نگاهی جدید به نوعی از صفت خاص و عام در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22091/jls.2021.6154.1273

چکیده

 با دقت در کتاب‌های دستور زبان فارسی، متوجه این موضوع می‌شویم که اکثر تقسیم‌بندی‌ها در مورد صفت، تکراری و شبیه به هم هستند؛ بنابراین در این پژوهش در حوزۀ معنایی و با توجه به اختصاص یا عدم اختصاص (عمومیت) صفت به موصوف‌ها، تقسیم‌بندی جدیدی از صفت صورت‌گرفته ‌‌است و بر این اساس صفات به دو دستۀ خاص و عام تقسیم ‌شدند؛ صفات خاص بر اساس اختصاص به حوزۀ معنایی خاص یا فقط یک موصوف خاص، به دو دستۀ «خاص نوع 1» و «خاص نوع 2» (خاص الخاص) تقسیم ‌می‌شوند. صفات عام نیز بر اساس دامنۀ شمول تعلق‌پذیری به واژه‌ها (موصوف) به سه دستۀ «عامِ کم فعال»، «عامِ نیمه فعال» و «عامِ فعال» تقسیم ‌می‌شوند. برای دست‌یابی به مجموعه‌ای از صفات و بررسی و تحلیل آن‌ها، سه رمان «سمفونی مردگان» عباس معروفی، «سووشون» سیمین دانشور و «چشم‌هایش» بزرگ علوی به عنوان جامعۀ آماری برای استخراج صفات انتخاب ‌شدند و بعد از استخراج، صفات به روش تحلیلی و توصیفی به صفات خاص و عام تقسیم‌ شدند و مجدداً صفات تقسیم ‌شده بر اساس صفات بیانی (ساده/مطلق، فاعلی، مفعولی، نسبی و لیاقت) تقسیم‌بندی‌ شدند و مشخص‌ شد که هر کدام از صفات بیانی به کدام تقسیم‌بندی جدید، اقتران معنایی بیشتری دارد. با توجه به بررسی‌های انجام شده صفت‌های فاعلی بیشتر خاص موصوف‌های کنشگر و دارای اختیار هستند و صفت‌های مفعولی با موصوف‌های کنش‌پذیر و فاقد اختیار همراه می‌شوند. صفات نسبی مخصوصاً زمانی که مفهوم جنسیت را برسانند، خاص حوزۀ معنایی جمادات هستند. صفات اشاره، مبهم، عدد و... نیز عمومیت دارند و جزء صفات عام به حساب می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A New Look at a Kind of Special and General Adjective in Persian Language

نویسندگان [English]

  • Fateme Fateme Hoseinpoor Masteri 1
  • ‘Abbas’ali Vafayi 2
1 MA in Persian Language and Literature, University of ‘Allame Tabatabaei, Tehran, Iran
2 Professor of Persian Language and Literature, University of ‘Allame Tabatabaei, Tehran, Iran
چکیده [English]

Exploring Persian grammar books, we find that most of categorizations of adjectives are repetitive and similar to each other. Focusing on semantics, the present article, offers a new classification according to the assignment or non-assignment (generality) of the adjective to the nouns. Therefore, the adjectives are divided into two specific and general categories; specific adjectives are divided into two special categories (type 1 and special type 2) based on their belonging to a specific semantic domain, or just a to specific adjective. General adjectives are divided into three general categories: less active (based on the scope of belonging to words), semi-active general, and active general. To obtain a set of traits, three novels: Symphony of the Dead by ‘Abbas Maroufi, Suvashun by Simin Daneshvar and Her Eyes by Bozorg Alavi were selected to extract the traits. After extracting the traits, the adjectives are classified into the general and the specific. These two categories are, in turn, were divided according to the expressive adjectives (simple (absolute), active, objective, relative, merit). Finally, it was determined which of the expressive adjectives is more close to each of the new divisions. Accordingly, the active adjectives are more close to the active and possessive adjectives, and the passive adjectives are associated with the active and unauthorized adjectives; Relative attributes, especially when they convey the concept of gender, are specific to the semantic domain of inanimate objects. The attributes of gesture, ambiguity, number, etc. are common and are considered as general attributes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Special Adjective
  • General Adjective
  • Symphony of the Dead
  • Suvashun
  • Her Eyes
انوری، حسن و حسن احمدی‌گیوی.(1373). دستور زبان فارسی 2. چاپ نهم. تهران: فاطمی.
خیام‌پور، عبدالرسول.(1347). دستور زبان فارسی. چاپ ششم. تبریز: شفق.
دانشور، سیمین.(1349). سووشون. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
علوی، بزرگ.(1396). چشم‌هایش. تهران: نگاه.
فرشیدورد، خسرو.(1392). دستور مفصل امروز. چاپ چهارم. تهران: سخن.
مختارعمر، احمد.(1385). معنا شناسی. ترجمۀ سیدحسین سیدی. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
معروفی، عباس.(1396). سمفونی مردگان. تهران: ققنوس.
ناتل‌خانلری، پرویز.(1384). دستور زبان فارسی. چاپ بیستم. تهران: توس.
وحیدیان‌کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی.(1382). دستور زبان فارسی1. چاپ چهارم. تهران: سمت.
وفایی، عباسعلی.(1392). دستور توصیفی، بر اساس واحدهای زبان فارسی. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــ .(1395). دستور زبان فارسی 1. چاپ اول. تهران: علمی.
هالیدی، مایکل و رقیه حسن.(1393). زبان، بافت، متن؛ جنبه‌های زبان در چشم‌انداز اجتماعی  نشانه‌شناختی. ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و  طاهره ایشانی. تهران: علمی.
CAPTCHA Image