ORIGINAL_ARTICLE
بحران یا انقلاب؟ واکاوی تحوّل انقلابی در شعر نیما بر اساس نظریۀ «پیشرفت علم» تامس کوهن
در مورد چگونگی پیشرفت علم، تا کنون دیدگاههای گوناگونی مطرح شده است که در این بین، تامس کوهن، نظریهپرداز فلسفهی علم، پیشرفت و تحول در علم را حاصل ناکارآمدی اصول اصلی یا پارادایم-های یک علم و ظهور و جایگزینی اصول رقیب آن میداند. کوهن، این نظریه را در قالب الگویی چند مرحلهایی با نامهای: علم عادی، بحران، انقلاب و علم عادی جدید، تبیین کردهاست که البته هر کدام از این مراحل دارای تعاریف خاص خود است؛ الگوی تامس کوهن چنان انعطافپذیر است که در بررسی تحولات انقلابی در علوم گوناگونی از جمله ادبیات نیز قابل انطباق و به کارگیری است؛ در این میان چگونگی تحول شعر سنتی به شعر نو در ادبیات فارسی از جمله مواردی است که میتواند بر اساس الگوی کوهن مورد ارزیابی قرار گیرد؛ با توجه به این امر، تحول نیما در شعر سنتی و ایجاد قالب شعر نو، باید برای کسب عنوان «انقلاب شعری» دارای ویژگیهای مرحلۀ انقلاب باشد، چرا که نبود ویژگیهای این مرحله در شعر نو نیما، عنوان «پدر شعر نو فارسی» را برای او مورد تشکیک قرار خواهد داد. در این پژوهش که با روش تحلیلی- تطبیقی صورت گرفته است، تحول نیما در شعر سنتی، از نظر انقلابی بودن یا نبودن، در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بر اساس الگوی پیشرفت علم کوهن مورد بررسی قرارگرفته شده است. نتایج این پژوهش حاکی از این امر است که بر اساس این الگو ، شعر نیما بیش از هر مورد، دارای ویژگیهای مرحلۀ بحران است تا مرحلۀ انقلاب.
https://jls.qom.ac.ir/article_1548_a5f6cea22d9e228faada53d82476f8e0.pdf
2020-08-22
9
42
10.22091/jls.2020.4931.1211
شعر نو نیما
تامس کوهن
بحران
انقلاب
پارادایم
موسی
پرنیان
dr.mparnian@yahoo.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
AUTHOR
وحید
سجادی فر
vahid.sajjadifar1984@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه رازی
LEAD_AUTHOR
بیان
عبدی
b.abdi19861986@gmail.com
3
کارشناسارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه کردستان
AUTHOR
مژگان
عزیزی
wahidsajadifar@gmail.com
4
کارشناسارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه رازی
AUTHOR
اخوان ثالث، مهدی.(1396). بدعتها و بدایع نیمایوشیج. تهران: زمستان.
1
اسماعیلی، مراد و حسین حسنپور آلاشتی.(1393). «بررسی تمایز قیاسناپذیری سبک هندی با سبکهای قبل از آن، از چشمانداز نظریهی تامس کوهن». مجله شعر پژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز. سال ششم. شماره سوم. پیاپی 21. صص: 44 ـ 21.
2
ایگلتون، تری.(1363). نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.
3
آذر بیگدلی، لطفعلی.(1337). آتشکده آذر. تصحیح و حواشی سیدحسن ساداتناصری. چاپ اول. تهران: امیر کبیر.
4
آرین پور، یحیی.(1382). از صبا تا نیما. جلد سوم. تهران: زوار.
5
بسمِل، محبوبه و سیدابوطالب میرعابدینی.(1391). «ضعفهای زبانی در اشعار نیمایوشیج». فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال پنجم. پیاپی 16. صص: 53- 35.
6
بهرامپور عمران، احمدرضا.(1389). در تمام طول شب: بررسی آرای نیما یوشیج. تهران: مروارید.
7
پورنامداریان، تقی و ناهید طهرانی ثابت.(1390). «صنایع بدیعی در شعر نو». ادبیّات پارسی معاصر. دوره اول. ش 1. صص: 37 ـ 25.
8
تائبیان، یحیی و منصور نیکپناه.(1381). «مقایسهی صور خیال در شعر بیدل و نیما». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دوره هفدهم. شماره دوم. پیاپی 34. صص: 108- 98.
9
تبارسعید، لعیا و احمد ابومحبوب.(1391). «تحلیل مقایسهای نگرش شاملو و نیما در وزن شعر». مطالعات نقد ادبی. شماره 27. صص: 135- 103.
10
جعفری، سیاوش.(1394). شعر نو در ترازوی تأویل. تهران: مروارید.
11
چالمرز، آلن.(1389). چیستی علم. ترجمه سعید زیباکلام. چاپ دهم. تهران: سمت.
12
ریتزر، جورج.(1389). نظریهی جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.
13
زرقانی، سید مهدی.(1383). چشمانداز شعر معاصر فارسی ایران. چاپ اول. تهران: ثالث.
14
سنچولی، احمد.(1391). «کنایه در شعر نیما». مجله تاریخ ادبیّات. سال سوم. ش71. صص: 130- 117.
15
شاکری، عبدالرسول.(1394). «شعر نو در ترازو». فصلنامه نقد کتاب. دوره اول. ش 3و4. صص: 64- 47.
16
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.(1384). موسیقی شعر. چاپ هشتم. تهران: آگه.
17
ـــــــــــــــــــــــ .(1373). موسیقی شعر. چاپ چهارم. تهران: علمی.
18
شمیسا، سیروس.(1386الف). سبکشناسی شعر. چاپ سوم. تهران: میترا.
19
ــــــــــــــــــ .(1380). کلیات سبک شناسی. چاپ ششم. تهران: فردوس.
20
ـــــــــــــــــ .(1381). نگاهی تازه به بدیع. چاپ چهاردهم. تهران: فردوسی.
21
ـــــــــــــــــ .(1386ب). آشنایی با عروض و قافیه. چاپ دوم. تهران: نشر میترا
22
صادقی، رضا.(1392). «رویکرد برونگرایی تامس کوهن به تاریخ علم». فصلنامه تأملات فلسفی زنجان. سال سوم. شماره 11. صص: 133-97.
23
طبیبزاده، امید.(1387). نگاهی به شعر نیمایوشیج. تهران: نیلوفر.
24
قانونی، حمیدرضا.(1388). «فرایند شعر نو و محورهای آن». پژوهشنامه ادبیّات تعلیمی. دوره 1. ش 4. صص: 132- 111.
25
کاخی، مرتضی.(1382). صدای حیرت بیدار، گفت وگوهای اخوان ثالث. چاپ دوم. تهران: زمستان.
26
کوهن، تامس ساموئل.(1389). ساختار انقلاب علمی. ترجمه سعید زیباکلام. تهران: سمت.
27
ـــــــــــــــــــــــ .(1375). «اصطکاک اساسی؛ نقش سنّت و ابداع در تحقیق علمی»؛ برهانها و دیدگاهها: مقالهای در فلسفه علم و فلسفه ریاضی. ترجمه و گردآوری شاپور اعتماد. تهران: مرکز.
28
گلمحمّدی، حسن.(1390). نیما چه میگوید؟. تهران: سخن.
29
مجد، امید.(1389). «نگاهی تازه به جایگاه نیما در شعر نو». مجله سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). پیاپی 8. صص: 94- 77.
30
محسنی، منوچهر.(1392). مبانی جامعهشناسی علم. تهران: طهوری.
31
محمّدی آملی، محمّدرضا.(1390). آواز چگور. چاپ دوم. تهران. نشر ثالث.
32
ممتحن، مهدی و مهین حاجیزاده.(1389). «سیر تحوّل شعر نو در زبان عربی و فارسی». مطالعات ادبیّات تطبیقی. دوره 5. ش 16. صص 180- 153.
33
نجفی، ابوالحسن.(1395). وزن شعر فارسی (درسنامه). به همت امید طیبزاده. تهران: نیلوفر.
34
نیمایوشیج.(1351).حرفهای همسایه. تهران: دنیا.
35
ـــــــــــ .(1375). نیمایوشیج، مجموعۀ کامل اشعار. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: نگاه.
36
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و مقایسه بینامتنیّت در اشعار ابتهاج، حسین منزوی، شفیعیکدکنی و قیصر امینپور
بینامتنیّت از تئوریهای جدید در متنشناسی ادبی است. طبق این نظریه، هیچ متنی مستقل نیست و متون همواره در رابطۀ بینامتنی با هم هستند و در درون یک ساختار، با هم گفتگو دارند. کشف رابطه بینامتنی، در خوانش متن و معنایابی، اهمیّتی ویژه دارد. شاعران معاصر زبان فارسی نیز رابطۀ بینامتنی گستردهای با متون و اشعار گذشته دارند و هر کدام در چارچوب خاصی به رابطۀ بینامتنی با گذشتگان و معاصران پرداختهاند. در پژوهش حاضر، رابطۀ بینامتنی ابتهاج، منزوی، شفیعیکدکنی و امینپور، به صورت مقایسهای مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. برای این منظور، نخست، رابطۀ بینامتنی همزمانی و درزمانی این شاعران، مورد پژوهش قرار گرفته و کم و کیف رابطۀ بینامتنی درزمانی و همزمانی این شاعران آشکار خواهد شد. در گام دوم، اشعار این شاعران از جهت صریح بودن، غیر صریح بودن و ضمنی بودن بینامتنیّت و شیوههایی که هر کدام در اشاره به پیشامتنها برگزیدهاند، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در پایان نیز، دخالت جهانبینی هر کدام از این شاعران در حوزۀ روابط بینامتنی با شاعران و متون گذشته به شکلی مقایسهای مورد مطالعه قرار میگیرد. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان از رابطۀ گستردۀ بینامتنی درزمانی ابتهاج و منزوی و رابطۀ متعادل درزمانی و همزمانی شفیعیکدکنی و قیصرامینپور دارد. شفیعیکدکنی و امینپور حساسیّت بیشتری در ذکر منابع بینامتنی، به طرق مختلف داشتهاند و منزوی و ابتهاج به این امر کم توجّه بودهاند. نگرشها و تمایلات فکری هر کدام از این شاعران نیز در روابط بینامتنی آنها موثر بودهاست.
https://jls.qom.ac.ir/article_1725_8e13e41e46800fa1f2c188bceb845594.pdf
2020-08-22
43
73
10.22091/jls.2020.5958.1256
بینامتنیّت
شعر معاصر
بینامتنیّت همزمانی و در زمانی
شعر سنّتی
ذهنیّت و رابطۀ بینامتنی
سونیا
حسن دایی
dhasandayi@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه
AUTHOR
سیف الدین
آب برین
dr.abbarin@yahoo.com
2
استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابتهاج، هوشنگ.(1385). تاسیان.تهران: کارنامه.
2
_________.(1360). یادگار خون سرو. تهران: توس.
3
_________.(1378). راهی و آهی (منتخب هفت دفتر شعر). تهران: سخن.
4
اسماعیلی، اصغر.(1394). «تأثیر اسرارنامه عطار بر گلشن راز شبستری بر اساس نظریه بینامتنیّت». مطالعات عرفانی کاشان. شمارۀ 21. صص: 34-5.
5
اخوان ثالث، مهدی.(1378). آخرشاهنامه. چاپ چهاردهم. تهران: مروارید.
6
امیری، جهانگیر و رضا کیانی.(1392). «بررسی بینامتنی قرآن کریم و شعر قیصر امینپور. مطالعات ادبی متون اسلامی.دورۀ 2. شمارۀ 5. صص: 150-127.
7
امین پور، قیصر.(1390). مجموعه کامل اشعار. چاپ هفتم. تهران: مروارید.
8
ایبرمز، ام.اچ و جفری گلت هارپهام..(1383). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
9
آلن، گراهام.(1380). بینامتنیّت. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
10
براهنی، رضا.(1371). طلا در مس. 3 جلد. تهران: نویسنده.
11
بهمنیمطلق، حجتاله.(1396). «آبشخورهای فرهنگی و دینی شعر شفیعیکدکنی». سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب).سال دهم. شمارۀ دوم. شمارۀ پیاپی 36. صص: 38-19.
12
بیدل دهلوی، عبدالقادر.(1368). دیوان. تصحیح خال محمّد و خلیلالله خلیلی. به اهتمام حسین آهی. چاپ دوم. تهران: فروغی.
13
پورنامداران، تقی.(1377). آواز باد و باران. تهران: چشمه.
14
حافظ شیرازی، شمسالدین.(1366).دیوان غزلیّات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ چهارم. تهران: صفی علیشاه.
15
خاقانی، افضلالدین بدیل.(1382). دیوان. به تصحیح کوشش ضیاءالدین سجادی. چاپ هفتم. تهران: زوار.
16
رودکی سمرقندی.(1376). دیوان. تصحیح سعید نفیسی و ی.براگینسکی. تهران: نگاه.
17
سجادی، جعفر.(1373). فرهنگ معارف اسلامی. تهران:کومش.
18
سعدی، مصلح بن عبدالله.(1368). گلستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
19
شاملو، احمد.(1385). مجموعه اشعار. دفتر یکم. تهران: نگاه.
20
شامی، یحیی.(1944م). شرح المعلّقات العشر. بیروت: دارالفکر العربی.
21
شاهرخی، فرنگیس؛ اسماعیل صادقی و محمّدرضا سنگری.(1397). «بررسی انواع رابطۀ بینامتنی احمد عزیزی و قرآن کریم». کاوشنامه.سال نوزدهم. شمارۀ 36. صص: 229-201.
22
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.(1376). آیینهای بر ای صداها. چاپ اول. تهران: سخن.
23
_______________.(1384). «نقد ادبی: عرفان، نگاه هنری به الاهیات». بخارا. شمارۀ 43. صص: 34-16.
24
_______________.(1385). هزاره دوم آهوی کوهی. چاپ چهارم. تهران: علمی.
25
_______________.(۱۳۸۶). «سایه، آینهدار غمها و شادیهای عصر ما». نگاه نو. شمارۀ ۷۳. صص: 63-62.
26
_______________.(1390). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
27
______________.(1377). «شعر جدولی آسیب شناسی نسل خردگریز». ایرانشناسی. سال دهم. شمارۀ 39. صص:490-479.
28
شهریار، محمّدحسین.(1387). دیوان. چاپ 31. تهران: زرین و نگاه.
29
عابدی، کامیار.(1381 ). در روشنی بارانها. تهران: نادر.
30
عباسی، حبیباالله.(1378). سفرنامۀ باران. تهران: روزگار.
31
عطار، فریدالدین.(1360). تذکرة الاولیاء. به تصحیح محمّد استعلامی. چاپ سوم. تهران: زوار.
32
عظیمی، میلاد و عاطفه طیه.(1391). پیر پرنیان اندیش. تهران: سخن.
33
فاعور، علی.(1987م). دیوان فرزدق. الطبعة الأولى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
34
فرخزاد، فروغ.(1379). دیوان اشعار.با مقدمه بهروز جلالی. چاپ هفتم. تهران: مروارید.
35
فرخی سیستانی، علیبنجولوغ.(1371). دیوان. به کوشش سید محمّد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
36
منزوی، حسین.(1395). مجموعه اشعار. به کوشش محمّد فتحی. چاپ چهارم. تهران: آفرینش و نگاه.
37
مولوی، جلالالدین محمّد.(1376).کلیات شمس. با مقدمۀ بدیع الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
38
_______________.(1390). مثنوی معنوی. به اهتمام رینولد الین نیکلسون. هلند: لیدن.
39
نادرپور، نادر.(1382). مجموعه اشعار. چاپ دوم. تهران: نگاه.
40
نامورمطلق، بهمن.(1386الف). «ترامتنیت، مطالعۀ روابط یک متن با متنهای دیگر». پژوهشنامۀ علوم انسانی.شمارۀ 56. صص: 98 ـ 83.
41
__________.(1386ب). «بارت و بینامتنیّت». مقالات هماندیشیهای بارت و دریدا. به کوشش امیرعلی نجومیان. تهران: فرهنگستان هنر.
42
__________.(1390). درآمدی بر بینامتنیّت، نظریهها و کاربردها. تهران: سخن.
43
نیمایوشیج.(1385). درباره هنر شعر و شاعری. به کوشش سیروس طاهباز. چاپ اول. تهران: نگاه.
44
Kristeva, J.(1986). Semiotics: A Critical Science and/or a Critique of Science. In
45
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی داستان «گنبد صندلی» نظامی گنجوی بر اساس نظریۀ ساختارگرای گریماس
در قرن 20 ساختارگرایان به پیروی از پراپ، درصدد ارائة الگوی کلّی در ساخت انواع روایت برآمدند. در همین زمینه، آ.ژ.گریماس، مشهورترین نظریّهپرداز روایت، از دامنة محدود مطالعات پراپ فراتر رفت و با ارائة الگوی کُنشی و زنجیرههای روایتی خود، تلاش کرد تا به دستور کلّی زبان روایت دست یابد و هر روایت را با ساختار روایی خاص تجزیه و تحلیل کند. او الگوی کنشی خود را بهگونهای طرّاحی کرد که با تمام روایتها قابل تطبیق باشد. بر همین اساس، در این پژوهش سعی بر آن است تا ساختار روایتی داستان «گنبد صندلی»، به عنوان نمونهای از منظومههای غنایی عاشقانه، بر مبنای نظریّة گریماس مطالعه گردد. این داستان، ششمین داستان از هفتپیکر است و راوی آن، بانوی چین در اقلیم ششم است و ساختار طرح اصلی روایت با تغییر وضعیّتها بر اساس تقابلهای دوگانه و زنجیرههای روایی و همچنین الگوی کُنشی روایت تحلیل و بررسی میشود. پس از تجزیه و تحلیل متن بر مبنای الگوی گریماس، روشن شد که هیچ بخش از حکایت در پیشبرد جریان روایت بیتأثیر نیست و در آن داستان با وضعیت متعادل آغازین (آغاز سفر)، با درخواست آب خیر از شر، به وضعیتی نامتعادل (کور شدن خیر) مبدّل میشود تا اینکه این وضعیت با تأثیر نیروی یاریدهنده دختر کُرد و چوپان، سیر صعودی خود را بهسوی تعادل پایانی (ازدواج با دختر کُرد، ازدواج با دختر شاه و وزیر و نشستن خیر بر مسند پادشاهی) به پایان میرسد.
https://jls.qom.ac.ir/article_1681_b7b1bfb82dbeaec19c2d94283efbb624.pdf
2020-08-22
75
93
10.22091/jls.2020.5640.1237
گریماس
کنشگری
پیرفت
ساختار روایی
گنبد صندلی
نظامی گنجوی
مریم
رحمانی
maryam.rahmani2001@gmail.com
1
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
محمد
فولادی
dr.mfoladi@gmail.com
2
دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم
AUTHOR
احمدی، بابک.(1370). ساختار و تأویل متن. چاپ اول. تهران: مرکز.
1
اسکولز، رابرت.(1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
2
آذر، اسماعیل و معصومه پورسیّد.(1390). «ریختشناسی گنبد سرخ در هفتپیکر نظامی گنجوی». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. شمارۀ 4. صص: 30 – 9.
3
آستین، آلن و جرج ساونا.(1386). نشانهشناسی متن و اجرای تئاتر. داوود زینلو. تهران: سورۀ مهر.
4
برتنس، هانس.(1387). مبانی نظریه ادبی. ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی. چاپ دوم. تهران: ماهی.
5
پارسا، سید احمد و نرجس قابلی.(1395). «بررسی ساختاری حکایت «خیر و شر» نظامی گنجهای بر اساس الگوی کنشی گریماس». فنون ادبی. سال هشتم. شمارۀ 2. صص: 14 ـ 1.
6
تایسن، لُیس.(1387). نظریههای نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسینزاده و فاطمه حسینی. تهران: نگاه روز.
7
تولان، مایکل.(1386). روایت شناسی، درآمدی زبانشناختی-انتقادی. ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
8
خادم الفقرا، مینا و عطامحمّد رادمنش.(1394). «تحلیل ریختشناسی و بررسی ویژگیهای قصه خیر و شر از هفتپیکر نظامی». زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج. سال هفتم. شمارۀ 24 صص: 90 ـ 75.
9
سلدن، رامان.(1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: طرح نو.
10
فروزنده، مسعود.(1392).«مقاله زنجیرها و گزارههای روایی در داستان بانوی حصاری». پژوهشنامه ادب غنایی. سال یازدهم. شمارۀ 20. صص: ۲۱۶ ـ 197.
11
کاسی، فاطمه.(1387). «تحلیل ساختاری داستان شاه سیاهپوش». ادب پژوهی. شمارۀ 5. صص: 200 ـ 192.
12
کالر، جاناتان.(1382). نظریه ادبی. ترجمۀ فرزانه طاهری. چاپ اول. تهران: مرکز.
13
نظامیگنجوی، نظامالدین الیاس.(1387). خمسه نظامی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
14
یاوری، حورا.(1374 ). روان کاوی و ادبیّات. تهران: تاریخ ایران.
15
ORIGINAL_ARTICLE
نقد کهنالگویی پس از یونگ
پژوهش حاضر به شکل نظری به بررسی ابعاد نقد کهنالگویی یا یونگی میپردازد. نقد کهن الگویی تاکنون یافتن ریشههای مشترک و در عین حال ناخودآگاه انسانی، بدون در نظر گرفتن عنصر زمان و مکان در آثار ادبی تعریف میشدهاست. آنچه از نقد کهنالگویی به ذهن متبادر میشود، دیدگاه سنّتی و روش پیروان سنّتی یونگ است که در ایران این قضیه به دلیل کمبود دسترسی به منابع دست اول یا ترجمۀ کافی، نمود بیشتری پیدا میکند. تلاش پژوهشگر حاضر، مطالعۀ نظرات بزرگان روانشناسی تحلیلی و پسایونگی است. با بررسی دیدگاههای منتقدان، ابعاد مختلف رویکرد کهنالگویی مشخص شده و نتیجه گرفته میشود که این رویکرد برخلاف آنچه در کاربرد آن در ادبیّات دیده میشود نسبی، سیال، فردی و وابسته به شرایط است. بنابراین پژوهشگران علاقهمند به نقد کهنالگویی لازم است در ابتدا با معانی دقیق مفاهیم آشنا شوند و پس از آن اقدام به کاربرد این رویکرد در ادبیّات کنند.
https://jls.qom.ac.ir/article_1601_edb1c9ff5420b593a414843d8a4d6b44.pdf
2020-08-22
95
118
10.22091/jls.2020.5383.1224
کارل گوستاو یونگ
نقد کهنالگویی
نقد پسایونگی
نقد کهنالگویی در ایران
روح اله
زارعی
rouhza@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیّات انگلیسی دانشگاه یاسوج
LEAD_AUTHOR
ابنسینا، ابوعلی حسینبنعبدالله.(1383). رگشناسی یا رساله در نبض. تصحیح سید محمّد مشکوۃ. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
1
یاوری، حورا.(1372). «تأملی در نقد روانشناختی و رابطه روانکاوی و ادبیّات در ایران». ایراننامه. سال 12. شماره 45. صص: 158–129.
2
یونگ، کارل گوستاو.(1393). انسان و سمبلهایش. چاپ نهم. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی.
3
Baumlin, James S. Tita French Baumlin, and George H. Jensen, eds. (2004). Post-Jungian Criticism: Theory and Practice. Albany: State University of New York Press.
4
Brooke, Roger. (1991). Jung and Phenomenology. London & New York: Routledge.
5
Carlyle, Thomas. (1889). Thomas Carlyle’s Works, vol. 3: Sartor Resartus, Ashburton edition. London: Chapman and Hall.
6
Ellenberger, Henri. (1970). The Discovery of the Unconscious: The History and Evolution of Dynamic Psychiatry. New York: Basic Books.
7
Evans, Richard I. (1966). Dialogue with Erich Fromm. NY: Harper and Row Publishers.
8
Fiedler, Leslie A. (1972). No! In Thunder: Essays on Myth and Literature. New York: Stein and Day.
9
Freud, Sigmund. (c.1955, 1995). The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, trans. and ed. James Strachey et al, vol. 14 (London: The Hogarth Press and the Institute of Psycho-analysis.
10
Fromm, Erich. (1952). The Forgotten Language: An Introduction to the Understanding of Dreams, Fairy Tales, and Myths. London: Victor Gollancz.
11
Jung, Carl Gustav. (1957/1991). The Collected Works of C. G. Jung. Eds. Herbert Read, Michael Fordham, and Gerhard Adler. Translated by R. F. C. Hull. London: Routledge and Kegan Paul.
12
Neumann, E. (1955). The Great Mother: An Analysis of the Archetype. Translated by Ralph Manheim. Bollingen Series 47. New York: Pantheon Books.
13
__________. (1995). The Origins and History of Consciousness. Trans. R.F.C. Hull, Bollingen Series 42. New York: Princeton University Press.
14
Poe, Edgar Allan. (1965). The Complete Works of Edgar Allan Poe. 17 vols. Ed. James A. Harrison. New York: AMS Press.
15
Samuels, Andrew. (1985). Jung and Post-Jungians. London & New York: Routledge.
16
______________. (1997). “Jung and the Post-Jungians.” The Cambridge Companion to Jung. Ed. Polly Young-Eisendrath and Terence Dawson. Cambridge: Cambridhe UP, 1–3.
17
_____________. (1998). “‘And if not now, when?’ Spirituality, Psychotherapy, Politics.” Psychodynamic Counselling. 4.3: 349–365.
18
Serrano, Miguel. (1984). Nos: Book of the Resurrection. Trans. Gela Jacobson in collaboration with the author. London: Routledge and Kegan Paul.
19
Stovall, Floyd. (1969). Edgar Poe the Poet: Essays New and Old on the Man and his Works Charlottesville: UP of Virginia.
20
Trilling, Lionel. (1964). “Freud and Literature,” The Liberal Imagination: Essays on Literature and Society. London: Secker and Warburg.
21
Wellek, René and Austen Warren. (1976). Theory of Literature. Harmondsworth: Penguin.
22
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل شخصیّت سعدی بر اساس تیپهای شخصیّتی (برونگرایی- درونگرایی)
برونگرایی(Extraversion) و درونگرایی(Introversion) از جمله صفت های شخصیتی در نظریۀ شخصیّت انسان است. این دیدگاه توسط کارل گوسـتاو یونگ در سال 1920 میلادی عمومیت یافت. پس از یونگ، دیگـر نظریهپردازان شخصیّت با رویکرد صفات در شخصیّت از جمله هانس آیزنک به موضوع تیپهای شخصیّتی پرداختند. هر دو صفت برونگرایی و درونگرایی، در شخصیّت تمامی انسانها وجود دارد و اغلب به آن به شکل یک زنجیره پیوسته واحد نگریسته شدهاست. بنابراین، همه انسانها هر دو گرایشِ برونگرایی و درونگرایی را دارند، ولی یکی از آن دو بر دیگری غالب است و افراد با آن وجـه غالب معرفی میشوند. سعدی یکی از بزرگترین شاعران ادب فارسی است. علاوه بر آنکه سخنش در فصاحت، بلاغت و زیبایی در اوج قرار دارد، محتوای سرودهها و نوشتههایش نیز همواره مورد توجه بوده و به شیوههای گوناگون مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاست. بسیاری از اندیشههای سعدی با مفاهیم روانشناختی امروز قابل تطبیقاند. برای شناخت بهتر شخصیّت او، با بررسی و تحلیل آثار و نوشتهها و اشعارش با تکیه بر بوستان و گلستان، و تطبیق مفاهیم آنها با تعریف و ویژگیهای افراد درونگرا و برونگرا، در پی آنیم که شخصیّت سعدی را از این زاویه بنگریم و خواهیم دید سعدی برپایه آثار اصلی و ممتازش و تحلیل روانشناختی آنها، شخصیّتی برونگرا دارد. ویژگی شخصیّتی سعدی بر اساس تیپهای هشتگانه شخصیّتی یونگ و نظریۀ صفات آیزنک به دو تیپ شخصیّتیِ برونگرای حسی و برونگرای شهودی نزدیکتر است.
https://jls.qom.ac.ir/article_1558_1f04d0f53263df5476372a16ba339f06.pdf
2020-08-22
119
145
10.22091/jls.2020.5345.1222
روانشناسی شخصیّت
تیپهای شخصیّتی
درونگرایی
برونگرایی
یونگ
آیزنک
سعدی
علی رضا
صادقی
ars1352@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد مشهد
LEAD_AUTHOR
محمود
مهدوی دامغانی
m_mahdavidamghani@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
نهجالبلاغه.(1386). ترجمه محمّدتقی جعفری. تهران: تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.
1
اشرفزاده، رضا و علی روحبخش مبصری.(1395). «روانشناسی زبان و زبانشناسی روان در داستان رستم و سهراب». فصلنامه تخصصی ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد. دوره 12. شماره 7. صص: 154- 123.
2
بخشایش، علیرضا؛ مهناز مرتضوی و محمّد حائری.(1390). «بررسی تطبیقی مفهوم شادی و نشاط از دیدگاه اسلام و روانشناسی». فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی. سال اول. شماره1. زمستان 1390. صص: 101- 84.
3
جامی، نورالدین عبدالرحمن.(1371). بهارستان. به تصحیح اسماعیل حاکمی. تهران: اطلاعات.
4
حمیدیان، سعید.(1393). سعدی در غزل. تهران: نیلوفر.
5
حیدری، علی.(1392). « دگرگونی سعدی در غزل». پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال یازدهم. شماره 21. صص: 102-83.
6
سعدی، مصلحالدین.(1386). کلیّات سعدی. تصحیح محمّدعلی فروغی. تهران: برگنگار.
7
ـــــــــــــــــــــ.(1387). گلستان سعدی. تصحیح و توضیح: غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
8
شفیعی کدکنی، محمّدرضا.(1380). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن.
9
ـــــــــــــــــــــــــ.(1384). «سعدی در سلاسل جوانمردان». مجلۀ مطالعات عرفانی.شمارۀ 2. صص: 16 ـ 5.
10
ـــــــــــــــــــــــــــــــ .(1385). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
11
شمس اسفندآباد، حسن.(1393). روانشناسی تفاوتهای فردی. تهران: سمت.
12
شولتز، دوان پی و سیدنی اِلن شولتز.(1394). نظریههای شخصیّت. ترجمۀ یحیی سید محمّدی. ویراست دهم. تهران: نشر ویرایش.
13
صدیقیان، مهیندخت.(1378). فرهنگ واژهنمای غزلیات سعدی به انضمام فرهنگ بسامدی. 3 جلد. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
14
فیست، جس و گریگوری جی فیست.(1388). نظریههای شخصیّت. ترجمۀ یحیی سیدمحمّدی. تهران: روان.
15
ماسه، هانری.(1364). تحقیق دربارۀ سعدی. ترجمۀ محمّدحسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی. تهران: توس.
16
مزلو، اچ ابراهام.(1375). انگیزش و شخصیّت. ترجمۀ احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
17
مولوی، جلالالدین محمّد.(1371). مثنوی معنوی. به سعی و اهتمام رینولد الین نیکلسون. تهران: امیرکبیر.
18
ـــــــــــــــــــــــ.(1387). غزلیات شمس تبریز. مقدمه، گزینش و تفسیر محمّدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن.
19
مهدوی دامغانی، محمود و علیرضا صادقی.(1397). «انسان خودشکوفا و خودشکوفایی سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریۀ مزلو». پژوهشنامه ادبیّات تعلیمی، دانشگاهآزاداسلامیواحد دهاقان. سال دهم. شماره چهلم. صص: 36 ـ 1.
20
میرشاه جعفری، ابراهیم و دیگران.(1381). «شادمانی و عوامل مؤثر بر آن». فصلنامه تازههای علوم شناختی، مؤسسه آموزش عالی علوم شناختی. سال 4. شمارۀ 3 . صص: 58 ـ 50.
21
همایی، جلالالدین.(1369). مقالات ادبی. جلد اول. تهران: نشر هما.
22
یزدانپرست، حمید.(1394). «سعدی و طبیعت دوستی». تهران: دو فصلنامه اطلاعات حکمت و معرفت. سال دهم. شماره2. صص: 51- 44.
23
ORIGINAL_ARTICLE
نقد رمانِ «تهران، شهر بیآسمان»، از منظر منطق گفتوگویی باختین
میتوان رمان «تهران، شهر بیآسمان» را یکی از مهمترین رمانهای اجتماعی- سیاسی دانست که از جهات مختلف میتواند مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از رویکردها، نظریۀ چندآوایی باختین است که دربارۀ شاخصهای گفتوگو و چندصدایی در یک اثر بحث میکند. میخائیل باختین یکی از بزرگترین منتقدان و نظریهپردازان روسی است که در نظریۀ «منطق مکالمه»، خوانش گفتوگویی در ژانر رمان را مطرح میکند. در پژوهش پیشرو، ضمن معرفی رمان «تهران، شهر بیآسمان» و بیان مبانی نظریۀ باختین، به میزان مطابقت این نظریه با رمان پرداخته و مصداقهای آن را در رمان به شیوۀ تحلیل کیفی مورد واکاوی قرار دادهایم که در نتیجۀ آن «تهران، شهر بیآسمان»، به عنوان رمانی چندصدایی معرفی میشود. دستاوردهای پژوهش، نشان میدهد با این که در مواردی صدای نویسنده با صدای شخصیّتها در هم میآمیزد، اما وجود مؤلفههای دیگری مانند: سبکبخشی، جدل، نقیضه، آوای الفاظ و گفتوگوی مرکّب، این رمان را در شمار رمانهای چندصدایی قرار میدهد.
https://jls.qom.ac.ir/article_1600_410ef483d75223ce39866b7dc3975dbb.pdf
2020-08-22
147
172
10.22091/jls.2020.5514.1231
منطق گفتوگویی
گفتمان چند صدایی
گفتگومندی
باختین
چهلتن
شیرزاد
طایفی
sh_tayefi@yahoo.com
1
دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
هانیه
حاجی تبار
h.hajitabar1@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس
AUTHOR
اُجاکیانس، آناهید.(1382). «تهران، شهر بیآسمان». نامۀ فرهنگستان. دورۀ 6. شمارۀ 2 (پیاپی 22). صص: 172-164.
1
احمدی، بابک.(1378). ساختار و تأویل متن، نشانهشناسی و ساختارگرایی. چاپ 14. تهران: مرکز.
2
اکبری، علیاکبر.(۱۳۵۲). لمپنیسم. تهران: سپهر.
3
آلن، گراهام.(1385). بینامتنیّت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
4
باختین، میخائیل.(۱۳۸۴). زیباییشناسی و نظریۀ رمان. ترجمۀ آذین حسینزاده. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری، گسترش هنر.
5
تسلیمی، علی و فاطمه ادراکی.(1394). «رویکردی باختینی به سنگ صبور صادق چوبک». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. دورۀ 6. شمارۀ 2 (پیاپی 22). صص: 95-79.
6
تسلیمی، علی.(۱۳۸۸). نقد ادبی، نظریههای ادبی و کاربرد آنها در ادبیات فارسی. تهران: کتاب آمه.
7
تودوروف، تزوتان.(۱۳۷۳). سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخائیل باختین. ترجمة محمّد پوینده. تهران: آرست.
8
ـــــــــــــــــــ.(۱۳۷۷). منطق گفتوگویی. ترجمۀ داریوش کریمی. تهران: مرکز.
9
چهلتن، امیرحسن.(1380). تهران، شهر بیآسمان. چاپ اول. تهران: نگاه.
10
علّامی، ذوالفقار و زهرا عظیمیراد.(1395). «پیوند مخاطب و متن در آفرینش چندصدایی در رمان جای خالی سلوچ». کاوشنامه. دورۀ 17. شمارۀ 33. صص: 223-195.
11
غفاری، سحر و سهیلا سعیدی.(1393).«کارناوالگرایی در شطرنج با ماشین قیامت». نقد ادبی. سال 7. شمارۀ 25. صص: 119-99.
12
مقدادی، بهرام و مقداد بوبانی.(۱۳۸۲). «جویس و منطق مکالمه، رویکردی باختینی به اولیس جیمز جویس». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ 8. شمارۀ 15. صص: 29-19.
13
ــــــــــــــــــ.(۱۳۷۸). فرهنگ اصطلاحات ادبی: از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.
14
مقدسی، احسان.(۱۳۸۶). «ادبیات چندصدایی و نمایشنامه با بررسی مهاجران از اسلاومیر میروژک». صحنه. شمارۀ 40 و 41. صص: 59-53.
15
Barford, Richard. (1997). Stylistics. London: Routledge.
16
Belova, olga. (2010). Polyphony and sense of self in flexible organisations. Scandinavian jou.
17
Brandis, Craig. (2002). The Bakhtin Cricle philosophy, Culture and Politics. London: Pluto press.
18
Lodge, David. (2000). Modern criticism and theory. revised by Nigel Wood. New York: pearson education.
19
Morris, P (Ed). (1994). The Bakhtin Reader Selected Writings of Bakhtin, Medvedev & Voloshinov. Oxford: oxford University Press.
20
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی بازتاب اندیشه سفر (مهاجرت) بر شخصیّتپردازی غزلِ عاشقانه سعدیشیرازی و طالبآملی
تخیلِ هنری شاعر مهمترین عامل شکلدهنده به شعر اوست، اما مکان و زمان بر گفتمان وی تأثیر چشمگیری دارد. در پیوند با این موضوع، شعر غنایی فارسی بهویژه غزل، حاصل حساسیت و عاطفه شاعر در روزگاری پُر تلاطم است. چنین روزگاری دو واکنش را از سوی شاعر در برداشته؛ فروخزیدن به جهان درون یا برونرفت از مکان واقعی و جستجوی زمان ـ مکانی عاری از آشوب. در این میان دو شاعر از دو دوره و سبک ادبی فارسی یعنی «سبک عراقی» و «هندی» که به سبب تحولات عمیق فرهنگی ـ دینی، سیاسی و اجتماعی، بخش قابل توجهی از عمر خود را در سفر و مهاجرت سپرینمودند، موجد نگرشهای متفاوتی به جایگاه و ویژگیهای معشوق در غزل گردیدند که پیش از آن بیسابقه بودهاست. در این پژوهش کوشششده به روش توصیفی ـ تحلیلی، غزلهای عاشقانه سعدی و یکی از پیروان او (طالب آملی) بررسیشود تا تحولات ایجادشده بوسیله این دو شاعر متأثر از سفر و یا مهاجرت بر اجزای غزل نقد گردد. حاصلکار نشانمیدهد ریشههای اصلی تفکر دو شاعر، متأثر از زمینه و زمانه مهاجرت یا سفر به غرب و شرق (عراق و شبهقاره)، خودآگاه منجر به تغییر زاویهدید شاعر در پرداخت مضمون عشق، منشوکنش معشوق و عاشق و توصیف ظاهر ایشان شده و مفاهیم و گفتمان جدیدی را در حوزه شعر غنایی فارسی رقمزدهاست.
https://jls.qom.ac.ir/article_1607_8ca704c810b1c89cca48415bfecf4222.pdf
2020-08-22
173
198
10.22091/jls.2020.5534.1233
ادبیّات غنایی فارسی
سعدی
طالبآملی
مهاجرت
سفر
غزل
سکینه
عباسی
abbasisakineh@ymail.com
1
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
روح اله
هاشمی
ruh_56@yahoo.com
2
کارشناسارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
احمدزاده، شیده.(1391). مهاجرت در ادبیّات و هنر. تهران: سخن.
1
جعفری، مسعود.(1378). سیر رمانتیسم در اروپا. تهران: مرکز.
2
حمیدیان، سعید.(1393). سعدی در غزل. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
3
دیلتای، ویلهلم.(1394). شعر و تجربه (نقادی هنر). ترجمه منوچهر صانعی درهبیدی. تهران: ققنوس.
4
سعدی شیرازی، شیخ مصلحالدین.(1361). غزلیات سعدی. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.(1380). صورخیال در شعر فارسی. چاپ هشتم. تهران: آگاه.
6
شمیسا، سیروس.(1374). سبک شناسی شعر. تهران: فردوس.
7
ـــــــــــــــ . (1386). زمینه اجتماعی شعر فارسی. چاپ دهم. تهران: اختران.
8
صفا، ذبیحالله.(1378). تاریخ ادبیّات ایران. جلد2 و 4. چاپ دوازدهم. تهران: فردوس.
9
طالب آملی، محمّد.(1346).کلیات اشعار ملکالشعرا طالب آملی. به اهتمام و تصحیح و تحشیه شهاب طاهری. تهران: سنایی.
10
طهماسبی، فرهاد.(1395). جامعهشناسی غزل فارسی. تهران: علمی فرهنگی.
11
غلامرضایی، محمّد.(1377). سبک شناسی شعر فارسی (از رودکی تا شاملو). تهران: جامی.
12
فخرالزمانی، عبدالنبی.(1340). تذکره میخانه. بهکوشش احمد گلچینمعانی. تهران: اقبال.
13
قاضی مرادی، حسن.(1380). استبداد در ایران. تهران: نشر اختران.
14
منشی، قاضی میراحمد.(1383). گلستان هنر. به اهتمام احمد سهیلیخوانساری. چاپ چهارم. تهران: منوچهری.
15
ولک، رنه.(1389). تاریخ نقد جدید. ترجمه سعید ارباب شیرانی. جلد 1. تهران: نیلوفر.
16
Mishra, Sudesh. (2002)."Diaspora criticism". in introducing criticism at the 21th century. ed Julian ـ Wolfreys, Edimburgh university press.
17
Wisker, Gina. (2007). Key concepts in postcolonial literature. hound mills. palgrave macmillan.
18
ORIGINAL_ARTICLE
تعامل و تقابل شعر حافظ شیرازی با ساختار سیاسی قدرت
در تاریخ ادبیّات ایران، شعر گاهی همانند ابزاری انتفاعی در خدمت شوکتزایی و مشروعیتزایی حکومتها وارد شده و گاهی نیز در تعارض و تقابل با ساختار قدرت، علیۀ آن عمل نموده است. چرایی و نحوۀ تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت، موضوع قابل درنگی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته و شناخت ابعاد و زوایای آن میتواند افزون بر شناخت بهتر شعر حافظ، علل تعامل و تقابل وی با طیفهای قدرت را تبیین نماید. جستار حاضر با شیوهای توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر دیوان حافظ، تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت را مورد سنجش قرار میدهد. یافتهها حاکی از آن است که حافظ اگرچه شاعری سیاسی و حکومتی نبوده اما در مواجهه با حکومت، به مبانی و الگوهای کُلی «سیاستنامهنویسی» ایرانی، نظیر: «فرهّ ایزدی» و «عدالت پادشاه» نظر داشته و تعامل و تقابل خود با آن را در قالب مدح و ذم حاکمان در اشعارش، برحسب این مبانی تنظیم نمودهاست. وی با وقوف بر وجوب و الزام نهاد قدرت و کارکردهای امنیّتی و فرهنگی آن در جامعه، اقدام و مساعی برخی از سلاطین و وزیران زمانه در استقرار عدالت، امنیّت و شریعت، از ساختار سیاسی قدرت تجلیل به عمل آورده و تعامل و همراهی خود را با آن نشان دادهاست. همچنین وی همانند اغلب شاعران فارسی به برخی از مظاهر منفی حکومت، نظیر: ظلم، تزویر و ریای حاکمان تاخته، و تقابل خود را با هجمه علیه منصب نظارتی و سیاسی محتسب، -که مصداق آن امیر مبارزالدین مظفری است-، ابراز نمودهاست.
https://jls.qom.ac.ir/article_1605_166d9443270bbc7bd888aea81cf5efdc.pdf
2020-08-22
199
224
10.22091/jls.2020.5366.1223
تقابل
تعامل
ساختار سیاسی
شعر
حافظ شیرازی
محمد
کشاورز بیضایی
mbeyzai@yahoo.com
1
دکترای تاریخ دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
رضا
معینی رودبالی
moeini.reza.60@gmail.com
2
استادیار گروه آموزش الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان
AUTHOR
امیر
آهنگران
amir.ahangran@yahoo.com
3
استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان
AUTHOR
فرود
کشاورز بیضایی
forudkeshavarz@gmail.com
4
کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد شیراز
AUTHOR
احمدی، محمّدحسن.(1384). «مناسبات هنر و قدرت». بیناب (سورۀ مهر). شمارۀ 8. صص: 195- 186.
1
آشوری، داریوش.(1397). عرفان و رندی در شعر حافظ. چاپ پانزدهم. تهران: مرکز.
2
تنسر.(1354). نامۀ تنسر. به تصحیح مجتبی مینوی. چاپ دوّم. تهران: خوارزمی.
3
تتوی، احمد قاضی و آصفخان قزوینی.(1382). تاریخ الفی. محقق و مصحح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: علمی و فرهنگی.
4
حافظابرو، عبداللهابنلطفالله.(1380). زبدهالتواریخ. جلد 1و 2. محقق و مصحح سیدکمال حاج سیدجوادی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5
حافظ، شمسالدین محمّد.(1394). دیوان حافظ. بر اساس نسخۀ تصحیح شده غنی- قزوینی. به کوشش رضا کاکائی دهکردی. چاپ ششم. تهران: ققنوس.
6
ــــــــــــــــــــــــــــ.(1379). دیوان حافظ شیرازی بر اساس نسخه نویافته بسیار کهن. به کوشش صادق سجادی و علی بهرامیان. توضیح واژهها و معنای ابیات کاظم برگ نیسی. تهران: فکر روز.
7
حسنلی، کاووس.(1385). چشمۀ خورشید؛ بازخوانی زندگی، اندیشه و سخن حافظ شیرازی. شیراز: نوید.
8
حسینیفسایی، حاج میرزاحسن.(1382). فارسنامه ناصری. محقق و مصحح منصور رستگار فسایی. جلد دوم. تهران: امیرکبیر.
9
حصوری، علی.(1390). حافظ از نگاهی دیگر. تهران: چشمه.
10
خرمشاهی، بهاءالدین.(1371). حافظنامه. جلد اول. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
11
خواجویکرمانی، محمّدبنعلی.(1369). دیوان اشعار. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلیخوانساری. تهران: پاژنگ.
12
دشتی، علی.(1353). کاخ ابداع. تهران: جاویدان.
13
رستگار فسائی، منصور.(1385). حافظ و پیدا و پنهان زندگی. تهران: سخن.
14
رستمیپور، مریم.(1397). «بازشناسی ایران باستان در فارس عصر حافظ». پایاننامۀ کارشناسی ارشد در رشته تاریخ ایران اسلامی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی: دانشگاه شیراز.
15
زرکوبشیرازی، ابوالعباس معینالدین احمد.(1350). شیرازنامه. بهکوشش اسماعیل واعظ جوادی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
16
زرینکوب، عبدالحسین.(1383). از کوچۀ رندان. چاپ شانزدهم. تهران: سخن.
17
سلمان ساوجی، خواجه جمالالدین.(1336). دیوان سلمان ساوجی. به اهتمام منصور شفق. تهران: بنگاه مطبوعاتی فتحعلیشاه.
18
سجادی، سید صادق.(1391). «زندگی و روزگار حافظ». تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
19
سمرقندی، کمالالدّین عبدالرزاق.(1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام عبدالحسین نوایی. جلد اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20
شهبخش، عظیم و امید غیاثی.(1398). «شیراز عصر حافظ و چگونگی بازتولید اندیشۀ ایرانشهری». پژوهشنامۀ تاریخهای محلی ایران. سال هفتم.شمارۀ دوّم. پیاپی 14. صص: 190- 177.
21
صفا، ذبیحالله.(1378). تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم. تهران: فردوس.
22
عباسی، جواد و فاطمه حاجیآبادی.(1395). «وزارت در دودمانهای محلی ایران در قرن هشتم هجری، از زوال ایلخانان تا برآمدن تیموریان». ایراننامه. دورۀ 2. سال 1. شمارۀ 1. صص: 198- 174.
23
عبید زاکانی، خواجه نظامالدین عبیدالله.(1354). کلیات عبید زاکانی. با مقدمه نوذر اصفهانی. تهران: طلوع.
24
غنی، قاسم.(1393). تاریخ عصر حافظ و تاریخ تصوف در ایران. دو مجلد. تهران: زوّار.
25
فتحاللهی، محمّدعلی و معصومه حسینی.(1392). «فلسفۀ سیاسی خواجه شمسالدین محمّد حافظ شیرازی». مجلۀ پژوهشهای سیاست اسلامی. دورۀ 1. شمارۀ 3. صص 142- 113.
26
فرخی، یزدان.(1395). «تأملی دربارۀ اشتغال حافظ شیرازی در تشکیلات دیوانی». مطالعات تاریخ فرهنگی. سال 7. شمارۀ 27. صص: 62- 45.
27
فردوسی، ابوالقاسم.(1386). شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ دهم. تهران: قطره.
28
کُتُبی، محمود.(1364). تاریخ آلمظفر. مصحح و محقق عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.
29
کشاورز بیضایی، محمّد.(1397). «جایگاه خاندان بدرخان شیرازی در تشکیلات دیوانی، امنیتی و انتظامی حکومت قاجاریه؛ با تأکید بر میرزا عبدالوهابخان آصف الدوله شیرازی». مطالعات تاریخ انتظامی. سال 5. شمارۀ 16. صص: 134- 115.
30
لیمبرت، جان.(1386). شیراز در روزگار حافظ؛ شکوهمندی شهر ایرانی در قرون وسطی. ترجمۀ همایون صنعتیزاده. شیراز: مؤسسۀ فرهنگی و پژوهشی دانشنامه فارس با همکاری پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی شیراز.
31
مسکوب، شاهرخ.(1394). ارمغان مور. چاپ سوّم. تهران: نی.
32
منصورنژاد، محمّد.(1392). «ماهیت اندیشه سیاسی رند شیراز، حافظ». علوم سیاسی. سال 16. شمارۀ 61. صص: 90- 69.
33
میر، محمّد تقی.(1368). بزرگان نامی پارس. چاپ 1. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
34
یزدی، معینالدّین بن جلالالدّین محمّد معلّم.(1326). مواهب الهی، در تاریخ آل مظفر. جلد اول. تصحیح سعید نفیسی. تهران: اقبال.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی و بینامتنی «اشتباهِ درست» داستان پیل در تاریکی بر اساس نظریۀ یاکوبسن
عارفان آثار پیشینیان، به خصوص سنایی و غزالی را چون سنّتی ادبی گرامی داشته و بدانها توجه کردهاند. مولوی نیز در سرودن مثنوی معنوی به آثار سنایی، عطار و غزالی نظر داشته و برخی از حکایت تمثیلی آنان را با تغیییراتی در شکل و محتوا بازگویی کردهاست. حکایت «اشتباه درست» (پیل در تاریکی) را که بیانگر نقصان و ناتوانی انسانها در شناخت از خداوند سبحان است، نخست غزالی به عربی، در «احیاءالعلوم» و سپس به فارسی در «کیمیای سعادت» آورده، و سپس سنایی از او و مولوی هم از آنان نقل کردهاست. این پژوهش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر نظریۀ ارتباطی رومن یاکوبسن(1896-1982)، حکایت و کارکردهای حکایت «اشتباه درست» را در آثار مذکور، بر اساس دیدگاه فرانسوی ادبیّات تطبیقی، بررسی، و تأثیر و تأثر و تفاوت و شباهتهای آنها را نشان میدهد. پرسش این است که از شش عنصرِ فرستنده، گیرنده، پیام، زمینه، رمز و تماس در فرآیند ارتباطی داستان «اشتباه درست»، جهتگیری هر یک از این متون، برجستهکنندۀ کدامیک از کارکردهای عاطفی، انگیزشی، ادبی، ارجاعی، فرازبانی و کلامی زبان بودهاست؟ آیا شباهت و اختلافی دیده میشود؟ یافتهها نشان میدهد که در آثار غزالی و سنایی جهتگیری پیام، به سمت موضوع مطرح شده و متن و حکایت، کارکرد ارجاعی دارد اما مولوی، در جهتگیری پیام به سمت مخاطب برمیگردد و حکایتش کارکرد کُنشی پیدا میکند. این موارد با تغییر گیرنده (مخاطب)، پیام و زمینه یا بافت موقعیتی نیز ارتباط دارند.
https://jls.qom.ac.ir/article_1616_935e337ff35ca99b424fc67fc091c6eb.pdf
2020-08-22
225
248
10.22091/jls.2020.4083.1249
داستان اشتباه درست
احیاء علومالدین
کیمیای سعادت محمّد غزالی
حدیقهالحقیقۀ سنایی
مثنوی مولوی
نظریۀ ارتباطی یاکوبسن
وحید
مبارک
vahid_mobarak@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
احمدی، بابک.(1370). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
1
ـــــــــــــــ.(1390). حقیقت و زیبایی. چاپ بیستم. تهران: مرکز.
2
اسکیلئوس، اولهمارتین.(1393). درآمدی بر فلسفه و ادبیّات. ترجمۀ محمّد نبوی. تهران: آگه.
3
امینی، بهزاد و علیرضا مظفری.(1393). «فرآیند درونی سازی در مثنوی معنوی». مجلۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره شناختی.شمارۀ 37. صص: 33-11.
4
انوشیروانی، علیرضا.(1390). «ضرورت آشنایی با نظریههای ادبیّات تطبیقی در ایران (سرمقاله)». ویژه نامۀ ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀ دوم. شمارۀ اول. صص: 8-3.
5
ایگلتون، تری.(1383). پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
6
آلن، گراهام.(1380). بینامتنیّت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
7
بینیاز، فتحالله.(1387). درآمدی بر داستاننویسی و روایتشناسی. تهران: افراز.
8
برتنس، هانس.(1384). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی. چاپ دوم. تهران: ماهی.
9
بشیری، محمود و طاهره خواجهگیری.(1390). «بررسی سه غزل سنایی بر پایه نقد فرمالیستی با تأکید بر آرای گرامون و یاکوبسن». پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی. دوره سوم. شمارۀ 9. صص: 91-73.
10
پورنامداریان، تقی.(1380). در سایه آفتاب، شعر فارسی و ساخت شکنی در شعر مولوی. تهران: سخن.
11
حدیدی، جواد.(1356). برخورد اندیشهها. تهران: توس.
12
دبروین، ی.ت.(1378). حکیم اقلیم عشق. ترجمۀ مهیار علوی مقدم و محمّدجواد مهدوی. مشهد: آستان قدس رضوی.
13
دیپل، الیزابت.(1389). پیرنگ. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.
14
ذوالفقاری، محسن.(1381). شیوههای نقد ادبی در ایران. اراک: دانشگاه اراک.
15
زرقانی، سید مهدی.(1389). «سابقۀ برخی مضامین حدیقۀ سنایی در منابع نزدیک وی». نشریۀ جستارهای ادبی. دوره43. شماره1. صص: 168 -147.
16
زرینکوب، عبدالحسین.(1374). بحر در کوزه. چاپ ششم. تهران: علمی.
17
ــــــــــــــــــــــــ.(1388). آشنایی با نقد ادبی. چاپ هشتم. تهران: سخن.
18
سبزیانپور، وحید.(1394). عنبرستان. تهران: یاردانش.
19
سنایی، مجدودبن آدم.(1377). حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقه. تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی. تهران: امیرکبیر.
20
سیّدی، سیدحسین.(1390). «درآمدی توصیفی- تحلیلی بر چیستی و ماهیت ادبیّات تطبیقی». مجلۀ نقد و ادبیّات تطبیقی. شماره 3. صص: 23-1.
21
صفوی، کورش.(1390). از زبانشناسی به ادبیّات. جلد اول و دوم. تهران: سورۀ مهر.
22
علوش، سعید.(1987). مدارس الادب المقارن، دراسه منهجیه. [بیجا]: المرکز الثقافی العربی.
23
غزالی طوسی، أبوحامد محمّدبنمحمّد.(1387). احیاء علومالدین. ترجمۀ مؤیدالدین محمّد خوارزمی. قم: تبیان.
24
ــــــــــــــــــــــــــــــ .(1428). احیاء علوم الدین. الطبعه الثالثه. قاهره: دارالسلام.
25
ــــــــــــــــــــــــــــــ .(بیتا). احیاء علوم الدین. بیروت: دارالمعرفه.
26
ــــــــــــــــــــــــــــــ .(1389). کیمیای سعادت. با مقدمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: نگاه.
27
غنیمیهلال، محمّد.(1987). الادب المقارن. الطبعه الثالثه عشره. بیروت: دارالعوده.
28
فرامرز قراملکی، احد و اسماعیل زارعیحاجیآبادی.(1386). «شناخت خدا از دیدگاه مولانا». پژوهشهای فلسفی و کلامی. شمارۀ 3 و 4. صص: 277-259 .
29
کاظمی، غلامرضا و دیگران.(1392). «ادبیّات تطبیقی از منظر رویکرد بینامتنی». مطالعات زبان و ترجمه. شمارۀ 3. صص: 87 -63.
30
گولپینارلی، عبدالباقی.(1371). نثر و شرح مثنوی. جلد 1. ترجمۀ توفیق سبحانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31
گیرو، پییر.(1380). نشانهشناسی. ترجمۀ محمّد نبوی. تهران: آگاه.
32
محسنیانراد، مهدی.(1368). ارتباط شناسی. تهران: سروش.
33
مرتضایی، بهزاد.(1391). «جایگاه عقل در جهانبینی عرفانی ابن عربی و دلایل ناتوانی آن در شناخت حق». اندیشۀ نوین دینی. دورۀ 8. شمارۀ 29. صص: 211-195 .
34
مکاریک، ایرناریما.(1385). دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجری و محمّد نبوی. چاپ دوم. تهران: آگه.
35
مولوی، جلالالدین محمّد.(1363). مثنوی معنوی، متن و تعلیقات دفتر سوم. تصحیح محمّد استعلامی. تهران: زوّار.
36
میرزایی خلیلآبادی، بتول و دیگران.(1390). «الگوی ساختاری – ارتباطی حکایتهای حدیقه». متنشناسی ادب فارسی. شمارۀ 9. صص: 74-55.
37
نبیلو چهرقانی، علیرضا.(1387). «بررسی دیدگاههای زبانی و ادبی سنایی». پژوهشهای ادبی. دوره 6. شماره 22. صص: 177-155.
38
ــــــــــــــــــــــ .(1389). «بررسی دیدگاههای زبانی و ادبی مولانا». پژوهشهای ادبی. دوره 7. شماره 27. صص: 150-121.
39
ندا، طه.(1387). ادبیّات تطبیقی. ترجمۀ هادی نظریمنظم. چاپ دوم. تهران: نی.
40
یاکوبسن، رومن و دیگران.(1369). زبانشناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده. تهران: نی.
41
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل محتوای داستانهای دفاع مقدس منتشر شده برای کودکان و نوجوانان بین سالهای 1394-1375
هدف اصلی این پژوهش، بررسی کتابهای داستانی دفاع مقدس منتشر شده برای کودکان و نوجوانان بین سالهای 1375 تا 1394 است که با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفتهاست. جامعه پژوهش را تعداد 97 عنوان کتاب داستانی منتشر شده در حوزه دفاع مقدس تشکیل میدهند که با استفاده از اطلاعات موجود در وبسایت خانه کتاب ایران انتخاب و با پر کردن چک لیست برای هر کدام از آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافتهها نشان داد که برای نوشتن ۹۷ عنوان، 80 نفر (5/82 درصد) مرد و 13 نفر (4/13 درصد) زن مشارکت داشتند. از نظر سال انتشار، سالهای 1383 و 1390 بیشترین و سالهای 1384 و 1390 کمترین آثار را به خود اختصاص دادند. از ۹۷ کتاب بررسی شده تعداد 46 عنوان (4/47درصد) توسط ناشران دولتی و 51 عنوان (6/52 درصد) توسط ناشران خصوصی منتشر شده بود. از نظر موضوعی، بیشترین فراوانی مربوط به آثاری است که به صورت غیرمستقیم به جبهه اشاره کردهاند و در میان این موضوعات پرکاربردترین آنها، موضوع سرگذشتنامه شهیدان با 4/36 درصد هستند.
https://jls.qom.ac.ir/article_1721_0cf1649a1363ed2609592742d90006da.pdf
2020-08-22
249
268
10.22091/jls.2020.5785.1246
ادبیّات کودک و نوجوان
ادبیّات داستانیِ دفاع مقدس
جنگ ایران و عراق
کودکان و نوجوانان
دفاع مقدس
مهدی
محمدی
mahdi.mohammadi203@gmail.com
1
دانشیار گروه علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
لیلا
حسینی
l.hosseini91@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسیارشد علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه قم
AUTHOR
ابراهیمیهژیر، معصومه و پریسا غیرتیان.(1393). «تصویر در ادبیّات پایداری (دفاع مقدس) کودک و نوجوان». کتاب ماه کودک و نوجوان. سال 17. شمارۀ 8. صص: 97-93.
1
بهشتی، الهه.(۱۳۷۶). عوامل داستان. تهران: برگ.
2
حسینی، قربان.(1381). «مروری بر ادبیّات دفاع مقدس». اندیشه انقلاب اسلامی. سال 2. شماره 3. صص: 156-150.
3
حقشنو، فرخنده.(1396). جستاری دیگر، ادبیّات داستانی مقاومت و پایداری و دفاع مقدس. تهران: خانه کتاب.
4
خادمیکولایی، مهدی و نسیم حسنپور ایلالی.(۱۳۹۸). «بررسی و تحلیل پیدایی و پایایی نگاه انسانی در ادبیّات داستانی جنگ تحمیلی». ادبیّات پایداری. سال ۱۱. شمارۀ ۲۰. صص: 60- 27
5
زینالی، الهام.(1394). «بررسی و تحلیل تأثیر دفاع مقدس بر روی ادبیّات کودک و نوجوان». پایاننامه کارشناسیارشد. دانشگاه محقق اردبیلی: دانشکده ادبیّات و زبانهای خارجی.
6
فاضل، سهراب.(1385). «جامعهپذیری و درونیسازی ارزشهای دفاع مقدس: نقدی بر ارزشهای دفاع مقدس در کتابهای درسی». سیاست دفاعی. سال 14. شمارۀ 55. صص: 128-113.
7
کریمیموغاری، فریده.(1387). «تأملی در ادبیّات داستانی کودک و نوجوان دفاع مقدس (در دهه اول انقلاب اسلامی)». کتاب ماه کودک و نوجوان. سال 12. شمارۀ 4. صص: 56-49.
8
محمّدی، مهدی.(1375). «بررسی داستانهای جنگ ایران و عراق نوشته شده برای کودکان و نوجوانان». پایاننامه کارشناسیارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال: دانشکدۀ علوم کتابداری و اطلاعرسانی.
9
ــــــــــــــــــ.(1379). «نقش زنان در ثبت ادبیّات جنگ برای کودکان». پژوهشنامه ادبیّات کودکان و نوجوانان. سال 3. شمارۀ 6. صص: 71 ـ 60.
10
مرتضوی، سید محسن.(1391). «بررسی عناصر و مؤلفههای ایثار و شهادت در ادبیّات داستانی کودک و نوجوان». پایاننامه کارشناسیارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش. دانشگاه شیراز: دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی.
11
مقداری، صدیقهسادات؛ رضا زمردیان؛ اعظم استاجی و مهدی مشکوهالدینی.(1390). «بازنمایی نقش زنان در ادبیّات جنگ برای کودک از منظر گفتمانشناسی انتقادی». زبانشناسی و گویشهای خراسان. سال 3 . شمارۀ 2. صص: 70-47.
12
هداوند، جواد.(۱۳۹۰). «هدف از ادبیّات چیست». رشد زبان و ادب فارسی، شمارۀ 100. صص: 121-118.
13
Al-mashat, Kasim and Norman Amundson and Maral Buchanan and Marv Westwood. (2006). “Iraqi children's war experiences: the psychological Impact of operation Iraqi freedom”. International journal for the advancement of counseling. Vol 28. No 2. p 195.
14
Brians, Paul. (1987). “Nuclear Holocausts: Atomic War in Fiction 1895–1984”. United States: Kent State University Press.
15
Holsinger, M. Paul. (1995). “The way of war: the era of World War II in children's and young adult”. Publisher: Metuchen: Scarecrow Press.
16
Paksunie, Merja and Tuija A Turunen and Pigga Keskitalo. (2015). “Coping with separation in childhood- finish war children recollections about Swedish foster families”. procedia- social and behavioral sciences. Vol 185. No13. pp 67–75.
17
Taxel, Joel. (1983). “the American Revolution in children's Fiction”. Research in the teaching of English. Vol 17. No 1. pp. 61-83.
18
ORIGINAL_ARTICLE
نمودهای ترس از مرگ در کتاب شعر «مرگ رنگ» سهراب سپهری با تکیه بر نظریۀ تخیّل ژیلبر دوران
تخیّل در ساختار منحصربهفرد خود تا مرزهایی پیش میرود که یک هنرمند را به ابعاد مختلف جهان میکشاند. ژیلبر دوران تخیّل را با نمادپردازی و اسطوره توصیف کرده و آن را به منظومههای روزانه و شبانه تقسیم کردهاست. او تمام تصاویر ذهنی بشر را در ترس از گذر زمان منحصر دانسته و معتقد است که تصاویر نمادین در ذهن هنرمند حاصل ترکیب محرکهها، کهنالگوها و نمادها هستند. محرکهها همان نیروهایی هستند که با یافتن نمادها و تصویر مخصوص خود سبب تهییج ذهن هنرمند شده تا به سمت و سوی تخیّل سوق داده شود. در این مقاله که با هدف تعیین ساختارهای تخیّل نمادین در کتاب «شعر مرگ» رنگ سپهری و بهصورت تحلیلی و توصیفی نوشته شده، به تحلیل اشعار این کتاب و یافتن تخیّل نمادین سپهری در نمادهای روزانه و شبانه پرداخته و در پایان نتیجه گرفتهاست که سپهری در کتاب خود بیشتر از منظومه روزانه باارزش گذاری مثبت بهره بردهاست و او شاعری است که با استعانت از عرفانِ شرق، مسیری عروجی و بالارونده در اشعار خود دارد و مخاطب اشعار او از طریق تحلیل نمادین عناصر شعری او پی میبرد که سهراب سپهری همزمان با ترس از گذر زمان بهنوعی به استقبال مرگ نیز میرود.
https://jls.qom.ac.ir/article_1631_83c4ca93ade2f7893997c71a4270c941.pdf
2020-08-22
269
295
10.22091/jls.2020.5812.1247
تخیّل
مرگ
ژیلبر دوران
سپهری
روزانه
شبانه
رقیه
موسوی
nafisemousavi58@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ایوب
مرادی
ayoob.moradi@gmail.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور تهران، ایران
AUTHOR
احتشامی، خسرو.(1377). سپهری در غربت تصوف اشراق، در مهمانی در گلستانه. به کوشش نظام عباسی طالقانی. تهران: ویستار با همکاری نشریه دریچه.
1
الیاده، میرچا.(1393الف). اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چاپ چهارم. تهران: طهوری.
2
ــــــــــــــ .(1393ب). نمادپردازی، امرقدسی و هنرها. ترجمۀ مانی صالحی علامه. چاپ اول. تهران: نیلوفر.
3
ـــــــــــــــ .(1393ج). تصاویر و نمادها. ترجمۀ محمّدکاظم مهاجری. چاپ دوم. تهران: پارسه.
4
باشلار، گاستون.(1378). روانکاوی آتش. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: توس.
5
ـــــــــــــــــــ .(1397). بوطیقای فضا. ترجمه مریم کمالی و محمّد شیربچه. چاپ چهارم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
6
پورنامداریان، تقی.(1396). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی. چاپ نهم. تهران: علمی و فرهنگی.
7
پیاژه، ژان.(1394). شکلگیری نماد در کودکان. ترجمۀ زینت توفیق. چاپ سوم. تهران: نی.
8
خیاطزاده، ناصر و عباس باقینژاد.(1389). «شهود، نماد و شعر سپهری». مجلۀ شعر پژوهی. دورۀ دوم. شمارۀ سوم. صص: 221-201.
9
زمردی، حمیرا.(1383). «دوآلیسم جدید سپهری». مجلۀ ادبیات و علوم انسانی. شماره یکم. صص: 128-121.
10
سپهری، سهراب.(1380). هشت کتاب. چاپ بیست و هشتم. تهران: طهوری
11
سرکوهی، فرج.(1373). عارفی غریب در میان عاشقان، در باغ تنهایی. یادنامه سهراب سپهری. به کوشش حمید سیاه پوش. چاپ دوم. تهران: سهیل.
12
سعیدی، مریم.(1396). «تحلیل سیر تخیّل نظامی در اسطوره بهرام گور با تکیه بر نظریه ژیلبر دوران». جستارهای ادبی. شماره 196. صص: 129-105.
13
سلیمی، مهرداد.(1380). سهراب سپهری، عرصه داوریهای متناقض، در معرفی و شناخت سهراب سپهری. به کوشش شهنار مرادی کوچی. تهران: قطره.
14
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.(1393). صورخیال در شعر فارسی. چاپ هفدهم. تهران: آگه.
15
عباسی، علی.(1390). ساختارهای نظام تخیّل از منظر ژیلبر دوران. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
16
فتوحی رودمعجنی، محمود.(1393). بلاغت تصویر. چاپ سوم. تهران: سخن.
17
کربن، هانری.(1395). تخیّل خلاق در عرفان ابن عربی. ترجمۀ انشاءالله رحمتی. چاپ سوم. تهران: جامی.
18
محمّدیان، عباس و علیرضا آرمان.(1396). «تحلیل صورتهای خالی خون نامه اثر نصرالله مردانی طبق نظریه ژیلبر دوران». نشریۀ ادب و زبان. دوره بیستم. شمارۀ 41. صص: 283-266.
19
مصباح، مجتبی و دیگران.(1385). روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی. چاپ سوم. تهران: سمت.
20
نوربخش، منصور.(1376). به سراغ من اگر میآیید. چاپ اول. تهران: مروارید.
21
Durand, Gilbert. (1992). The Anthropological structures of the imaginary ,Translated by Margaret Sankey and Judith Hatten. Australia: Boombana Publications.
22
Chambers, Ross. (2001). Narrative and the Imaginary: A Review of Gilbert Durand's" The Anthropological Structures of the Imaginary. USA: Ohio State University Press.
23
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی بنمایههای اتهام و تبرئه در روایتهای مشابه جهان بر اساس نظریۀ تودوروف
روایتشناسی تطبیقی دانشی است که با کمک آن میتوان روایتهای مختلف را، از سراسر جهان با زبان و فرهنگ و جزئیات مختلف، با یکدیگر تطبیق و مقایسه کرد و نقاط شباهت و اختلاف آنها را برکاوید. در این جستار، پژوهنده میکوشد با استفاده از نظریۀ روایتشناسی تطبیقی تزوتان تودوروف، شش روایت متفاوت با بن مایۀ اصلی اتهام و تبرئه را از نقاط مختلف سراسر جهان با یکدیگر مقایسه کند. نویسنده بر آن است که به این پرسش پاسخ دهد که آیا این روایتها از نظر منطق روایی و دستور زبان روایت با یکدیگر مشابهاند یا خیر. این شش روایت عبارتند از: تنس و فیلونوم، کریستیانو و گادلیندا، هرولف کراکا، یوسف و زلیخا، یینکیائو و سوتاکی، شاهزاده و کنیزک. درنهایت یافتههای تحقیق این فرض را تقویت میکند که این شش روایت بهرغم تفاوتهای ظاهری و جزئی، دارای دستور زبانی مشترک و یکسان هستند و با یکدیگر شباهت دارند. همچنین ویژگیهای این روایتها با توجه به نوع گزارههای آنان مشخص میشود.
https://jls.qom.ac.ir/article_1674_63778ecaf8d27d9eb2aa1b6a78ce6e21.pdf
2020-08-22
297
324
10.22091/jls.2020.5856.1250
تزوتان تودوروف
روایتشناسی تطبیقی
روایت
اتهام و تبرئه
علیرضا
نبی لو
dr.ar_nabiloo@yahoo.com
1
استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم
AUTHOR
حسین
صادقی فرد
dr.hossein.sadeghifard@gmail.com
2
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
اخوت، احمد.(1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
2
برتنس، هانس.(1384). مبانی نظریه ادبی. ترجمۀ محمّدرحیم احمدی. تهران: سوره.
3
پرینس، جرالد.(1391). روایتشناسی. ترجمه محمّد شهبا. تهران: مینوی خرد.
4
تودوروف، تزوتان.(1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمّد نبوی. تهران: آگاه.
5
ـــــــــــــــــ .(1388). بوطیقای نثر. ترجمۀ انوشیروان گنجیپور. تهران: نشر نی.
6
ریمون کنان، شلومیت.(1387). روایت داستانی، بوطیقای معاصر. ترجمۀ ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.
7
سجودی، فرزان.(1383). نشانهشناسی کاربردی. تهران: قصه.
8
صهبا، فروغ.(1387). «بررسی زمان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه ژنت». فصلنامۀ پژوهشهای ادبی. شمارۀ 21. صص: 112-89.
9
ظهیریسمرقندی، محمّدبنعلی.(1948). سندبادنامه. تصحیح احمد آتش. استانبول: وزارت فرهنگ.
10
عبداللهی، فرزانه.(1394). ساختار روایی حکایتهای سیاستنامه. تهران: تیرگان.
11
کتاب مقدس.(1388). ترجمۀ فاضل خان همدانی، ولیم گلن و هنری مرتن. تهران: اساطیر.
12
کویاجی، جهانگیرکوروچی.(1362). آیینها و افسانههای ایران و چین باستان. ترجمه جلیل دوستخواه. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
13
ــــــــــــــــــــ .(1378). مانندگی اسطورههای ایران و چین. ترجمه کوشیار کریمیطاری. تهران: نسل نو اندیش.
14
نبیلو، علیرضا.(1389). «بررسی چهار داستان با ساختار روایی مشابه بر اساس نظریۀ تزوتان تودوروف». فصلنامۀ پژوهشهای ادبی. سال هفتم. شمارۀ 29 و 30. صص: 191 ـ 167.
15
ـــــــــــــــ و حسین صادقیفرد.(1396). «بررسی آموزههای تعلیمی در رفتار قهرمانان روایتهای اتهام و تبرئه با تکیه بر هفت روایت از ادبیات جهان». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. سال نهم. شمارۀ 35. صص: 178 ـ 143.
16
هاکس، جیمز.(1377). قاموس کتاب مقدس. تهران: اساطیر.
17
Baring-Gould, Sabine. (1913). A Book of Folk-lore. London: Forgotten Books.
18
Kennard, Joseph Spencer. (1964). The Italian Theatre: From It’s Beginning to the Close of the Seventeenth Century. B. Blom: New York.
19
March, Jennifer. (1998). R. Dictionary of Classical Mythology. Cassel. London.
20
Watson, Patricia A. (1995). Ancient stepmothers, Myth, Misogyny and reality. Leiden: Brill.
21
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی مفهوم «آل» در مثنوی با تأکید بر نظریۀ افق معنایی گادامر
در شرح بیت: «دستها ببریده اصحاب شمال / وانمایم رنگکفر و رنگ آل»، مولویپژوهان برداشتهای متفاوتی از اصطلاح «آل» داشتهاند که میتوان آنها را به دو گروه تقسیم کرد: گروهی معتقدند که منظور مولانا از واژة «آل»، خاندان پیامبر(ص) است و گروه دیگر بر این باورند که مولوی در این بیت به موجود وهمی و ترسناک «آل» اشاره دارد. از آنجایی که افق معنایی یکی از مؤلّفههای است که میتواند در شکلگیری و تکمیلِ معنای یک اصطلاح، بیت و حتّی یک اثر نفشآفرینی کند، بهرهمندی از نظریۀ افق معناییِ گادامر میتواند روش مناسبی برای بازخوانیِ مفهوم «آل» باشد. هدف مقالۀ حاضر این است که از طریق این نظریه، معنای کلمۀ «آل» را در این بیت شناسایی کند. این پژوهش با بهرهمندی از نظریۀ افق معنایی و نقش فرهنگ بومی در جهانِ زیست مؤلف، واژة آل را در بیت مذکور با روش میدانی بررسیکرده، سپس با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی یافتههای خود را با دریافت شارحان مقایسه نمودهاست. ضمن ادای احترام به تلاشهای علمی همۀ پژوهشگران پیشین، نتایج این تحقیق نشان میدهد شارحان محترم در برداشتهای خود به تمام ابعادِ افقِ معناییِ مؤلف توجّه نکردهاند. از اینرو برداشتِ آنها کامل به نظر نمیرسد؛ زیرا «آل» در فرهنگ مناطق آناتولی، عروس سیاهچرده و زشتی بوده که خانوادهاش به نیرنگ و نفاق، شال سرخی را بر سرش انداخته و بهگونهایکه سیاهیِ چهرة وی در زیر رنگ سرخ نمایان نمیشده، او را به خانة بخت میفرستادند. مولوی برای انتقال مفهوم زشتِ ریا و نفاق از این باور بومی در بیت مذکوراستفاده کردهاست. این مفهوم از طریق افق معنایی گادامر به شکل معنا داری این بیت را زیبا و درکپذیر میکند.
https://jls.qom.ac.ir/article_1557_188cc1d3b4cac3866485471fee876c23.pdf
2020-08-22
325
351
10.22091/jls.2020.5040.1214
مثنوی
گادامر
افق معنایی
آل
محسن
وثاقتی جلال
moh_ves@yahoo.com
1
دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی
LEAD_AUTHOR
احمدی، بابک.(1390). ساختار و تأویل متن. چاپ چهاردهم. تهران: مرکز.
1
بارت، رولان.(1394). اس. زد.(s/z). ترجمۀ سپیده شکری پوری. تهران: افرا.
2
پادشاه، محمّد.(1363). فرهنگ جامع فارسی(آنندراج). به اهتمام محمّد دبیر سیاقی. جلد اوّل. چاپ دوم. تهران: خیام.
3
تبریزی، شمسالدین محمّد بن ملکداد.(1349). مقالات شمس. تصحیح احمد خوشنویس(عماد). تهران: موسسۀ مطبوعاتی عطایی.
4
جعفری، محمّدتقی.(1373). تفسیر، نقد و تحلیل مثنوی معنوی. جلد دوم. تهران: اسلامی.
5
دهخدا، علیاکبر.(1342). لغتنامه. زیر نظر محمّد معین و جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
6
رشیدیان، عبدالکریم.(1384). هوسرل در متن و آثارش. تهران: نی.
7
روحانی، رضا.(1384). «آراء مولانا درباره ارتباط متن با نویسنده». مجلۀ مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه تربیّت معلم. سال دوم. شماره 5 و6. صص: 54-33.
8
زرینکوب، عبدالحسین.(1378). سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی. جلد2. چاپ هفتم. تهران: علمی.
9
زمانی، کریم.(1385). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر اول. تهران: اطلاعات.
10
سبزیان، سعید.(1384). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: رهنما.
11
سمیعی، احمد.(1389). نگارش و ویرایش. چاپ 11. تهران: سمت.
12
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.(1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.
13
شهیدی، سیّد جعفر.( 1373). شرح مثنوی. جزء چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
14
شیرازی، شاه داعیالیالله.(1985). شرح مثنویِ معنوی. تصحیح محمّد رانجها. جلد یکم. اسلام آباد: مرکز تحقیقات ایران و پاکستان.
15
عربصالحی، خدادوست.(1387). «گادامر و تاریخمندی فهم». قبستان. سال 13. شمارۀ 49. صص: 164-137.
16
کربای، آنتونی.(1377). درآمدی بر هرمنوتیک مدرن. ترجمۀ بابک احمدی، مهران مهاجر و محمّد نبوی. تهران: مرکز.
17
گادامر، هانس گئورگ.(1385). «زیباییشناسی و هرمنوتیک». ترجمۀ مجید اخگر. کتاب ماه هنر. شمارۀ 97 و 98. صص43-36.
18
گولپینارلی، عبدالباقی.(1374). شرح مثنوی. ترجمۀ توفیق سبحانی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19
معین، محمّد.(1382). فرهنگ معین. جلد اول. تهران: زرین.
20
مولوی، جلالالدّین محمّد.(1383). مثنوی معنوی. تصحیح عبدالکریم سروش. چاپ هفتم. تهران: علمی و فرهنگی.
21
نجفی، ابوالحسن.(1378). فرهنگ فارسی عامیانه. جلد 1. تهران: نیلوفر.
22
نیکلسن، رینولدالین.(1384). شرح مثنوی معنوی. ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
23
وارنکه، جورجیا.(1395). گادامر، هرمنوتیک، سنّت و عقل. ترجمۀ اصغر واعظی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
24
واعظی، اصغر و فائزه فاضلی.(1390). «افق فهم در آیینۀ فهم». مجلۀ فلسفه. سال 39. شمارۀ 2. صص: 85-59.
25
هایدگر، مارتین.(1381). هستی و زمان. ترجمۀ سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.
26
Ersin, Saygın. (2011). Yedi Kartal Efsanes. İstanbul: Kap eve.
27
Gadamer,Hans Georg. (1994). Truth And Method. Second Revisd Edition Translated by Joel Weinsheimer and Donald G. Marshal. NEW YORK.
28
Gence, Safiye and Ali cin. (2011). Halk kulturu ve Edebiyati. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
29
Pala, Iskender. (2011). Mevlana ,İstanbul, kapu.
30
Koletif. (1998). Buyuk Turkce Sozluk, İstanbul, Yayin eve.
31
Yagmur, Sinan. (2001). Tennure ve ateş. KONYA, kara kutu.
32
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل رفتارهای ایدئولوژیک قهرمان در مقامات حریری بر اساس مربع ایدئولوژیک وندایک
مقامات حریری که در خلال سالهای 495 تا 504 ه.ق نوشته شده، مرکب از پنجاه مقامه است. موضوع اصلی آن، شرح دریوزگی «ابوزید سروجی» با چربزبانی و حیلهگری است؛ امّا مؤلف درلابهلای متن به موضوعات دیگری مانند: پرهیز از دنیاپرستی و تشویق به نیکوکاری که سویۀ متضادی با حیله و تملق دارند، توجه داشته و با سحر بیان به عرضۀ صنایع بدیعی و بازیهای لفظی، پرداختهاست. این مقاله سعی دارد تا رفتارهای ایدئولوژیک قهرمان (ابوزید سروجی) را بر اساس مربع ایدئولوژیک وندایک، که در زیر بخش رویکرد تحلیل گفتمان اجتماعی- شناختی قرار دارد، با هدف تبیین ایدئولوژی در دایرۀ گفتمان، به روش مطالعۀ کتابخانهای و تحلیل دادهها، جهت رسیدن به پاسخ پرسشهای تحقیق و اثبات یا ردِّ فرضیهها بررسی کند. در این راستا در پنجاه مقامۀ مورد نظر که جامعۀ آماری این تحقیق را در بر میگیرد، رفتارهای ایدئولوژیک قهرمان، در ساختاری نظاممند، بر پایۀ «توصیف ظاهری قهرمان»، «ترفندهای بیانی او»، «محتوای بیانی»، «عمل گفتمانی» و «عملکردهای متضاد»، رصد و بررسی شدهاست و نتایج حاصله این است که قهرمان، بیانِ گفتمانیاش ساحرانه - با محتوای متناقضِ اندرز و اغوا - در جهت رسیدن به خواسته (گدایی، افشاگری حاکمان و روشنگری عامۀ مردم) با تأکید بر صفات مثبتِ خودی و صفات منفیِ دیگری است. تجمیع این ویژگیهای گفتمانی، رفتارهای قهرمان را در هر مقامه متضاد و دوگانه (نیمخوب، نیمبد) نشان میدهد؛ به گونهای که گفتمان فقر و گدایی و افشای بیتوجهیِ حاکمان وقت به رفاه عمومی و اصحاب فرهنگ را برای خواننده ترسیم میکند.
https://jls.qom.ac.ir/article_1549_cddb663de5f306f98f5e84adff00b277.pdf
2020-08-22
353
379
10.22091/jls.2020.4952.1213
مقامات حریری
مؤلفههای رفتاری قهرمان
نظریۀ مربع ایدئولوژیک
ابوزید سروجی
رحمتاله
ولدبیگی
rahmat5685@gmail.com
1
مربی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فرهنگیان کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
ابراهیمی حریری، فارس.(1346). مقامه نویسی در ادب فارسی و تأثیر مقامات عربی در آن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
1
انوشه، حسن.(1376). فرهنگنامه ادبی فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
2
آشوری، داریوش.(1380). تعریفها و مفهوم فرهنگ (فرهنگ شناختی). تهران: مرکز.
3
بتلاب اکبرآبادی، محسن و علی صفاییسنگری.(1391). «ساز و کار تعلیق در مقامات حریری». مجله زبان و ادبیّات عربی. ش6. صص: 37 – 17.
4
بهرام پور، شعبانعلی.(1379). مقدمهای بر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف. تهران: فرهنگ گفتمان.
5
حریری، قاسم بن علی.(1363). مقامات حریری. ترجمۀ علی رواقی. تهران: مؤسسۀ شهید محمّد رواقی.
6
ــــــــــــــــــــــــ.(1387). مقامات حریری. ترجمۀ طواق گلدی گلشاهی. تهران: امیرکبیر.
7
فرکلاف، نورمن.(1379). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
8
مارتین، والاس.(1382). نظریههای روایت. ترجمۀ محمّد شهبا. تهران: هرمس.
9
مقدادی، بهرام.(1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.
10
مکاریک، ایرناریما.(1383). دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر(ادبیّات شفاهی). ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی. تهران: آگه.
11
ون دایک، تئون. ای.(1394). ایدئولوژی و گفتمان. ترجمۀ محسن نوبخت. تهران: سیاهرود.
12
Van Dijk, Teun A. (1993). "Principles of Critical Discourse Analysis", in Van Dijk, Teun A, Studies in Critical Discourse Analysis, special issue of discourse and society. 4(2). pp 249 – 283.
13
___________. (1995). Ideological Discourse Analysis in New Courant (English Dept, University of Helsinki). 4 (95). pp 135-161.
14
___________.(2001). ″ Multidisciplinary CDA: a plea for diversity ″ in Wodak, Ruth, Mayer, Michael, Methods of Critical Discourse Analysis, SAGE Publications Ltd: London: 95.
15