بررسی شخصیّت‌های شاهنامه بر اساس نظریات روان‌شناسی کرچمر و شلدون

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

2 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

چکیده

«ارنست کرچمر (Ernest Kerchmer)» روانپزشک آلمانی با توجه به اندازه‌گیری‌های بدنی، همچون پهنای شانه‌ها، لاغری یا چاقی، افراد را به سه تیپ فربه تنان (pyknic) ، لاغر تنان (asthenic)  و سنخ پهلوانی (athletic) تقسیم کرد؛ پس از آن نیز «ویلیام شلدون (William Sheldon) » دانشمند آمریکایی، با استفاده از روش‌های آماری و با توجه به رشد بیشتر هر کدام از لایه‌های جنینی، سه جنبه شخصیّتی با عنوان‌های: اکتومورف (Ectomorph) ، مزومورف (Mesomorph) و اندومورف (Endomorph) در افراد مشخص کرد. شخصیّت‌های اصلی شاهنامه را که بالغ بر 57 شخصیّت می‌شود، می‌توان به گونه‌ای در این طبقه‌بندی‌ها قرار داد. بخش اصلی این پژوهش، به توصیف و تحلیل شخصیّت‌های شاهنامه مطابق با تیپ شناسی‌های اشاره شده، می‌پردازد. به بیانی در این تحقیق شخصیّت‌های شاهنامه به عنوان الگوهای ایرانی برای نظریه‌های «کرچمر» و «شلدون» معرفی می‌شوند. به‌نظر می‌رسد که نظریات اشاره شده فقط متعلق به سدۀ بیستم میلادی نیست و حتی در قرن‌های دور هم کارایی و کاربرد داشته‌اند. ماحصل تحقیق نشان می‌دهد که فردوسی در شاهنامه به تطابق میان رفتار و تیپ فیزیولوژیک شخصیّت‌های داستانش اعتقاد دارد و بین رفتار و تیپ ظاهری شخصیّت‌های شاهنامه سنخیتی به تمام معنا وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Characters in Shahnameh Based on the Psychological Theories of Kretschmer and Sheldon

نویسندگان [English]

  • reza ashrafzade 1
  • zahra safari jendabe 2
1 Full Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Mashahd
2 Ph.D. Graduate in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Mashahd
چکیده [English]

Ernest Kretschmer was a German psychiatrist who classified people with regard to their body features such as shoulder width, thinness or fatness into 3 main types named pyknic (stocky, fat), asthenic (thin, small, weak), and athletic (muscular, large–boned). Later on, William Sheldon who was an American psychologist and numismatist developed a new version of somatotypology by classifying people into endomorphic, mesomorphic, and ectomorphic types, based on statistical methods and the growth of embryonic layers. The main characters in Shahnameh being over 57 ones can be put into this sort of classification. The major part of this study deals with the descriptive analysis of the main characters in Shahnameh in terms of the above-mentioned typology. In another words, the characters of Shahnameh are introduced as the Iranian models for the theories of personality developed by Kretschmer and Sheldon. It seems that the above theories are not confined to the 20th century, but rather they have been relevant and practical even many centuries ago. The results of this study showed that in Shahnameh, Firdowsi believes in correlation between the temperament and physiology type of his characters such that there is a meaningful compatibility between their behavior and apparent look.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kretschmer
  • Sheldon
  • Shanameh
  • Personality
  • Typology
1. آدلر، آلفرد.(1370). روانشناسی فردی. ترجمۀ حسن زمانی شرفشاهی. چاپ اوّل. تهران: تصویر.
2. اخوت، احمد.(1371). دستور زبان داستان. اصفهان: نشر فردا.
3. اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد.(1386).گرشاسبنامه. تصحیح حبیب یغمایی. چاپ اوّل. تهران: دنیای کتاب.
4. امیدسالار، محمود.(1362). «ضحاک پسر مرداس یا ضحاک آدم خوار». مجلۀ ایران نامه. سال دوم. شماره 8 . صص: 339-329.  
5. براهنی، رضا.(1362). قصّه نویسی. چاپ اوّل. تهران: سازمان انتشارات اشرفی.
6. حمیدیان، سعید.(1373). شاهنامهی فردوسی، متن انتقادی چاپ مسکو. چاپ هشتم. تهران: نگاه.
7. خالقی‌مطلق، جلال.(1373). «ضحّاک  و مرداس». مجلۀ ایرانشناسی. سال چهارم. شماره 4. صص: 14-12.
8. خسروی، اشرف؛ طغیانی، اسحاق.(1389). «تحلیل روانکاوانه شخصیّت سودابه و رودابه (یگانه‌های دوسویه شاهنامه)». فصلنامۀ کاوش نامه زبان و ادبیّات فارسی. سال 11. شماره 2. صص: 29-1.
9. راس، آلن.(1373). روانشناسی شخصیّت. ترجمۀ سیاوش جمال‌فر. چاپ اوّل. تهران: بعثت.
10. ستاری، رضا؛ صفارحیدری، حجت و محرابی، منیژه.(1394). «شخصیّت رستم و اسفندیار بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریه‌ی خودشکوفایی مزلو». فصلنامه متن پژوهی ادبی. دورۀ 19. شمارۀ 64. صص: 27-1.  
11. سیاسی، علی اکبر.(1374). نظریههای شخصیّت. چاپ دوّم. تهران: دانشگاه تهران.
12. شاملو، سعید.(1363). مکتبها در روانشناسی شخصیّت. چاپ اوّل. تهران: چهر.
13. عبدالهیان، حمید.(1381). شخصیّت و شخصیّتپردازی در داستان معاصر. تهران: انتشارات آن.
14. ــــــــــــــــــ .(1380). «شیوه‌های شخصیّت‌پردازی». مجلۀ ادبیات داستانی. دورۀ 2. شماره 54. صص: 70 ـ 62.
15. فردوسی، ابوالقاسم.(1374). شاهنامه، چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. 7 جلد. چاپ دوّم. تهران: قطره.
16. قربانی‌پور، زهرا.(1392). «نقد و بررسی روانکاوانه شخصیّت رستم و سهراب (بر اساس داستان رستم و سهراب)». فصلنامۀمطالعات نقد ادبی. دورۀ 8. شماره 32. صص: 155 ـ 120.
17. کریمی، یوسف.(1378). روانشناسی شخصیّت. چاپ پنجم. تهران: ویرایش.
18. مختاری، محمّد.(1369). اسطوره زال. چاپ دوّم. تهران: آگه.
19. مهرکی، ایرج؛ کمارج، مهسا.(1387). «شخصیّت‌پردازی در شاهنامه». نشریه فرهنگ و هنر. شمارۀ 77. صص: 59 ـ 46.
20. میرصادقی، جمال.(1385). عناصر داستان. چاپ چهارم. تهران: سخن.
21. یونسی، ابراهیم.(1383). هنر داستاننویسی. چاپ اوّل. تهران: نگاه.
CAPTCHA Image