تحلیلِ تطبیقیِ مشبّه و مشبّه‌‌به‌‌های سعدی شیرازی و شفیعی‌‌کدکنی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

در این مقاله تشبیهات 50 غزل عاشقانۀ سعدی شیرازی و دفتر «غزل برای گُل آفتابگردان» شفیعی‌‌کدکنی، از منظر «مشبّه و مشبّه‌‌به»، «تکرار در تشبیهات» و «شیوه‌‌های نو کردن آن» مورد تطبیق و بررسی قرار گرفت. مقایسة تطبیقی تشبیهات این دو نمایندة دیروز و امروز، آشکار کنندۀ برخورد دو نگاه و دو تجربه در عرصة تشبیهات است. ازاین رو در این مقاله با دسته‌‌بندی کردن عناصر، تطبیق و تحلیلِ تشبیهات و ارائة نمودارهایی، میزان ابتکار و تقلید گویندگان مشخص شد. از رهرو این تطبیق و بررسی دریافتیم که مشبّه در دفتر شفیعی‌‌کدکنی و مشبّه‌‌به در غزل‌‌های منتخب سعدی از تنوع و تعدّد بیشتری برخوردار است. تعدّدِ مشبّه، یعنی تعدّد فکر و اندیشه و گستردگی موضوع را منجر می‌‌شود؛ حال آن‌‌که تعدّد مشبّه‌‌به، یعنی تنوّع مضمون، اغراق و مبالغه. همچنین در این پژوهش دریافتیم که سعدی از تشبیهات: تفضیل، مضمر، مقیّد ‌‌کردن و واژگان مترادف، برای رفع تکرار مشبّه‌‌های خود استفاده کرده است؛ در مقابل شفیعی‌‌کدکنی مقیّد کردن مشبّه و همراه شدن تشبیه با دیگر صنایع زیبایی‌‌ساز را برای رهایی از تکرار برگزیده است و از آنجا که خیال او تشبیهات جدیدی را ابداع نموده‌‌، کمتر از شگردهای گریز از تکرار تشبیه قدما چون: تشبیه معکوس، تفضیل و... بهره برده است. همچنین شفیعی‌‌کدکنی برای رهایی از تکرار در مشبّه‌‌به، از لطیف کردن تشبیه سود جسته که کاری نو و بدیع محسوب می‌‌شود و شیخ اجل بدان توجهی نداشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of Sa'di Shiraz and Shafiei Kadkani's likened and vehicle

نویسندگان [English]

  • ali soleimani 1
  • Bahaeddin Eskandari 2
1 qom
2 qom
چکیده [English]

This essay has compared Sadi's Shirazi 50 Ghazal with Shafiei Kadkani's work "Ghazal Baray Gol Aftabgardan" (ode for sun-shade flower) which is circulated in line of love .It, also,has analyzed in the case of likened ,vehicle, repetition in similes and ways of renewing similes too. The comparative analysis of this two represented of yester and today is revealing collision of two vision and two experience in the field of similes. Thus, the essay clears extent of initiative and imitation of poets by classifying elements, adjusting , analyzing similes and giving graphs . By this comparing and studying ,we found out that likened in Shafiei Kadkani's book and vehicle in the selected Ghazal's of Sa'di possessed more variety and multiplicity. Numerous likened means more thoughts and ideas which causes extensiveness of subject,While the numerous vehicle means more contents, exaggeration as well as hyperbole. Additionally in this essay we found that Sa'di has used comparative simile ,implicit simile, tying up and synonyms in order to remove his repetition of likeneds. On the contrary, Shafiei Kadkani has chosen tying up likened and the accompanying with other beauty products to get rid of repetition for his imagination made up new similes.He benefited of less the ancient techniques such as antithetical and comparatve similes and etc. To remove repetition of vehicle,Shafiei Kadkani used making fine the simile that is an innovative work , while Sa'di did not pay attention to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • likened
  • Vehicle
  • Builder Elements
  • Repetition
  • Sa'di
  • Shafiei Kadkani

مراجع

 
1. بشردوست، مجتبی.(1379). در جستجوی نیشابور. چاپ اول. تهران: ثالث.
2. پورنامداریان، تقی.(1381). سفر در مه. چاپ اول. تهران: نگاه.
3. تجلیل، جلیل.(1353). «تناسی تشبیه». دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة 86 و 87. صص 111 تا 128.
4. حمیدیان، سعید.(1384). سعدی در غزل. چاپ دوم. تهران: قطره.
5. زرین کوب، حمید.(1358). چشم انداز شعر نو فارسی. چاپ اول. تهران: توس. 
6. سعدی، مصلح‌‌الدین.(1386). کلیات. تصحیح محمد علی فروغی. چاپ پنجم. تهران: دوستان.
7. شاملو، احمد.(1386). مجموعة آثار: شعرها. چاپ پنجم. تهران: نگاه.
8. شفیعی‌‌کدکنی، محمّد‌‌رضا.(1387). صورخیال در شعر فارسی. چاپ دوازدهم. تهران: آگاه.
9. ــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1388). هزارة دوم آهوی کوهی. چاپ پنجم. تهران: سخن.
10. شمیسا، سیروس. (1385). بیان. چاپ اول. تهران: میترا.           
11. ـــــــــــــــــــ . (1388). سبک شناسی شعر. چاپ چهارم. تهران: میترا.
12. صفوی، کورش.(1390). از زبان شناسی به ادبیات. ج 2. چاپ سوم. تهران، سورة مهر.
13. عبادیان، محمود.(1384). تکوین غزل و نقش سعدی. چاپ اول. تهران: اختران.
14. عباسی، حبیب‌‌‌‌الله.(1378). سفرنامة باران. چاپ اول. تهران: روزگار.
15. عشقی، میرزاده.(1350). کلیات مصور عشقی. به کوشش علی اکبر مشیر سلیمی. چاپ ششم. تهران: امیر کبیر.
16. علوی‌‌مقدم، محمّد؛ اشرف‌‌زاده، رضا.(1387). معانی و بیان. چاپ هشتم. تهران: سمت.
17. فرشیدورد، خسرو.(1353). «توأم شدن تشبیه با عوامل دیگر زیبایی در شعر حافظ». گوهر. شماره‌‌های 17، 18،  19. صص 448 تا 454، 535 تا 541، 672 تا 676. 
18. فروزانفر، بدیع‌‌الزمان.(1376). معانی و بیان، (تقریرات استاد بدیع الزمان فروزانفر). به کوشش سید محمّد دبیرسیاقی. ضمیمة شماره 3. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
19. فولادوند، عزت‌‌الله.(1388). مردی است می‌‌سراید. چاپ اول. تهران: مروارید.
20. کزازی، میرجلال‌‌الدین.(1389). بیان. چاپ نهم. تهران: مرکز. 
21. لاهوتی، ابوالقاسم.(1358). دیوان. به کوشش و مقدمة احمد بشیری. چاپ اول. تهران: امیر کبیر.
22. نجّاریان، محمّدرضا و دیگران.(1384). «ابزار نوسازی تشبیه در دیوان هشت تن از بزرگان ادب عربی و فارسی». ادب و زبان فارسی. شمارة 23. صص 171 تا 208.   
23. وحیدیان‌‌کامیار، تقی.(1386). «تشبیه ترفند ادبی ناشناخته». فصلنامة تخصصی ادبیات فارسی. شمارة 13. صص 7 تا 19.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار