ساخت مبتدایی در منطق الطیر

نوع مقاله : دستوری-بلاغی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22091/jls.2024.9948.1552

چکیده

یکی از مؤلفه‌های مهم در زبان‌شناسیِ نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، مقولة ساخت مبتدا – خبر است که به وسیلة آن می‌توان فرایند مبتداسازی و ساخت اطلاع کهنه و نو را در هر متنی از جمله منطق‌الطیر مورد بررسی قرار داد. از این رو، با روش توصیفی – تحلیلی درصدد هستیم تا مسأله انواع آغازگرهای ساده و مرکب را بر طبق رویکرد مایکل هلیدی در منطق‌الطیر مورد بررسی قرار دهیم. هدف از تحقیق، بررسی بسامد بیشترین نوع آغازگر، قلب نحوی و تبیین اغراض کلامی پنهان در ژرف ساخت متنی منطق‌الطیر است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که درصد وقوع آغازگرهای مرکب، بیش از آغازگرهای ساده بوده است که این عامل، بیانگر قرابت متن با گفتار بوده و نمایان می‌سازد که عطار از تمامی ظرفیّت‌ها در جهت درک و فهم بهتر مخاطب استفاده کرده است. در آغازگرهای ساده، شاعر با استفاده از جابه‌جایی ارکان جمله، از ساخت مبتدایی فعل، بیش از دیگر ساخت‌های آغازین مفعولی، متممی، صفتی، پرسشی و قیدی استفاده کرده که سبب برجسته‌سازی و نشان‌دار شدن ساخت اطلاع بندها شده است. از میان آغازگرهای مرکب، آغازگرهای متنی، بسامد فراوانی نسبت به آغازگرهای بینافردی دارند. آغازگرهای متنی، در انسجام و پیوستگی این منظومه تأثیرگذار هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Basic Topicalization in Manteq-al-Tayr

نویسنده [English]

  • Khadijeh Bahrami Rahnama
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature , Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the important components in Halliday's systematic role-oriented linguistics is the category of subject-predicate, by means of which the process of initialization and construction of old and new information can be investigated in any text, including Manteq-al- Tayr. Therefore, with the descriptive-analytical method, we are trying to investigate the problem of simple and compound primers according to Michael Halliday's approach in Manteq-al-Tayr. The purpose of the research is to investigate the frequency of the most types of initiators, scrambling, and to explain the verbal purposes hidden in the depth of the textual structure of Manteq-al-Tayr. The results of the research show that the percentage of multiple themes is more than simple themes, which indicates the affinity of the text with the speech, and also, Attar has used all the capacities to facilitate readers' understanding. In the simple themes, the poet has used the initial construction of the verb, more than other initial constructions of object, complement, adjective, interrogative and adverb, which has made the construction of information clauses stand out and marked. Among multiple themes, textual primers have a higher frequency than interpersonal primers. Textual primers have played a significant role in the textual coherence of Manteq-al- Tayr.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Halliday
  • textual metafunction
  • Manteq-al-Tayr
  • thematic structure
  • new and given information

مراجع

  1. اعلایی، مریم. (1388). «بررسی فرانقش متنی کتاب های درسی علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین (سمت)». پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. شمارة 22. صص: 113- 92.
  2. انوری، حسن؛ احمدی گیوی، حسن. (1379). دستور زبان فارسی 2. تهران: سمت.
  3. انوری، حسن؛ عالی، یوسف. (1391). دستور زبان فارسی (1). تهران: دانشگاه پیام نور.
  4. آلگونه جونقانی، مسعود. (1395). «تحلیل انسجام متنی غزلی از حافظ بر اساس ساخت مبتدایی». جستارهای زبانی. شمارة 7 (پیاپی 35). صص: 290- 265.
  5. جبری، سوسن؛ فیاض منش، پرند. (1389). «کارکردهای زیبایی شناسی پیش آیی فعل در غزل سعدی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارة 18. صص: 141- 113.
  6. خانلری، پرویز. (1382). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: توس.
  7. خیام پور، عبدالرسول. (1384). دستور زبان فارسی. تبریز: ستوده.
  8. راسخ مهند، محمّد. (1385). «ارتباط قلب نحوی و تأکید در زبان فارسی». نامة فرهنگستان. شمارة 2. صص: 33- 20.
  9. رضایی، والی. (1383). «زبان معیار چیست و چه ویژگی هایی دارد؟». نامة فرهنگستان. شمارة 3 (پیاپی 23). صص: 35- 20.
  10. سارلی، ناصرقلی؛ باقری، بهادر و شیرین صادقی. (1398). «بلاغت ساخت های نحوی نشان دار در اشعار نیمایی اخوان ثالث». مطالعات زبانی و بلاغی. سال 10. شمارة 19. صص: 264- 233.
  11. ساسانی، فرهاد. (1389). معناکاوی و به سوی نشانه شناسی اجتماعی. تهران: علم.
  12. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
  13. عطار نیشابوری، فریدالدین. (1389). منطق الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
  14. فتوحی، محمود. (1390). سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روش ها. تهران: سخن.
  15. فهیم‌نیا، فرزین. (1389). «توصیف و تحلیل نقش گرایانة آغازگر از منظر رویکرد هلیدی، در متن کتاب های فارسی و انشای دانش آموزان دبستان». زبان و زبان شناسی. شمارة 12. صص: 59- 41.
  16. قنبری، داوود؛ اسکویی، نرگس و عزیز حجابی کهجوق. (1401). «تحلیل ساختاری و گفتمانی آغازگرها در فتوت نامة نجم الدین زرکوب، بر اساس نظریة هلیدی». جستارنامة ادبیات تطبیقی. سال 6. شمارة 21. صص: 24- 1.
  17. کاظمی، فروغ. (1392). «آغازگر لایه ای، مفهومی تازه در نقش گرایی». پژوهش های زبان شناختی در زبان های خارجی. شمارة 2. صص: 350- 313.
  18. لاینز، جان. (1391). درآمدی بر معنی‌شناسی. ترجمة کوروش صفوی. تهران: علمی.
  19. معزّی پور، فرهاد. (1398). «قالب های نحوی – ساخت اطلاعی مفعول مستقیم در زبان فارسی». جستارهای زبانی. شمارة 4 (پیاپی 52). صص: 204- 173.
  20. منصوری، مهرزاد. (1389). «نقش محدودیّت ها و قابلیّت های زبانی در شکل گیری ادبیات منظوم: تحلیل اشعاری از حافظ و شکسپیر». پژوهش ادبیات معاصر جهان. شمارة 60. صص: 112- 93.
  21. مهاجر، مهران؛ نبوی، محمّد. (1393). به سوی زبان شناسی شعر. تهران: آگه.
  22. وحیدیان کامیار، تقی. (1386). دستور زبان فارسی (1). تهران: سمت.
  23. وفایی، عباسعلی. (1392). دستور توصیفی، بر اساس واحدهای زبان فارسی. تهران: سخن.
  24. Baker, Mona. (1992). In other Words: A Course on Translation. London: Routledge.
  25. Eggins, Suzzane. (2004). Introduction to Functional Linguistics. London: Pinter Publications.
  26. Givon, Talmi. (1984). Syntax: A Functional- Typological Introduction. Vol 1. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
  27. Halliday, Michael.(1994). Introduction to Functional Grammar. London: Edvard Arnold Publication.
  28. Halliday, Michael. (2002). On Grammar. London & New York: Continuum.
  29. Halliday, Michael & Matthiessen, Chritian. (2004). An Introduction to Functional Grammar. 3 Edition. London: Edward Arnold Publishers Ltd.
  30. Halliday, Michael. (1967). Notes on transitivity & theme in English: Part 2. Journal of Linguistics. No. 3. Pp. 199- 244.
  31. Lambrecht, Knud. (1994). Information Structure & Sentence Form. London: Cambridge University Press.
  32. Matthiessen, Christian. (1992). Advances in Systematic Linguistics, Recent Theory & Practice. London: Pinter.
  33. Thompson, Eric Geoff. (2004). Introducing Functional Grammar. London: Arnold.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های دستوری و بلاغی
دوره 13، شماره 23
آبان 1402
صفحه 183-203

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار