in the form of more concrete ideas. The basis of the relationship between these two perceptual domains is in the form of correspondences called mapping. In this research, the mental concept of the unity of existence is the destination territory (the territory on which the mapping takes place) and one of the objective image clusters of light, water, wind, music, sweetness, spring, enchanter, and fire is the realm of source (the realm that be mapping). One can match the unity of existence (the abstract party/destination domain) with these sensations (the source/origin domain) and obtain macro metaphors, each of which contains sub-metaphors. The analysis of the concept of the unity of existence in the framework of cognitive theory is important from the point of view that it opens a new window on the perception of Rumi's mental structure and makes the abstract concept of the unity of existence more objective and structured; this research deals with it for the first time. This matter becomes more important when we know that the main axis of the poems of Rumi and his companions is the unity of existence and the images related to it, and the audience who is not familiar with the cognitive metaphors of the unity of existence, cannot understand and discover the poetic-mystical world of people like Rumi and find out the mental subtleties and the hidden layers of his thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Metaphor
  • Conceptual Metaphor
  • Unity of Existence
  • Rumi's Masnavi

مراجع

  1. آریان، حسین. (1393). «بررسی تطبیقی مفهوم تجلی در اندیشه وحدت‌گرای مولانا و شبستری با استناد به مثنوی و گلشن راز». عرفان اسلامی. سال10. شمارة40. صص: 188-169.
  2. اسپرهم، داوود؛ تصدیقی، سمیه. (1397). «استعارة شناختی عشق در مثنوی مولانا». متن‌پژوهی ادبی. سال 22. شمارة 76. صص: 114-87.
  3. بدخشان، نعمت‌الله؛ سالاری، عزیزالله. (1400). «وحدت وجود و فروع آن در اندیشة مولوی (با تأکید بر تجلی و تعالی خداوند)». عقل و دین. سال 13. شمارة 24. صص: 63-45.
  4. بهنام، مینا. (1389). «استعارة مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی. سال 3. شمارة 10. صص: 114-91.
  5. پورجوادی، نصراله. (1387). بادة عشق (پژوهشی در معنای باده در شعر عرفانی فارسی). تهران: کارنامه.
  6. زرقانی، سیدمهدی و همکاران. (1392). «تحلیل شناختی استعاره‌های عشق در غزلیات سنایی». جستارهای ادبی. شمارة 183. صص: 30-1.
  7. زرقانی، سیدمهدی و همکاران. (1393). «تطور استعارة عشق از سنایی تا مولانا». ادبیات عرفانی. شمارة 11. صص: 79-43.
  8. رضایی جمکرانی، احمد. (1398). استعاره (تطور، تحلیل و نقد). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  9. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه (درآمدی به سبک‌شناسی نگاه عرفانی). تهران: سخن.
  10. شمیسا، سیروس. (1393). بیان. تهران: میترا.
  11. شیمل، آنه‌ماری. (1387). مولانا؛ دیروز، امروز، فردا. ترجمة محمّد طرف. تهران: بصیرت.
  12. فاطمی، سیدحسین. (1395). تصویرگری در غزلیات شمس. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
  13. فریدی، مریم؛ تدین، مهدی. (1393). «تجلی وحدت در مثنوی و تائیه ابن‌فارض». پژوهش‌های ادب عرفانی گوهر گویا. سال 8. شمارة 1. صص: 78-59.
  14. لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک. (1396). «استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم». به پیوست مقالة معاصر استعاره. ترجمة جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
  15. لیکاف، جورج. (1383). نظریة معاصر استعاره (بخشی از کتاب استعاره: مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی). ترجمة فرزان سجودی. به‌کوشش فرهاد ساسانی. تهران: سورة مهر.
  16. زمانی، کریم. (1393). شرح جامع مثنوی معنوی. 6 جلد. چاپ سی‌ام. تهران: اطلاعات.
  17. واثقی خوندابی، داود؛ ملک ثابت، مهدی. (1398). «مطالعة تطبیقی فنا و وحدت وجود در تعالیم حکمی مولانا و سلطان ولد با تکیه بر مثنوی معنوی و مثنوی‌های سلطان ولد». عرفانیات در ادب فارسی. سال 10. شمارة 41. صص: 106-78.
  18. همایی، جلال‌الدین. (1366). مولوی‌نامه. جلد 1. تهران: هما.
  19. یوسف‌پور، محمّدکاظم؛ محمّدی‌کله‌سر، علیرضا. (1390). «پیوندهای معنایی تمثیل‌های وحدت وجود در مثنوی». مطالعات عرفانی. شمارة 13. صص: 235-211.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 14، شماره 25
تیر 1403
صفحه 34-53

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار