نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• محمود مهرآوران

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مقوله‌های دستوری زبان فارسی از نظر صرف و نحو به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که شبه جمله چیست، چه انواعی دارد و در دستورهای زبان چگونه آن را بیان کرده‌اند. شبه‌جمله کلمه یا گروهی از کلمات فارسی و غیر فارسی است که فعل و ساختار جملۀ فارسی را ندارد اما معنی کامل جمله را دارد. جمله در زبان فارسی یا فعل دارد یا فعل ندارد؛ شبه‌جمله‌ها در شاخۀ جمله‌های بی‌فعل قرار می‌گیرند. در دستورهای زبان، برخی این موضوع را با نام صوت و برخی دیگر با عنوان شبه‌جمله مطرح کرده‌اند. این پژوهش به بررسی، تحلیل و طبقه‌بندی شبه‌جمله‌ها، در همۀ صورت‌های آن پرداخته و ویژگی‌های گوناگون، برخی معیارها برای شناخت شبه‌جمله، تفاوت صوت با اسم صوت و شبه‌جمله با قید را بیان کرده و دسته‌بندی معنایی آن‌ها را ارائه کرده است. صوت‌ها یکی از انواع شبه‌جمله هستند اما شبه‌جمله تنها منحصر به صوت نیست. برخی از اسم‌ها، صفت‌ها، ضمیرها و قیدها با تغییر آهنگ و داشتن تکیۀ ویژه شبه‌جمله واقع می‌شوند. همچنین بسیاری از ضرب‌المثل‌های بی‌فعل، منادا، برخی از واژگان غیر فارسی (تُرکی، انگلیسی و فرانسه) و بسیاری از عبارات، افعال و جمله‌های پرکاربرد عربی در فارسی نیز شبه‌جمله هستند. شبه‌جمله‌ها از نظر کارکرد و معنا در گروه‌ها و طبقات مختلف تقسیم می‌شوند و بسیاری از عواطف و احساسات انسان را نشان می‌دهند؛ احساسات و عواطفی مانند: آرزو و امید، احترام و اطاعت، بیزاری و تنفّر، خشم، مهربانی و دلسوزی، سرزنش و توهین، پرسش، تأکید، تأسّف، تعجّب، تشویق و درد. در مجموع شبه‌جمله‌ها احساسات و عواطف منفی را بیشتر منعکس می‌کنند. موضوع شبه‌جمله هم به حوزۀ صرف فارسی مربوط است و هم به حوزۀ نحو.

کلیدواژه‌ها

• دستور زبان
• جمله
• جمله‌های بی‌فعل
• شبه‌جمله
• صوت
• تکیه

20.1001.1.24764175.1399.10.18.10.0

عنوان مقاله [English]

Investigation, analysis and classification of Pseudo-sentences in Persian language

نویسنده [English]

• Mahmood Mehravaran

Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

The grammatical categories of Persian language are divided into various types in terms of grammar and syntax. This research seeks to answer the questions of what a Pseudo-sentences is, what types it has, and how it is expressed in grammar books. A Pseudo-sentence is a word or a group of Persian and non-Persian words that lack verb and structure of a Persian sentence but has the full meaning of a sentence. The sentence in Persian either has or does not have adverb. Pseudo-sentences fall into the category of verb-less sentences. In grammar books, some have referred to this as sound and others as quasi-sentence. This study examines, analyzes, and classifies Pseudo-sentences in all its forms. Furthermore, it designates various features, and provides some criteria to differentiate idioms, sounds, adverbs. Sound is a type of quasi-sentence, but quasi-sentence is not limited to sound. Some nouns, adjectives, pronouns and adverbs are formed by changing the melody and putting a special emphasis on the sentence. Many verbless proverbs, monada, some non-Persian words (Turkish, English and French) and many commonly used Arabic phrases, verbs and sentences in Persian are considered Pseudo-sentences. Pseudo-sentences are divided into different groups and classes in terms of function and meaning, and express many human emotions and feelings such as: desire and hope, respect and obedience, disgust and hatred, anger, kindness and compassion, blame and insult, question, emphasis, regret, surprise, encouragement and pain. In general, Pseudo-sentences reflect more negative emotions and feelings. The subject of the quasi-sentence is related to both the pure linguistics and syntax.

کلیدواژه‌ها [English]

• Grammar
• Inactive Sentences
• sentence
• Sound
• stress