سعید دامنی؛ اسحاق میربلوچ زائی
چکیده
پژوهش حاضر نقد، بررسی و توصیفِ گونهای از افعال زبان فارسی است که ساختاری متفاوت با سایر افعال در جمله دارند. در مورد این ساخت فعلی بین دستورنویسان زبان فارسی اختلاف نظرهایی وجود دارد که فهم درست و تشخیص آن را با دشواریهایی همراه ساخته است. تأمل در نامهایی که صاحبنظران گرامی بر این گونۀ فعلی نهادهاند، شدت اختلاف نظر و ...
بیشتر
پژوهش حاضر نقد، بررسی و توصیفِ گونهای از افعال زبان فارسی است که ساختاری متفاوت با سایر افعال در جمله دارند. در مورد این ساخت فعلی بین دستورنویسان زبان فارسی اختلاف نظرهایی وجود دارد که فهم درست و تشخیص آن را با دشواریهایی همراه ساخته است. تأمل در نامهایی که صاحبنظران گرامی بر این گونۀ فعلی نهادهاند، شدت اختلاف نظر و برداشتهای متفاوت در این عرصه را نشان میدهد. این افعال با عناوین مختلفی از جمله: «فعل بیشخص»، «فعلهای ناگذر»، «فعل مرکب ضمیری»، «ناگذر یکشخصه»، «فعل یکشناسه» یا «فعل غیرشخصی» و «مرکب پیبستی» نامیده شده است. نگارندگان این ساخت خاص فعلی را در مقالۀ حاضر بر اساس ساختار نحوی و صوری در ساخت جمله بررسی و توصیف کردهاند. البته از آنجاکه در توصیف و معرفی این ساخت فعلی، برخی از صاحبنظران به آوردن مثالهایی از فارسی قدیم و بعضی دیگر به آوردن مثالهایی از فارسی معاصر پرداختهاند، بنابراین نگارندگان در این مقاله با روشی متفاوت و کاربردی توصیف فعل را با هر دو نگرش درزمانی و همزمانی انجام دادهاند؛ چون ساخت استثنایی این افعال باعث ارائه توصیفهای متفاوت از آن شدهاست. لذا ضمن بیان نظریات دیگران به نقد و بررسی این دیدگاهها پرداخته شده است تا در پایان با توصیف مشخص و دقیق زبانی این فعل، گامی هر چند کوچک برای فهم بهتر زبان فارسی برداشته شود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که این ساخت فعلی همیشه مرکب و معمولاً گذراست و شخصی بودن آن را بر اساس ساختار جمله میتوان تشخیص داد. همچنین به دلایل مختلف بهتر است مرکب استثنایی نامیده شود.