مرصاد العباد؛ کهنه‌گرایی در زبان و شعریّت در آهنگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران

10.22091/jls.2021.6294.1285

چکیده

کتاب مرصاد ‌العباد، از متون تعلیمی عرفانی بوده و نجم رازی در این اثر، نثری شیوا و رسا دارد. مولّف تلاش کرده است تا اصول تعالیم صوفیّه را به زبانی ساده و آهنگین بیان کند و سبک بیانی خاص خود را دارد؛ در این اثر، ویژگی‌های نثر مُرسل و نثر فنّی به هم آمیخته است و نویسنده، از لحاظ زبانی، متأثّر از زبانِ سبک نثر مُرسل است و زبانی کهنه‎گرا دارد. در کنار این، او از آهنگ و موسیقی که کارکردی شعری poetic function  دارد، بسیار استفاده کرده و از این لحاظ نثر خود را به نثر فنّی نزدیک کرده است. مقالۀ حاضر به بررسی ویژگی‌های زبانی و موسیقیایی مرصاد ‌العباد می‌پردازد و تلاش بر آن است تا کهنه‌گرایی زبانی مرصاد العباد و کیفیّت موسیقیایی آن با تکیه بر تناسبات لفظی، سجع و جناس، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. کاربرد واژگان به شکل قدیمی، استفاده از واژگانی که در دورۀ مؤلّف کاربرد نداشته، کاربردهای دستوری کهنه همچون: افعال پیشوندی، استعمال جزء پیشین «ب» (باء تأکید) در افعال ساده (مثبت و منفی)، استفاده از یاء شرطی و... کهنه‌گرایی زبانی نویسنده را نشان می‌دهند. کاربرد انواع سجع و جناس نیز توجّه نویسنده به تناسبات لفظی و موسیقیایی را در این اثر می‌نمایاند. کاربرد گستردۀ سجع متوازی، تلاش مؤلّف برای خلق زبانی آهنگین در این اثر را تصدیق می‌کند. روش پژوهش حاضر، تحلیلی-توصیفی است و نتیجۀ پژوهش نشان از آن دارد که زبان این کتاب، زبانی کهنه‌گراست و سجع و موسیقی و جناس و انواع تناسبات لفظی در این کتاب، پُر کاربرد بوده و از اصلی‌ترین ویژگی‌های ادبی این اثر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mersad-ol ‘Ebad: Archaism in language and Literariness in Musicality

نویسندگان [English]

  • javad khalili 1
  • Ya’ghob Noroozi 2
1 MA in Persian Language and Literature, University of Oromiyye, Oromiyye, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Mako Branch, Mako, Iran
چکیده [English]

Mersad-ol ‘Ebad, is one of the important mystical works in Persian prose. Najm Razi in this mystical work uses an eloquent style of expression and rhythmic language to convey teachings of Sufism. In this work, aspects of simple and complicated prose are mixed . As far as language and linguistic elements are concerned, the Author is influenced by simple prose(Nasr-e Morsal). Yet, use of rhythmic language and musicality categorizes his work among those with complicated prose . The present article investigates the work’s archaic language and musicality focusing on parallel, pun, and assonance. The use of obsolete words which had been out of fashion in his time, as well as using old grammatical forms shows the author’s interest in linguistic archaism. The author’s abundant use of parallelism in assonance proves his attempt at composing rhythmic prose.  The method of research is analytic-descriptive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mersad-ol ‘Ebad
  • Lingustic Aspects
  • literary devices
  • assonance (Saj‘)
  • Pun

مراجع

باقری، مهری.(1377). تاریخ زبان فارسی. تهران: قطره.
براهنی، رضا.(1385). طلا در مس. جلد 2. چاپ سوم. تهران: زمان.
بهار، محمّدتقی.(2535). سبک شناسی. 2 جلد. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. .(1373). سبک‌شناسی. 3 جلد. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
بهمنی‌مطلق، یدالله و محمّد خدادادی.(1391). «بررسی و مقایسۀ ساختار زبانی چند اثر منثور عرفانی با محوریّت کنوزالحکمه». کهن نامه ادب پارسی. سال سوم. شمارۀ دوم. صص: 36-15.
خطیبی، حسین.(1364). فن نثر در ادب پارسی. چاپ دوم. تهران: زوار.
داعی الاسلام، سید محمّدعلی.(1364). فرهنگ نظام. چاپ دوم. تهران: دانش.
رجایی، محمّدخلیل.(1379). معالم البلاغه. چاپ 5. شیراز: دانشگاه شیراز.
سروری، محمّد قاسم.(1338). مجمع الفرس یا فرهنگ سروری. به‌کوشش محمّد دبیرسیاقی. تهران: کتابفروشی علی‌اکبر علمی.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا.(1386). موسیقی شعر. چاپ 10. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس.(1373). کلیات سبک‌شناسی. چاپ2. تهران: فردوس.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1377). سبک‌شناسی نثر. تهران: میترا.
صفوی، کوروش.(1383). از زبان‌شناسی به ادبیّات. جلد 1. تهران: سورۀ مهر.
طاهری، حمید.(1386). «بررسی تحلیلی و تاریخی فعل‌های پیشوندی در زبان فارسی». نشریه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه کرمان. دورۀ جدید. شمارۀ 21. پیاپی 18. صص: 135-113.
عطار نیشابوری، فریدالدین.(1380). تذکرة الاولیاء. تصحیح محمّد استعلامی. چاپ12. تهران: زوار.
غلامرضایی، محمّد.(1388). سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
کزازی، میرجلال‌الدین.( 1388). بدیع. تهران: ماد.
لاوژه، طاهر.(1393). «مطالعه سجع در آثار عرفانی و ادبی». فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی. دورۀ2. شمارۀ 3. صص 134-120.
مستملی‌بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد.(1366). شرح التعرّف لمذهب التصوّف. مقدمه، تصحیح و تحشیۀ محمّد روشن. تهران: اساطیر.
مصفا، اکرم.(1387).« بررسی نثر صوفیانه از سده پنجم تا قرن هشتم ه.ق». فصلنامۀ عرفان اسلامی. سال پنجم.شمارۀ 18. صص 154-131.
نجم رازی.(1389). مرصاد العباد. به اهتمام محمّد امین ریاحی. چاپ 14. تهران: علمی و فرهنگی.
وحیدیان‌کامیار، تقی.(1379). «نثر مسجع فارسی را بشناسیم». نامۀ فرهنگستان. دورۀ  4. شمارۀ  3. صص:  77-58.
همایی، جلال‌الدین.(1361). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: توس.
ـــــــــــــــــــــــ‌ .(1388). بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی. تهران: سمت.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار