ORIGINAL_ARTICLE
سبکشناسی طنز حافظ
سبک طنزپردازی حافظ، برخاسته از محیط اجتماعی حاکم بر قرن هشتم است. حافظ، شاعر مصلحی است که به قصد مبارزه با کژیها و نابسامانیها، تیغ طنز خود را بر غدّۀ ریا فرود آورده است. از لحاظ سطح فکری، طنز انتقادی او درونگراست و به طنز اجتماعی، مذهبی، فلسفی و سیاسی تقسیم میشود؛ زبان انتقادی او عفیف، غیرمستقیم و آراسته به انواع صناعت و بلاغت ادبی است. سطح ادبی اشعار طنزآمیز او همچون محتوا، متعالی است. مهمترین شگردهای طنزآفرینی او عبارتند از: متناقضنمایی، ایهام، کنایه، استعارۀ تهکمیه.
https://jls.qom.ac.ir/article_986_ca1d421889ae646ebdb5dc5e274869a4.pdf
2016-03-20
9
27
10.22091/jls.2016.986
سبک
طنز
متناقضنمایی
ایهام
کنایه
حافظ
خدابخش
اسداللهی
kh.asadollahi50@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه محقّق اردبیلی
LEAD_AUTHOR
اعظم
لطفی
2
کارشناس ارشد، دانشگاه محقّق اردبیلی
AUTHOR
1. القرآن الکریم.
1
2. آرینپور، یحیی. ( 1382). از صبا تا نیما (ج دوم). تهران: انتشارات زوّار.
2
3. اسلامی ندوشن، محمد علی. (1381). چهار سخنگوی وجدان ایران. تهران: انتشارات قطره.
3
4. پلارد، آرتور. (1383). طنز. (ترجمۀ سعید سعید پور). تهران: انتشارات مرکز.
4
5. پورنامداریان، تقی. ( 1384). گمشده لب دریا. تهران: انتشارات سخن.
5
6. حافظ، شمسالدین محمد. (1371). دیوان. تهران: انتشارات اساطیر.
6
7. -----------------. (1380). دیوان غزلیات حافظ. تهران: انتشارات صفیعلیشاه.
7
8. خرمشاهی، بهاءالدین. ( 1373). حافظ نامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
8
9. --------------. (1383). حافظ حافظة ماست. تهران: انتشارات قطره.
9
10. --------------. (1387). حافظ. تهران: انتشارات طرح نو.
10
11. رجایی، محمد خلیل. ( 1379). معالم البلاغه: معانی و بیان و بدیع. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
11
12. --------------. (1387). از کوچۀ رندان. تهران: انتشارات امیرکبیر.
12
13. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: انتشارات آگاه.
13
14. ------------------. (1372). مفلس کیمیافروش. تهران: انتشارات سخن.
14
15. ------------------. (1385). این کیمیای هستی. (به اهتمام ولی الله درودیان). تبریز: انتشارات آیدین.
15
16. ------------------. (1386). قلندریه در تاریخ. تهران: انتشارات سخن.
16
17. علوی مقدم، محمد(1383). معانی و بیان. تهران: انتشارات سمت.
17
18. غنی، قاسم. (1375) بحث در آثار و افکار و احوال حافظ. تهران: انتشارات زوّار.
18
19. فتوحی، محمود. (1392). سبکشناسی. تهران: انتشارات سخن.
19
20. کازرونی، سید احمد. (1389). طنزگونههای ادب فارسی و انواع آن. فصلنامة بهار ادب (سبک شناسی تخصصی نظم و نثر)، 4 (11).
20
21. مرتضوی، منوچهر. (1370). مکتب حافظ. تبریز: انتشارات ستوده.
21
22. نیکوبخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و تحلیل مجموعه سرودههای محمّد زُهری با تأکید بر محتوا و درونمایه
در دورة معاصر، نیما یوشیج با درک عمیق نسبت به اوضاع ادبی، اجتماعی و سیاسیِ جامعه ایران، راهی نو در شعر فارسی میگشاید و پس از او شاعران بسیاری در جهت پویایی این شیوة تازه گام برمیدارند. محمّد زُهَری، شاعر کوتاهترین طرح فارسی یکی از این شاگردان مکتب نیمایی است. او به جهت حضور مستمر در میدان سه دهه شعر معاصر و چاپ مجموعههای مختلف با مهندسی و سبک ویژه و استقلالِ شاعرانگی چهرهای ممتـاز دارد؛ به گـونهای که در جریانشناسی شعر نو و بررسی همه جانبة سیر تکاملی آن، توجّه به آثار وی اجتنابناپذیر است. پژوهش حاضر در پی آن است تا ضمن تبیین فعالیت های ادبی زهری و جایگاه او در جریانهای شعری معاصر، به شیوه تحلیلی و توصیفی به ریخت شناسی و تحلیل آثار وی به ویژه از دیدگاه محتوا بپردازد و گفتمان فکری غالب در هر یک از آنها را تبیین نماید. رویکرد مینیمالیستی زهری و حرکت تدریجی او در تاکتیکهای شاعرانه نظیر فاصله گرفتن از فضای آرکائیک در فرم و مصالح زبان و نیز رهایی یافتن از سیطرة افاعیل عروضی تا رسیدن به زبانی نرم و تغزّلی، از دیگر مسائلی است که در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
https://jls.qom.ac.ir/article_987_b766de49f7e45f9776081740f3ff2738.pdf
2016-03-20
29
53
10.22091/jls.2016.987
زُهری
شعر نو
ریخت شناسی
نقد
محتوا
ساختار
عباس
حسنپور
1
کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دبیر دبیرستانهای آمل
LEAD_AUTHOR
علیرضا
قاسمی
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه گیلان
AUTHOR
ابراهیم
فلاح
3
استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری
AUTHOR
1. اخوان ثالث، مهدی. (1384). جزیرهای در خشکی زمانه، حریم سایههای سبز : (جلد اوّل مقالات).( چاپ سوم)، تهران: انتشارات زمستان و مروارید.
1
2. انزابینژاد، رضا. (1358). زهری از جزیره تا پیر ما گفت، نگین، 165، 37-42.
2
3. زهری، محمّد. (1381). برای هر ستاره (مجموعه کامل اشعار و برگزیده موضوعی نقدها). تهران: انتشارات توس.
3
4. --------- . (1374). درباره نیما، چیستا. 118 و 119، 618-621.
4
5. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1387). ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت (چ سوم). تهران: انتشارات سخن.
5
6. عابدی، کامیار. (1374). به فردا (محمّد زهری: زندگی، آثار و شعر). چیستا. 118 و 119، 607-613.
6
7. عابدینی، فرهاد. (1356). سیری در سرودههای زهری (1). نگین. 154، 35-36.
7
8. -----------. (1357). سیری در سرودههای زهری (2) . نگین. 155، 28-30.
8
9. عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّد. (1383). تذکرهالاولیاء (چاپ چهاردهم).( تصحیح دکتر محمّد استعلامی. تهران: انتشارات زوّار.
9
10. قیصری، ابراهیم. (1383). برای هر ستاره. ادبیّات و فلسفه. 83.، 94-101.
10
11. کیانوش، محمود. (1350). زهری در آفتاب و باران. نگین. 80.، 19-24.
11
12. لنگرودی، شمس.( 1371). تاریخ تحلیلی شعر نو (ج. دوم). تهران: مرکز.
12
13. مشیری، فریدون. (1374). روبهرو. چیستا. 118 و 119، 597- 604.
13
14. میرصادقی، میمنت. (1353). کتابشناسی شعر نو در ایران. تهران: انجمن کتاب.
14
15. یاحقی، محمّدجعفر. (1375). چون سبوی تشنه: تاریخ ادبیّات معاصر فارسی (چاپ سوم). تهران: جامی
15
ORIGINAL_ARTICLE
روابط بینامتنی رمان «فریدون سه پسر داشت» با داستان «فریدون» در شاهنامه
نقد بینامتنی به تحلیل و بررسی روابط متون میپردازد و با توجه به ویژگیهای رمانهای پست مدرن، تحلیل بینامتنی این متون ضروری به نظر میرسد. جریان سیال ذهن، بازگشت به گذشته و به نقد کشیدن آن، حضور شخصیتهای تاریخی، بینامتنیت، درگیر شدن خواننده با متن، تأکید بر بینهایت بودن معنا و عدم قطعیت از ویژگیهای رمانهای پست-مدرن است. عباس معروفی از جمله نویسندگانی است که در مجموعهی آثارش مانند پیکر فرهاد، سفونی مردگان و سال بلوا و فریدون سه پسر داشت و غیره گرایش آشکاری به مؤلفههای پست مدرن دارد. پژوهش حاضر، بر مبنای نظریههای بینامتنیت بویژه منطق گفتگویی به تحلیل رمان « فریدون سه پسر داشت» که با داستان پادشاهی فریدون در شاهنامه رابطهی گفتگویی دارد، پرداخته است. نتیجهی این بررسی نشان میدهد که نویسنده با تکیه بر اقتدار اسطورهی فریدون و پسرانش در شاهنامه، جدال همیشگی بشر بر سر تصاحب قدرت را به نمایش بگذارد. همچنین از مجموعهی دلالتهای ضمنی و معناشناختی، کارناوال گرایی و چندصدایی موجود در رمان، تفسیر و خوانشی دیگرگونه از داستان پادشاهی فریدون شاهنامه حاصل میشود.
https://jls.qom.ac.ir/article_957_ea0602508c8ae73408b1c2ed4fccc9a4.pdf
2016-03-20
55
83
10.22091/jls.2017.531.1003
بینامتنیت
باختین
دلالتهای معناشناختی
عباس معروفی
فریدون سه پسر داشت
شاهنامه
عبدالله
حسن زاده میرعلی
hasanzadeh.mirali@yahoo.com
1
دانشیار گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه سمنان
LEAD_AUTHOR
حسن
اکبری بیرق
h.akbaribairagh@gmail.com
2
دانشیار گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه سمنان
AUTHOR
فاطمه
زمانی
f.zamani@semnan.ac.ir
3
دانشجوی دکتری گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه سمنان
AUTHOR
1. احمدی، بابک. (1370). ساختار و تاویل متن ( نشانه شناسی و ساختار گرایی). تهران: مرکز.
1
2. باختین، میخاییل. (1387). تخیل مکالمهای: گفتارهای درباره رمان. (ترجمه آذر رؤیا ). تهران: نشر نی.
2
3. تودوروف، تزوتان. (1377). منطق گفتگویی. (ترجمه داریوش کریمی). تهران: نشر مرکز.
3
4. حسین زاده، حمزه. ( 1384 ). ضحاک از اسطوره تا واقعیت. تهران: ترفند.
4
5. رستگار فسایی، منصور. ( 1379). اژدها در اساطیر. تهران: توس.
5
6. رضابیگی، مریم، ایرانی، محمد و قربانی، مریم. (1391). بینامتنیت و دور باطل: دو مؤلفهی پسانوگرایی در پیکر فرهاد، نقد ادبی. 5 (20). 121-142.
6
7. روزنبرگ، دونا. (1378). اساطیر جهان، داستانها و حماسهها (جلد 1). (ترجمه عبدالحسین نوشین). تهران: اساطیر.
7
8. سخنور، جلال. (1387). بینامتنیت در رمانهای پیتر آکروید. پژوهشنامهی علوم انسانی، 58، 65- 78.
8
9. سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. (ترجمۀ عبّاس مخبر). تهران: طرح نو.
9
10. فردوسی، ابوالقاسم. (1373). شاهنامه: متن انتقادی از روی چاپ مسکو. (به کوشش سعید حمیدیان). تهران: نشر قطره.
10
11. کزازی، میر جلال الدین. (1379). نامه باستان: ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی. تهران: سمت.
11
12. معروفی، عباس. (1380). فریدون سه پسر داشت (چاپ دوم).کلن.
12
13. مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر). تهران: فکر روز.
13
14. .......................... (1388). جویس و منطق مکالمه. پژوهش زبانهای خارجی دانشگاه تهران. 15، 19- 29.
14
15. مکاریک، ایرنا ریما. (1388). دانشنامه نظریههای ادبی معاصر. (ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی). تهران: آگه.
15
16. نامور مطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیت نظریه و کاربردها. تهران: سخن.
16
17. Allen, Graham. (2000). Intertextuality. London: Routledge.
17
18. Bloom, Harold. (1973). The Anxiety of Influence: A theory of Poetry. Oxford University Press.
18
19. .. ........................... (1979. (Deconstruction and criticism. London: Longman
19
20. Lodge, David. (2000). Modern criticism and theory. Revised by Nigel Wood. New York: Pearson Education.
20
21. Gignoux, Anne Claire. (2005). Initiation à l'intertextualité .Paris: Ellipses
21
22. Panagiotidou, Maria-Eirini. (2011), A Cognitive Approach to Intertextuality: the case of semantic intertextual frames, Newcastle Working Papers in Linguistics .17, 173- 188.
22
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی زبان در غزل نظیری نیشابوری
در مقاله حاضر، نویسنده با بیان اینکه پس از حدود یک قرن فترت در شعر سدة نهم، سبک هندی حرکت تازه ای را در شعر و به تبع آن در زبان فارسی پدید آورد، به جستجوی عوامل این نو شدگی در شعر نظیری - به عنوان یکی از نمایندگان برجستة این سبک- میپردازد و از طریق بررسی200 غزل وی و جمع آوری نمونههای متعددی از این نوع تحولات زبانی و تجزیه و تحلیل ساختاری آنها، نشان میدهد که شاعر چگونه در شعر خود تلاش میکند تا زبان شعرش را با مضامین نو همگام کند؛ به عبارتی، چون شاعر برای بیان مضامین تازه نیازمند زبانی تازه است، راه های مختلفی از قبیل واژه سازی، تغییر در کاربرد کلمات رایج، معادل سازی، وام گیری از زبان محاوره، ساخت ترکیبهای غنی شده و خروج از هنجارهای دستوری زبان را می آزماید. برخی از این شیوهها مانند واژه سازی و تغییر در کاربرد کلمات رایج، زبان شعر وی را غنیتر میسازد، اما برخی دیگر نظیر خروج از هنجارهای صرفی و نحوی اغلب با موفقیت همراه نبوده، سبب ابهام و سستی زبان شعری او می گردد.
https://jls.qom.ac.ir/article_988_68da40537a260626f79ce1b649837bac.pdf
2016-03-20
85
107
10.22091/jls.2016.988
نظیری
سبک هندی
هنجار گریزی
واژه آفرینی
برجسته سازی
غزل
عصمت
خوئینی
1
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه خوارزمی تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در ساختارهای لفظی و معنایی شعر عسجدی مروزی
چکیده :حکیم عسجدی مروزی از جمله شاعرانی است که در تذکرهها و سفینهها نامی نیک از خود به یادگار نهاده است و گاه تذکره نویسان نام او را همردیف شاعرانی بزرگ چون حکیمطوس، منوچهری، عنصری آوردهاند و سبک سیاق نوشتاری وی را مورد ستایش قرار دادهاند.آنچه از وی بر جای مانده برگرفته از تذکرهها و آثار سایر ادیبان و شاعران میباشد؛ با توجه به این که اشعار او تا کنون مورد پژوهش و بررسی قرار نگرفته است نگارنده در این نوشتار بر آن است شناختنامهای مختصر از سبک و سیاق نوشتاری این شاعر بزرگ ارائه نماید و کارکردهای زیبایی شناختی اشعار اورا مورد بررسی قرار دهد.از آنجا که اشعار به دست آمدۀ وی پراکنده و محدود میباشد شاید نتوان به طور کامل شاکلۀ لفظی وی را تشریح نمود،ولی میتوان تا حدودی ساختار نوشتاری و تصویری و تکنیکی وی را بازگو کرد . در این مقاله تخیل و تصویر پردازی و همچنین شیوۀ به کارگیری عناصر نظم آفرین مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و از دریچۀ اشعار به دست آمده شاکلۀ فکری وی تبیین گردیده است. همچنین با بررسی مختصات زبانی و شکل شناسی اشعار وی ساختارهای لفظی و معنایی وجوه هنری اشعار عسجدی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
https://jls.qom.ac.ir/article_899_bbccee1416c4028043ea0d9abda52cdf.pdf
2016-03-20
109
135
10.22091/jls.2017.684.1008
عسجدی
شعر
ساختار
لفظ
معنا
علیرضا
شعبانیان
alireza_shabaniyan@yahoo.com
1
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
1. اخوان، مهدی. (1369). بدایع و بدعت ها و عطا و لقای نیما یوشیج. تهران: بزرگمهر.
1
2. اسدی طوسی، ابومنصور احمد بن علی. (1365). لغت فرس. (تصحیح فتح اله مجتبائی و علی اشرف صادقی). تهران: خوارزمی.
2
3. براهنی، رضا. (1371). طلا در مس (جلد اول)، تهران: زریاب .
3
4. سمرقندی، دولتشاه. (1371). تذکره الشعرا. تهران: بارانی.
4
5. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1370). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نشر آگاه.
5
6. ------------------ . (1384). موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه.
6
7. عسجدی مروزی. (1348) . دیوان. (تصحیح شهاب طاهری). تهران: ابن سینا.
7
8. -----------. (1394). دیوان. (تصحیح علیرضا شعبانیان). تهران: سوره مهر.
8
9. عوفی، محمد. (1361 ). لباب الالباب. تهران: فخررازی.
9
10. مصفا، مظاهر. (1335). پاسداران سخن .تهران: سینا.
10
11. هدایت، رضا قلیخان. (1382). مجمع الفصحاء (جلد اول). (به کوشش مظاهر مصفا). تهران: سپهر .
11
12. همایی، جلال الدین. (1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: نشر هما.
12
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل سبک شناسی هجویّات حُطیئه
هر یک از گونههای ادبی دارای ویژگیهای سبکی خاصی هستند که شناخت سبکِ آنها موجب حصول درک درستتری از آنها خواهد شد. هجویه سرایی به عنوان یکی از این گونههای ادبی، بارها مورد توجه شاعران واقع شده و آثار قابل ملاحظهای در این نوع بوجود آوردهاند. یکی از مشهورترن سرایندگان و سرآمدان این نوع ادبی حطیئه است که آثار قابل توجهای در این زمینه دارد. مقاله حاضر بر آن است تا ضمنِ بررسی ویژگیهای سبکی هجویات حطیئه، آنها را از نظر سطوح ادبی، فکری، زبانی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در سطح ادبی، علم بیان و همچنین صنایع لفظی و معنوی مورد بررسی قرار گرفته؛ در سطح فکری، بنمایههای فکری و همچنین مضامین هجوی شاعر بررسی میشود و نهایتا در سطح زبانی، ویژگیهای زبانی و موسیقایی اشعار هجوی شاعر مورد واکاوی قرار میگیرد، تا به واسطه این عوامل، شناخت هر چه بهتر و دقیقتری از هجویات حطیئه به دست آمده و زمینة مطالعه و فهم بهتر این نوع از اشعار را فراهم سازد.
https://jls.qom.ac.ir/article_989_d6a0491658de4752294a5dae3bd818be.pdf
2016-03-20
137
162
10.22091/jls.2016.989
سبکشناسی
هجو
حطیئه
ویژگی زبانی
ویژگی موسیقایی
بن مایه
حسین
شمس آبادی
1
استادیار گروه زبان وادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
محمد
غفوری فر
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد
AUTHOR
علیرضا
حسینی
3
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد
AUTHOR
1. الاصفهانی، ابوالفرج. (1928 ). الاغانی. قاهره: دارالکتب.
1
2. امین پور، قیصر. (1384). سنت و نوآوری در شعر معاصر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2
3. بهار، محمد تقی. (1346). سبک شناسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.
3
4. جبران محمود. ( 1967). بیروت: الرائد.
4
5. الجمحی، محمد بن سلام. (بیتا ). طبقات فحول الشعراء.( شرح محمود محمد شاکر). بیروت: مطبعة دار المعارف.
5
6. ----------------- . طبقات الشعراء: مع مقدمة تحلیلیه للکتاب و دراسة نقدیة منذ الجاهلیة الی عصر الاسلام. بیروت: دار النهضة العربیة، (اعداد اللجنة الجامعیة لنثر التراث العربی).
6
7. حسین محمد، محمد. (1389/ 1970). الهجاء و الهجاؤون فی الجاهلیة (الطبعة الثالثة).بیروت: دار النهضة العربیة.
7
8. الحطیئه. ( 2005 ). الدیوان. بیروت: دارالمعرفه.
8
9. الحطیئه.( 1958). الدیوان، الطبعة الأولی، شرح ابن السکیت و السکری و سجستانی. ( تحقیق: نعمان طه). قاهره: مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
9
10. سامی، الدهان. (1957). الهجاء، فنون الادب العربی: الفن الغنایی. (الطبعة الثانی). قاهره: دارالمعارف.
10
11. السلطان، جمیل. ( 1968 ). الحطیئه. بیروت: دارالانوار.
11
12. سیما داد. ( 1371). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.
12
13. شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1370 ). موسیقی شعر (چاپ چهارم). تهران: انتشارات آگاه.
13
14. ------------------. ( 1372 ). مفلس کیمیا فروش. تهران: نشر مرکز.
14
15. شمیسا، سیروس. (1375). کلیات سبکشناسی ( چاپ چهارم). تهران: انتشارات فردوس.
15
16. عبدالجلیل، جان محمد. (1381). تاریخ ادبیات عرب. (ترجمه آذرتاش آذرنوش). تهران: امیرکبیر.
16
17. غلامرضایی، محمد. (1382). سبک شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو. تهران: انتشارات جامی.
17
18. الفاخوری، حنا. (1427/1385). الجامع فیالتاریخ الادب العربی. قم: الطبعة الثالثة، ذوی القربی.
18
19. فرخ، عمر. (1984). تاریخ الادب العربی: الادب القدیم (الطبعة الخامسة). بیروت: دارالعلم للملایین.
19
20. فیروز آبادی، مجد الدین محمد.( بیتا ). القاموس المحیط. قاهره: دار الکتب.
20
21. کاسب، عزیز الله.(1366). چشم انداز تاریخی هجو. تهران: مولف.
21
22. معلوف، لویس. ( 1384 ). المنجد فی اللغة. قم: انتشارات دار العلم.
22
23. معین، محمد. (1389). فرهنگ فارسی. تهران: نشر سرایش.
23
24. ابن منظور. (1992). لسان العرب. بیروت: دار الاحیاء التراث الاسلامی.
24
25. نیکوبخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
25
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انواع استعاره در غزلیات حافظ شیرازی بر مبنای زبانشناسی شناختی
چکیده در زبانشناسی شناختی که از مکتب های نوین زبانشناسی است، استعاره پدیده ای زبانی به طور عام و زبان ادبی به طور خاص نیست، بلکه پدیدهای شناختی و ذهنی است و آنچه در زبان ظاهر میشود، صرفاً نمودی از این پدیده ذهنی است و در واقع، استعارههای ادبی و زیباییشناختی فقط زیرمجموعهای از استعارهاند. در این پژوهش که به روش تحلیلی و توصیفی انجام گرفته است، سعی بر آن بوده است که با استفاده از رویکرد زبانشناسی شناختی به بررسی انواع استعاره در غزلیات حافظ شیرازی پرداخته شود. بدین منظور پس از مطالعه غزلیات، موارد استعارههای هستی شناسانه، ساختی و جهتی مشخص شدند و از نظر کمی و کیفی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که شاعر به ترتیب از این استعارهها با بسامد فراوانی 85/77%، 24/15% و 91/6% استفاده کرده است. مطالعات بیشتر نشان داد که وی از اسم نگاشتهای عاشقانه، عارفانه، رندانه، مدحی و فلسفی در بیان استعارههای هستی شناسانه و از جهتهای راست، درون، بیرون، کنج، بلند، پیش، فراز، زیر، اوج، بن، سر و دور برای بیان مفاهیم استعارههای جهتی استفاده کرده است.
https://jls.qom.ac.ir/article_958_937f5d5fc83ce573c60b9b513464c71c.pdf
2016-03-20
163
185
10.22091/jls.2017.734.1010
زبانشناسی شناختی
استعاره هستی شناسانه
استعاره ساختی
استعاره جهتی
حافظ
محمود
عباسی
abbasi3658@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
AUTHOR
حسین
صادقی
hosayn1363@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان دانشکده ادبیات و علوم انسانی
LEAD_AUTHOR
جواد
شیروانی
javad.shirvani86@gmail.com
3
دانشجوی دکتری دانشگاه سیستان و بلوچستان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
از جهان نگری تا کاربرد صنایع بدیعی در غزلیّات چهار تن از شاعران مکتب تصوّف
تفاوت در کاربرد صنایع بدیعی در دورههای مختلف شعر فارسی یکی از موضوعاتی است که کمتر بدان توجه گردیدهاست؛ بررسی سبکهای شعر فارسی نشان میدهد که در برخی از این دورهها بسامد و کاربرد برخی صنایع ادبی بیش از سایر صنایع بودهاست به عنوان مثال در اشعار دورۀ خراسانی کمتر نمونهای برای ایهام دیده میشود حال آنکه کاربرد این صنعت در سبک عراقی تبدیل به یکی از شاخصههای سبکی دورۀ مذکور گردیدهاست. برای یافتن پاسخ این مسئله باید از رویـکردهای جامعـهشناسانه یاری جست؛ در مقالۀ حاضر نویسندگان با استفاده از نظریۀ ساختارگراییتکوینی لوسین گلدمن، که میکوشد ارتباط میان ساختارهای ادبی و جهاننگری پدیدآورندگان آن را کشف نماید، کوشیدهاند تا پاسخی برای مسئلۀ مذکور ارائه دهند.بررسی جامعهشناسانۀ شعر چند تن از شاعران دورۀ عراقی چون مولوی، عطار، عراقی و... که میتوان آنها را اصلیترین شاعران سبک عراقی دانست، گویای آن است که الف: جهانبینی متأثر از افکار درونگرایانه در این دوره، که به اقتضای فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه بوده است، اصلیترین دلیل برتری کمّی کاربرد صنایع معنوی نسبت به صنایع لفظی بوده است ب: جهانبینی صوفیانه و مفهومگرایانهی این شاعران سبب بیتوجهی هر چه بیشتر این شاعران به صنایع بدیعی (حتی در مقایسه با شاعران دورۀ خراسانی چون عنصری و فرخی) گردیدهاست.
https://jls.qom.ac.ir/article_959_5dc2e2d691f72ec422eaf07257f66f55.pdf
2016-03-20
187
222
10.22091/jls.2017.1054.1031
صنایع بدیعی
جهاننگری
ساختارگرایی تکوینی
دورۀ عراقی
ناصر
علیزاده
dr.alizadeh46@yahoo.com
1
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
AUTHOR
کمال
راموز
kamal_ramooz@yahoo.com
2
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی
LEAD_AUTHOR
1. قرآن کریم. ترجمهآیت الله مکارم شیرازی.(1389). قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
1
2. ابوالخیر، ابوسعید. (1366).اسرارالتوحید.(تصحیخ محمدرضا شفیعی کدکنی). انتشارات آگاه.
2
3. احمدی، بابک .(1386). ساختار و تأویل متن (چاپ نهم). تهران: نشر مرکز.
3
4. انوری، حسن. (1382). صدای سخن عشق(چاپ هشتم). تهران: انتشارات سخن.
4
5. پاسکادی، یون. (1381).ساختارگرایی تکوینی و لوسین گلدمن (ترجمه محمد جعفر پوینده)، در مجموعه جامعه، فرهنگ، ادبیات (چاپ سوم). تهران: نشر چشمه.
5
6. پورنامداریان، تقی. (1384). در سایه آفتاب: شعر فارسی و ساخت شکنی در شعرمولوی (ج دوم). تهران: نشر سخن.
6
7. پوینده، محمد جعفر. (1378).نگاهی به جامعه شناس ادبیات. در مجموعه تا دامآخر . (به کوشش سیما صاحبی). تهران: نشر چشمه.
7
8. جورج، امری. (1372). جورج لوکاچ. (ترجمه عزت الله فولادوند). تهران: نشرسمر.
8
9. حافظ، شمسالدین محمد .(1378) .دیوان (چاپ ششم). به اهتمام غنی- قزوینی. تهران: باقرالعلوم .
9
10. -----------. (1382) .دیوان (چاپ سی و چهارم). (به کوشش خطیبرهبر). تهران: انتشارات صفیعلیشاه.
10
11. حلبی، علی اصغر. (1381). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی (چاپ دوم). تهران: انتشارات سخن .
11
12. خرمشاهی، بهاءالدین. (1371). حافظ نامه (چاپ چهارم). تهران: انتشارات علمی- فرهنگی و سروش .
12
13. زرّینکوب، عبدالحسین. (1386). باکاروانحله (چاپ پانزدهم). تهران: انتشارات علمی.
13
14. --------------- . ( 1378). صدای بال سیمرغ. تهران: انتشارات سخن.
14
15. زمانی، کریم. (1377). شرح مثنوی معنوی (چاپ پنجم). تهران: انتشارات اطلاعات.
15
16. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1382). گزیده غزلیّات شمس (چاپ شانزدهم). تهران: انتشارات امیر کبیر.
16
17. -------------------- . (1386) .موسیقی شعر. تهران: انتشارات آگاه.
17
18. شمیسا، سیروس. (1378). نگاهی تازه به بدیع (چاپ یازدهم). تهران: انتشارات فردوس.
18
19. ------------. (1383). نقد ادبی (چاپ چهارم). تهران: انتشارات فردوس.
19
20. -----------. (1374) .سبک شناسی شعر (چاپ هفتم) تهران: انتشارات فردوس.
20
21. عطار نیشابوری؛ فریدالدین. (1371). دیوان. (به کوشش تقی تفضّلی). تهران: انتشارات علمی- فرهنگی .
21
22. --------------------. (1382). منطقالطیر (چاپ نوزدهم). (به کوشش صادق گوهرین). تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
22
23. عراقی، فخرالدین. (1372). کلیات عراقی (چاپ هفتم).(به اهتمام سعید نفیسی). انتشارات کتابخانه سنایی.
23
24. غلامرضایی، محمد. (1377) .سبک شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو. تهران: نشر جامی.
24
25. غنی، قاسم. (1340). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ (چاپ دوم). تهران: انتشارات زوّار .
25
26. فرخی سیستانی. (1363. دیوان. (به اهتمام محمد دبیر سیاقی). تهران: انتشارات زوّار.
26
27. فروزانفر، بدیعالزمان . (1374). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری (چاپ دوم). تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
27
28. گلدمن، لوسین. (1381) .کل و اجزا- فصل اول از بخش نخست خدای پنهان-( ترجمه محمد جعفر پوینده)، در جامعه، فرهنگ، ادبیات. (چاپ سوم). تهران: نشر چشمه.
28
29. ----------. (1371). جامعه شناسی ادبیات (دفاع از جامعه شناسی رمان). (ترجمه محمد جعفر پوینده). تهران: نشر هوش و ابتکار.
29
30. لنار، ژاک. (1378) .جامعهشناسیِ ادبیات و شاخههای گوناگون آن (ترجمه محمد جعفر پوینده). در مجموعه تا دام آخر. (به کوشش سیما صاحبی). تهران: چشمه.
30
31. لوکاچ، جورج. (1377) . دربارهی پیروزی رئالیسم. (ترجمه محمد جعفر پوینده). در مجموعه درآمدی بر جامعهشناسیِ ادبیات. تهران: انتشارات نقش جهان.
31
32. لووی، میشل و نعیر، سامی. (1381). مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن.(ترجمه محمد جعفر پوینده). در مجموعه جامعه، فرهنگ، ادبیات. تهران: نشر چشمه.
32
33. ماکوزه، هربرت. (1381). چند نکته کلی درباره لوسین گلدمن. (ترجمه محمد جعفر پوینده). در مجموعه جامعه، فرهنگ، ادبیات. تهران: نشر چشمه.
33
34. مرتضوی، منوچهر. (1365). مکتب حافظ (چاپ دوم). تهران: انتشارات توس.
34
35. مولویبلخی، جلالالدین .(1381). فیهمافیه (چاپ نهم). (تصحیح بدیعالزمان فروزانفر) . تهران: انتشاراتامیرکبیر.
35
36. ---------------- . (1363). غزلیّات شمس (جلد سوم). (تصحیح بدیعالزمان فروزانفر). تهران: انتشارات امیرکبیر.
36
37. ---------------- . (1385). مثنوی معنوی (چاپ هشتم). (به کوشش عبدالکریم سروش). (2جلد)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
37
38. نعیر، سامی. (1381). صورت و فاعل در آفرینش فرهنگی. (ترجمه محمد جعفر پوینده). در مجموعه جامعه، فرهنگ، ادبیات. تهران: نشر چشمه.
38
39. همایی، جلال الدین. (1384). فنون بلاغت وصناعات ادبی (چاپ بیست و چهارم) تهران: نشر هما.
39
40. ----------------. ( 1385). مولوینامه (مولوی چه میگوید (چاپ دهم). تهران: انتشارات هما.
40
41. یوسفی، غلامحسین.(1369).چشمه روشن. تهران: انتشارات علمی.
41
ORIGINAL_ARTICLE
علم معانی در گذر از سبکهای شعر فارسی
علم معانی یکی از شاخههای اصلی علوم بلاغی است که میکوشد با معرفی ظرفیتهای زبانی، پیوندی ماندگار بین آثار ادبی و مخاطبان آن برقرار کند. از این رو بررسی چگونگی پیوند آثار ادبی و خالقان آن با ذوق مخاطبان دورههای گوناگون، موضوع اصلی این علم است. از آنجایی که شیوههای شعری و ذوق مخاطبان، دگرگونیهای بسیار میپذیرد، بایسته است مباحث علم معانی نیز متحول شود. این مقاله کوشیده است در قالب نمونههای شعری از سبکهای مختلف در شیوهای توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، فراز و فرودهای علم معانی را در گذر از سبکهای شعری مورد بررسی قرار دهد و به این پرسش پاسخ دهد که آیا علم معانی پا به پای تحولات شعری و دگرگونی ذائقه مخاطبان شعر فارسی متحول شده است؟ پژوهش حاضر نشان میدهد که علیرغم دگرگونیهای بسیار در زمینههای وزن، معنا، زبان، سبک و مخاطب شعر فارسی، تحولات چندانی در علم معانی به وجود نیامده است. از این رو از میزان کارآمدی این علم در نقد بلاغی شعر فارسی کاسته شده است. بدیهی است ارائه نمونههای عملی از بررسی جنبههای بلاغی اشعار سبکهای مختلف میتواند نقاط قوت و ضعف علم معانی را آشکار سازد و زمینه را برای تحول و کارآمدی این دانش فراهم آورد.
https://jls.qom.ac.ir/article_960_f8cf69f501eed5e3e3548273402b6a3a.pdf
2016-03-20
223
240
10.22091/jls.2017.967.1024
بلاغت فارسی
سبکهای شعر فارسی
علم معانی
نقد بلاغی
یحیی
کاردگر
kardgar1350@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
1. اخوان ثالث، مهدی. (1375). آخر شاهنامه (چاپ سیزدهم) تهران: مروارید.
1
2. ------------. (1373). حریم سایههای سبز (جلد دوم). زیر نظر مرتضی کاخی. تهران: زمستان.
2
3. حافظ شیرازی. (1371). دیوان غزلیات (چاپ دهم). (به کوشش خلیل خطیب رهبر). تهران: صفیعلیشاه.
3
4. حسنپور آلاشتی، حسین. (1384). طرز تازه. تهران: سخن.
4
5. خرمشاهی، بهاءالدین. (1372). حافظ نامه (چاپ پنجم). تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
5
6. دبیرسیاقی، سیدمحمد. (1376). معانی و بیان (تقریرات استاد بدیعالزمان فروزانفر). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
6
7. رازی، شمس قیس. (1373). المعجم فی معاییر اشعارالعجم. (به کوشش سیروس شمیسا). تهران: فردوس.
7
8. رضانژاد، غلامحسین. (1367). اصول علم بلاغت. تهران: الزهراء.
8
9. سعدی شیرازی. (1377). گلستان (چاپ پنجم). تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
9
10. شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1353). مقدمهای کوتاه بر مباحث طویل بلاغت. خرد و کوشش. 15، 47-78.
10
11. ------------------. (1373). موسیقی شعر (چاپ چهارم). تهران: آگاه.
11
12. صائب تبریزی. (1368). دیوان صائب تبریزی (جلد پنجم). به کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
12
13. صفوی، کورش. (1383). از زبانشناسی به ادبیات جلد دوم: شعر. تهران: سوره مهر.
13
14. ---------- . (1382). درآمدی بر معنیشناسی (چاپ دوم). تهران: سوره مهر.
14
15. عباس، محمد. (1387). عبدالقاهر جرجانی و دیدگاههای نوین در نقد ادبی. (ترجمه مریم مشرف). تهران: نشر چشمه.
15
16. گلچین معانی، احمد. (1373). فرهنگ اشعار صائب (جلد اول). (چاپ دوم). تهران: امیر کبیر.
16
17. منوچهری دامغانی. (1370). دیوان منوچهری دامغانی. (به اهتمام سید محمد دبیرسیاقی). تهران: زوار.
17
18. نادرپور، نادر. (1381). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
18
19. همایی، جلالالدین. (1374). معانی و بیان (چاپ سوم). (به کوشش ماهدخت بانو همایی). تهران: نشر هما.
19
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سبک شناسی رباعیات مهستی گنجوی
سبک رباعیات مهستی گنجوی چکیده: مهستیِ گَنجَوی(490 -577ق.) بانوی شاعر ایرانی در سده ششم هجری، پس از خیام برجستهترین رباعیسرای ایران به شمار میآید.وی را همچنین پایهگذار مکتب«شهر آشوب»در قالب رباعی شناختهاند که بعدها در عصر صفوی رواج بیشتر یافته. در شعر مهستی وجود فعلها و واژگان فارسی کهن؛ مثل: بخسبم، آهیخت، پار، تنک خام؛ تلفظهای کهن، مثل قافیه خوش با آتش و کَش نیز کاربرد بایستن و شایستن در معنای تام دلالت بر تأثیر پذیری شاعر از سبک خراسانی است. ایهام،شهر آشوب،مراعات نظیر،کنایه ،تشبیهات مرکب و تفضیل و حسن تعلیل و ایهام هنری وجناس بخصوص مرکب از جمله آرایه های برجسته رباعیات مهستی است. در میان اشعار شاعر بسامد مضمونهای غنایی و ارج نهادن به مقام معشوق، اندیشه خیامی و خوش باشی، شهر آشوبها، نکته های طنز آمیز و هزلیات قابل تأمل است. در این مقاله سعی بر این است تا سبک رباعیات مهستی در سه لایه زبانی و ادبی و فکری تحلیل شود.واژگان کلیدی: مهستی گنجوی،شعر سده ششم هجری،رباعی،سبک شناسی
https://jls.qom.ac.ir/article_961_bfe110172e68c61cf454baeccfa77fb3.pdf
2016-03-20
241
268
10.22091/jls.2017.1536.1071
مهستی گنجوی
شعر سده ششم هجری
رباعی
سبک شناسی
محمدرضا
نجاریان
reza_najjarian@yahoo.com
1
دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
1. احمدی گیوی، حسن. (1384). دستور زبان فارسی فعل. تهران: نشر قطره.
1
2. نصیری، محمدرضا. (1384). اثر آفرینان ( ج5) تهران: انجمن مفاخر فرهنگی.
2
3. استوارغلام دانائی. (۱۳۸۲). مهستی گنجوی: خردورزی طغیانگر. وبگاه روزنه.
3
4. انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. (1384). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات فاطمی .
4
5. باقری، مهری. (۱۳۷۳). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر قطره،
5
6. بهار، محمد تقی. (1384). سبک شناسی (چاپ هشتم). تهران: امیر کبیر.
6
7. جاجرمی، محمد بن بدر. (١٣٥٠). مونس الاحرار فی دقایق الاشعار . (ج٢). (به اهتمام میرصالح طبیبی). تهران: انجمن آثار ملی.
7
8. جمال زاده، سید علی. (1341). دیوان مهستی گنجوی. ماهنامه ارمغان، 5، 273-284.
8
9. خطیب رهبر، خلیل. ( ۱۳۶۷). حروف اضافه و ربط. تهران: سعدی .
9
10. خلیل شروانی، جمال. (۱۳۷۵). نزهه المجالس (چاپ دوم) (تصحیح محمدامین ریاحی(. تهران: انتشارات زوار.
10
11. خیام پور، علی. (1338). دستور زبان فارسی(چاپ سوّم.). تبریز: انتشارات کتاب فروشی چهر.
11
12. دولتشاه سمرقندی. (١٣٣٨). تذکرة الشعرا. (به همت محمد رمضانی). تهران: چاپ پیک ایران.
12
13. دهخدا، علی اکبر. (1373 ). لغت نامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
13
14. سهیلی خوانساری، احمد .(۱۳۷۱). رباعیات حکیم مهستی دبیر. تهران: نشر ایران.
14
15. شروانی، خلیل. (١٣٦٦ ). نزهة المجالس. (تصحیح محمدامین ریاحی). تهران: انتشارات زوار.
15
16. شمیسا، سیروس. (1374). سبک شناسی شعر. تهران: فردوس.
16
17. علوی مقدم، مهیار. (1377). نظریه های نقد ادبی معاصر. تهران: انتشارات سمت.
17
18. قیصری، ابراهیم. (1386). مهستی، بزرگ بانوی رباعی، کتاب ماه: ادبیات و فلسفه. 74، 92ـ95.
18
19. گلچین معانی، احمد. (۱۳۴۶). شهرآشوب در شعر فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
19
20. محجوب، محمد جعفر. (1345). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوسی.
20
21. محرابی، معین الدین. (1382). مهستی گنجه ای بزرگترین شاعر رباعی سرا . تهران: انتشارات توس.
21
22. مستوفی، حمدالله. (1364). تاریخ گزیده. (به اهتمام عبدالحسین نوایی). تهران: تهران: انتشارات امیر کبیر.
22
23. مشرف، مریم. (1384). مهستی شناسی. نامه فرهنگستان، 25، 85-101.
23
24. مشیر سلیمی، علی اکبر. (1335). زنان سخنور. تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
24
25. مهستی. ( 1336). دیوان. (به کوشش شهاب. طاهری). تهران: اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ.
25
26. ناتل خانلری، پرویز. (1372). دستورتاریخی زبان فارسی. (به کوشش عفّت مستشار نیا). تهران: انتشارات توس.
26
27. نورزاد، فریدون. (1379). مهستی نامه. تهران: نشر دنیای نو.
27