بررسی کارکرد عناصر موسیقایی در شعر علوی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حضرت نرجس رفسنجان، کرمان، ایران

10.22091/jls.2020.5603.1235

چکیده

«شعر علوی» یکی از شاخه‌‌های اصلی شعر آیینی به‌‌شمار می‌‌آید که تاکنون مورد بررسی همه‌‌جانبه و علمی قرار نگرفته‌‌ و در اندک پژوهش‌‌های انجام‌‌شده در این زمینه بیشتر به محتوا و درون‌‌مایة آن پرداخته ‌‌شده‌‌است. رسالت دینی و کارکرد مذهبی این اشعار در گرو تأثیرگذاری عمیق این اشعار در مخاطب است. موسیقی یکی از عناصر سازندة شعر است که نقش مهمّی در زیباسازی کلام و تأثیر آن بر مخاطب دارد. در این جستار، سطوح چهارگانة موسیقی (بیرونی، کناری، درونی و معنوی) با روش توصیفی ـ تحلیلی در 3 مجموعه شعر علوی و در مجموع 158 شعر بررسی‌‌شده‌‌است. بررسی عناصر موسیقایی در این اشعار، حکایت از ارتباطی دوسویه میان موسیقی و محتوای این اشعار دارد. موسیقی در این اشعار، کمک شایانی به القای مفاهیم و معانی مورد نظر شاعران کرده و در مقابل درون‌‌مایه و محتوای این اشعار به موسیقی آن جهت داده‌‌است. برجستگی و قوّت موسیقی در دو سطح بیرونی و کناری، بی‌‌فروغ ‌‌بودن موسیقی درونی و معنوی و در حاشیه قرارگرفتن آن، استفاده از اوزان جویباری و شفّاف و توجّه به مضمون و محتوا در انتخاب وزن، گرایش به اوزان ساده و بی‌‌تکلّف، تنوّع وزنی، استفاده از قافیه‌‌ها و ردیف‌‌های مرتبط با موضوع و بهره‌‌گیری دو سویه از آن‌‌ها (کارکرد موسیقایی و انتقال معنا)، به کارگیری صنایع لفظی (تکرار، جناس و موازنه) و صنایع معنوی (تلمیح، مراعات‌‌النظیر و تضاد) از دیگر یافته‌‌های این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Function of Musical Elements in Contemporary Alawi Poetry

نویسندگان [English]

  • Arezoo pooryazdanpanah Kermani 1
  • zeinab sheikhhosseini 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Yazd, Yazd, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Narjes-e Rafsanjan, Kerman, Iran
چکیده [English]

"Alavi poetry" is one of the main branches of religious poetry that, disregarding scarce research on its content and context, has not been thoroughly studied yet. The religious mission and function of these poems depend on their profound influence on the audience. Given the vital significance of music in the structure of a poem and its influence, the present study is going to investigate the function of the musical elements in 4 external, lateral, inner, and spiritual levels using the descriptive-analytical method. To find out how the musical elements work in Alawi Poetry and how the Alawi poets use musical elements in their poems, three sets of Alawi poems containing 158 poems have been analyzed. The findings of the study suggest that the musical elements were more prominent, creative, and powerful in the two outer and lateral levels. However, Inner and spiritual levels are marginalized in these poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alawi poetry
  • musical elements
  • outer music
  • lateral music
  • inner music
  • spiritual music

مراجع

ابن‌رشیق قیروانی، ابوعلی‌حسن.(1981م). العمده. تحقیق و تصحیح محمّد محیی‌الدین عبدالحمید. چاپ پنجم. بیروت: دارالجیل.
برقعی، سیّد حمیدرضا.(1397). تحیّر. تهران: فصل پنجم.
حق‌‌شناس، علی‌‌محمّد.(1360). «پرداختن به قافیه باختن». نشر دانش. شمارة 8. صص: 35 ـ 18.
حقوقی، محمّد.(1377). مروری بر تاریخ ادب و ادبیّات امروز ایران. جلد2. تهران: قطره.
خانلری، پرویز. (1347). «زبان شعر». مجلّة سخن. دوره هجدهم. شمارۀ 5. صص: 263-251.
درستی، احمد.(1381). شعر سیاسی در دورة پهلوی دوم. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا.(1379). صورخیال در شعر فارسی. چاپ دوم. تهران: آگاه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ .(1391). موسیقی شعر. چاپ سیزدهم. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس.(1381).  نگاهی تازه به بدیع. چاپ چهاردهم. تهران: فردوس.
علوی، احمد.(1394). علوی‌‌ها. تهران: جمهوری.
عمران‌‌پور، محمّدرضا.(1388). «جنبه‌‌های زیبایی‌‌شناختی هماهنگی در شعر معاصر». نشریة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر. دورة جدید. پیاپی 22. شمارۀ 25. صص: 187-159.
غفورزاده (شفق)، محمّدجواد.(1393). خورشید کعبه. تهران: جمهوری.
فرشیدورد، خسرو.(1378). دربارة ادبیّات و نقد ادبی. جلد2. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر. 
فشارکی، محمّد.(1379). نقد بدیع. تهران: سمت.
فضیلت، محمود.(1378). آهنگ شعر فارسی. تهران: سمت.
فیّاض‌‌منش، پرند.(1384). «نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع، تخیّل و احساسات شاعرانه». پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. سال سوم. شمارة 4.  صص: 186-163.
ماهیار، عبّاس.(1382). عروض فارسی. چاپ ششم. تهران: قطره.
مجاهدی، محمّدعلی.(1396). گفت‌‌وگو. روزنامة وطن امروز. شمارة 2241. شنبه 4 شهریور. صفحه 12.
محدّثی خراسانی، زهرا.(1388). شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن. تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
میرصادقی، میمنت.(1376). واژه‌‌ نامه هنر شاعری. تهران: مهناز.
همایی، جلال‌‌الدین.(1384). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ بیست و سوم. تهران: هما.
وحیدیان کامیار، تقی.(1374). بدیع از دیدگاه زیبایی‌‌شناسی. تهران: دوستان.
یوسفی، غلامحسین.(1370). چشمة روشن. چاپ سوم. تهران: علمی.
ــــــــــــــــــــــ .(1363). کاغذ زر. تهران: یزدان.
Priminger, alex and other’s. (1976). prinncton Enceclopedia of poetry and poetics. prinston university press.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار